Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Λαμπρός επιστήμονας, με έδρα της υφηγεσίας της Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, αξεπέραστος πρωταθλητής Ελλάδος στο μήκος, αλλά και Βαλκανιονίκης, διατηρώντας για 23 χρόνια ως το 1959 το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος με επίδοση 7.37 μ., πρωτοπόρος και εμπνευστής του φιλειρηνικού κινήματος στην Ελλάδα, ιδρύοντας την ομώνυμη «Ελληνική Επιτροπή για την Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη», αλλά και ιδεοφόρος πολιτικός και βουλευτής μέσα απο τις τάξεις της ΕΔΑ, με πολυεπίπεδο και οιστρηλατημένο έργο για την ειρήνη και τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού μας, υπήρξε ο Γρηγόρης Λαμπράκης ένα φωτεινό ορόσημο της ελληνικής κοινωνίας, που κόμισε την ελπίδα, για την ηθική και πολιτική ακεραίωση του πολιτικού μας συστήματος, το οποίο παρέπαιε μέσα στις μετεμφυλιακές κοινωνικές και πολιτικές του στρεβλώσεις και πλήρωσε με την ζωή του δολοφονούμενος – την αλήστου μνήμης νύχτα της 22-ας Μαΐου 1963 στη Θεσσαλονίκη – το ηθικά ευγενές όραμά του, για μια ελληνική κοινωνία, δίκαιη και δημοκρατική. Πενήντα χρόνια μετά απο την ειδεχθή δολοφονία του «γελαστού παιδιού» απο το παρακράτος της εποχής – όπως πολιτογραφήθηκε στις συνειδήσεις των ελλήνων με το απαράμιλλο τραγούδι των Brendan Behan και Βασίλη Ρώτα, σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, το οποίο πρωτοτρα-γουδήθηκε απο την Ντόρα Γιαννακοπούλου και αργότερα απο την Μαρία Φαραντούρη και τον Γιώργο Νταλάρα- ο Γρηγόρης Λαμπράκης αποτελεί έναν αδαμάντινο κοινωνικό οδοδείκτη στους διαχρονικούς αγώνες του ματυρικού λαού μας, για ελευθερία, δηκοκρατία και δικαιοσύνη. Σύμβολο της ηθικής ελευθερίας του ανθρώπου, αγωνιστικότητας και δημοκρατικού ήθους . Για τούτο θα ζεί για πάντα στις καρδιές όλων των ελλήνων ανεξάρτητα απο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και θα φωτοδοτεί τους αγώνες μας, για την ηθική και πολιτική μας ολοκλήρωση. Και για τούτο η φερώνυμη ταινία «Ζ» απο το Ζεί, του Κώστα Γαβρά, με τις αξεπέραστες ερμηνείες του Υβ Μοντάν στον ρόλο του Γρηγόρη Λαμπράκη, του Ζαν Λουί Τρεντινιάν στον ρόλο του αδαμάντινου σε δικαστικό ήθος Ανακριτή Χρήστου Σαρτζετάκη και της Ειρήνης Παππά στον ρόλο της συζύγου του Λαμπράκη, θα σηματοδοτήσει μιαν ολόκληρη εποχή και θα καθιστά τον Γρηγόρη Λαμπράκη αθάνατο στις καρδιές και την ιστορική μνήμη των ελλήνων.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης είδε το φώς της ζωής στην Κερασίτσα Αρκαδίας το 1912 αποτελώντας το 14-ο παιδί απο τα 18 συνολικά παδιά της οικογένειάς του. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε στην Γυναικολογία. Ενώ παράλληλα με τις σπουδές του ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και σύντομα αναδείχθηκε σε πρωταθλητή και Βαλκανιονίκη του μήκους. Στην διάρκεια της κατοχής, διοργάνωσε αθλητικούς αγώνες και τα έσοδα τα πρόσφερε για την παροχή λαϊκών συσιτίων. Το 1950 έλαβε τον τίτλο του υφηγητή της Γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παντρεύτηκε και απέκτησε δυο γιούς, τους Θοδωρή και Γρηγόρη. Κατερχόμενος στον πολιτικό στίβο ο Γρηγόρης Λαμπράκης τον Οκτώβριο του 1961 εξελέγη Βουλευτής Πειραιώς υπο την στέγη της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), ενώ προωτοστάτησε στην ίδρυση της «Ελληνικής Επιτροπής για την Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη», της οποίας υπήρξε και αντιπρόεδρος. Θέλοντας να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο στο ιδεώδες της ειρήνης, την 21 Απριλίου 1963, αγνοώντας τις υποδείξεις της Αστυνομίας πραγματοποίησε την 1-η Μαραθώνια πορεία ειρήνης. Έκανε μόνος του την διαδρομή τρομομακρατούμενος απο παρακρατικούς και τελικά συνελήφθη και κρατήθηκε απο την αστυνομία για λίγες ώρες.
Λίγες μέρες αργότερα θα ταξιδέψει για το Λονδίνο, όπου θα συμμετάσχει σε διαδήλωση Ελλήνων, Κυπρίων και Άγγλων διαδηλωτών, που αξίωναν την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων και ο μετέπειτα βουλευτής του ΚΚΕ Αμπατιέλος, την οποία είχε οργανώσει η Βρετανίδα δασκάλα Μπέτυ Μπάτλετ-Αμπατιέλου, σύζυγος του Αμπατιέλου. Αιχμή του δόρατος της διαδήλωσης ήταν η βασίλισσα Φρειδερίκη, που είχε ματαβεί στο Λονδίνο για να παραστεί σε βασιλικούς γάμους. Σημειώνοντας εδώ την απαγορευτική προτροπή του αοιδίμου πρωθυπουργού μας Κωνσταντίνου Καραμανλή, για το ταξίδι της Φρειδερίκης, που αφενός μέν είχε αρνηθεί δυναμικά την ικανοποίηση του αιτήματος αύξησης της βασιλικής προίκας της πριγκιπίσσης, αφετέρου είχε κάνει αυστηρές συστάσεις στην βασίλισσα, να μην επεμβαίνει εξωθεσμικά στα πολιτικά δρώμενα της Ελλαδος. Ανυπόταχτος πάντα ο Κώστας Καραμανλής, δεν εδέχετο την αυταρχική παρουσία της Φρειδερίκης και λίγο αργότερα, θα πληρώσει ακριβά αυτήν την στάση του, αφού το παλάτι θα μεθοδεύσει την πολιτική περιθωριοποίησή του. Είναι αλήθεια όμως ότι παρόλες τις προσπάθειές του για τον εκδημοκρατισμό της χώρας και την εμπέδωση της λήθης απο τα τραύματα του ολέθριου εμφυλίου πολέμου, ο Κώστας Καραμανλής δεν είχε κατορθώσει ακόμα, να εξολοθρεύσει όλες τις παρακρατικές αποφύσεις που δρούσαν σαν κατάλοιπο του εμφυλίου πολέμου, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στην δολοφονία του μεγάλου ειρηνηστή και αγωνιστή της Δημοκρατίας Γρηγόρη Λαμπράκη και σταδιακά να οδηγηθούμε στην πολιτική ανωμαλία. Θα ήταν ιστορικά αδικο και πολιτικά ανήθικο, όπως δόλια είχαν επιχειρήσει για κερδοσκοπία πολιτικοί κύκλοι της εποχής, να χρεώσουμε την δολοφονία του ειρηνηστή βουλευτή στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή. Φέρει ευθύνη για το γεγονός – αλλά και πόσο εύκολο ήταν αυτό να επιτευχθεί με τα τότε ιστορικά δεδομένα ; – ότι δεν είχε κατορθώσει να απαλείψει όλες τις εστίες της παρακρατικής ανωμαλίας, αλλά δεν είχε καμιά μα καμιά ευθύνη για την χυδαία δολοφονία του αγωνιστή της ειρήνης. Γιατί αλήθεια για κάθε νουνεχή άνθρωπο, πόσο σχέση μπορεί να είχε με τον φόνο ενός διανοουμένου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, απο την ηθική θαλπωρή της φιλίας του οποίου, ο μονάκριβος φίλος του Μάνος Χατζηδάκης έλεγε ότι ενεπνέετο για να συνθέσει τις μοναδικές του μουσικές δημιουργίες ; Μάλιστα όπως είχε δηλώσει ο ίδιος o Καραμανλής, ο φόνος του Λαμπράκη αποτελούσε αναξάλειπτο στίγμα στην ψυχή του. Και λίγο αργότερα θα πληρώσει με την πολιτική του εξόντωση, την εναντιωσή του, πρός το παλάτι και την ακόλουθη γεμάτη πικρία για την συμπεριφορά των ελλήνων απέναντί του, φυγή του στο Παρίσι. Είχε ανορθώσει μια χώρα απο τα ερείπια του φονικού β΄παγκοσμίου πολέμου και τις ουλές του επάρατου εμφυλίου, είχε δρομολογήσει την ανάπτυξη και την πολιτική ευστάθεια της χώρας, παρόλα τα όποια λάθη του, που ήδη έχει επισημάνει η ιστορία και ο λαός του γύριζε την πλάτη. Πήρε έτσι όπως πρωθύστερα είχε κάνει και ο παμμέγιστος του πολιτικού μας πεδίου Ελευθέριος Βενιζέλος, τον πικρό δρόμο της αυτοεξορίας, για να γυρίσει και πάλι μόνον όταν η Ελλάδα, θα τον ζητήσει για την επαναφέρει στην δημοκρατική ομαλότητα και στην κοινωνική και πολιτική ανασυγκρότηση, μετά την επταετή παγερή περίδο της έκθεσμης Απριλιανής εκτροπής.Αλλά αυτά θα τα κρίνει η ιστορία, για να ξαναγυρίσουμε στον αγωνιστή της ειρήνης και της δημοκρατίας Γρηγόρη Λαμπράκη και στο χρονικό της ειδεχθούς δολονίας του απο το παρακράτος, που πάγωσε το αίμα και την καρδιά του ελληνικού λαού.
Ένα μήνα μετά την μετάβασή του στο Λονδίνο, για την διαδήλωση-στήριξη πρός τους πολιτικούς κρατουμένους της Ελλάδος,ο Γρηγόρης Λαμπράκης πήγε στην Θεσσαλονίκη στις 21 Μαίου 1963, για να πραγματοποιήσει ομιλία για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό, την οποία διαργάνωνε η «Επιτροπή για την Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη». Τα γεγονότα που ακουλούθησαν μέχρι και το δολοφονικό χτύπημα του Γρηγόρη Λαμπράκη, είναι διάστικτα απο την ολιγωρία των αστυνομικών αρχών, που παρά τις προσπάθειες του Κωνσταντίνου Καραμανλή για τον εκδημοκρατισμό τους, διατηρούσαν στενούς δεσμούς με παρακρατικές οργανώσεις. Και ενώ ακόμα δεν είχε ξεκινήσει η ομιλία του Γρηγόρη Λαμπράκη, μεγάλη μάζα παρακρατικών συνωστίζονταν στα γειτονικά πεζοδρόμια, προπηλάκιζαν πολίτες που έρχονταν για την εκδήλωση και ασκούσαν ηθική τρομοκρατία. Παρόλες τις διαμαρτυρίες των μελών της διοργανώτριας Επιτροπής της ομιλίας, αλλά και του ίδιου του Γρηγόρη Λαμπράκη που σημειωτέον ήταν Βουλευτής, η αστυνομία παρακολουθούσε παθητικά τα γεγονότα, που προοικονομούσαν το μακελειό. Αποκορύφωμα της δράσης πρό της δολοφονικής επίθεσης των παρακρατικών υπο τα όμματα των αστυνομικών αρχών, ήταν η επίθεση με ρόπαλο στο κεφάλι κατά του Λαμπράκη την ώρα που έμπαινε στην αίθουσα της ομιλίας, όπου και τραυματίστηκε ελαφρά, αλλά και του συναδέλφου του βουλευτή της Αριστεράς Γιώργου Τσαρουχά, που όμως τραυματίστηκε σοβαρότατα. Καθώς ολοκληρώθηκε η ομιλία, ο Λαμπράκης βγήκε απο την αίθουσα, κατευθυνόμενος στο ξενοδοχείο που είχε καταλύσει και τον ακολούθησαν μόνο δυο σύντροφοί του, δοθέντος η αστυνομία είχε προσωρινά απαγορεύσει την έξοδο απο την αίθουσα όσων μετείχαν στην εκδήλωση. Και εσυνέβη τότε η άνανδρη δολοφονική επίθεση στον ειρνηστή βουλευτή. Ενώ θεωρητικά η αστυνομία είχε για λόγους ασφαλείας αποκλείσει τα γύρω οικοδομικά τετράγωνα, έκανε την εμφάνισή του ένα τρίκυκλο με καρότσα στην συμβολή των οδών Ερμού και Ελευθερίου Βενιζέλου, πλησίασε τον βουλευτή με μεγάλη ταχύτητα και ο επιβαίνων στο πίσω μέρος στην καρότσα, τον χτύπησε με μεταλικό αντικείμενο στο κεφάλι. Απο τους παρισταμένους αστυνομικούς, κανείς δεν παρεμπόδισε τους παρακρατικούς που έδρασαν ανενόχλητοι !!! και ο Γρηγόρης Λαμπράκης έπεσε αιμόφυρτος στο έδαφος. Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι κινηματογραφικά και μόνον χάρη σ΄αυτά, αλλά και στην ηθική λεβεντιά ενός απαράμιλλου λαϊκου ανθρώπου, θα διασωθεί η ιστορική αλήθεια και θα αποκαλυφθούν οι ένοχοι της δολοφονικής επίθεσης.
Ένας διερχόμενος Θεσσαλονικιός λοιπόν ο Μανόλης Χατζηαποστόλου, κατά την διάρκεια της επίθεσης στον Λαμπράκη με το παρατσούκλι «τίγρης» – και όχι άδικα όπως θα φανεί παρακάτω – πήδηξε αστραπιαία στην καρότσα του τρικύκλου. Το τρίκυκλο έτρεχε με φρενήρη τρόπο για ένα χιλιόμετρο στους δρόμους της πόλης, χωρίς κανείς να το καταδιώξει και με τον Χαταζηαποστόλου, να παλεύει στην καρότσα με τον δολοφόνο Μανόλη Εμμανουηλίδη.Ο Χατζηαποστόλου αφού κατόρθωσε να εξουδετρώσει τον Εμμανουηλίδη, εξανάγκασε τον οδηγό Σπύρο Γκοτζαμάνη να σταματήσει το τρίκυκλο. Ο τελευταίος συνελήφθη απο διερχόμενο αστυνομικό που δεν γνώριζε τι είχε συμβεί, για τροχαία παράβαση κατόπιν υποδείξεως τον περαστικών. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ωστόσο είχε μεταφερθεί σε κωματώδη κατάσταση στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, δίνοντας σκληρή μάχη με την ζωή, απο τον θανατηφόρο τραυματισμό του. Δεν θα μπορέσει να ανανήψει ο ευγενής διανοούμενος και ειρηνηστής βουλευτής, παρότι μετακλήθηκαν για την εγχειρησή του τρείς σπουδαίοι νευροχειρουργοί απο τη Βρετανία, τη Ρωσία και την Ουγγαρία και τέσσερις μέρες αργότερα θα φύγει απο την ζωή. Θύμα των παρακρατικών αποφύσεων της μετεμφυλιακής ελλάδας, που δρούσαν παράνομα και καλλιεργούσαν την πολιτική αστάθεια και ανωμαλία. Υπονομεύοντας κάθε προσπάθεια του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την πολιτική ομαλότητα στον τόπο και την οικονομική του ανσυγκρότηση. Άλλωστε απο τους ίδιους κύκλους ανωμαλίας θα δολοφονηθεί και ο μεγάλος μας πολιτικός και πρωθυπουργός Σοφοκλής Βενιζέλος – γιός του απαράμιλλου εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου, όταν θα συνδράμει τον Καραμανλή κατά την φυγή του στο Παρίσι. Ο Σοφοκλής Βενιζέλος σε μια έκφραση της πολιτικής και ηθικής του ανωτερότητας, θα βοηθήσει τον πολιτικό του αντίπαλο Κωνσταντίνο Καραμανλή !!! – που και αυτός ήταν στοχοποιημένος απο το παρακράτος – να διαφύγει στο εξωτερικό με διαβατήριο που έφερε το ψευδώνυμο Βασίλης Τριαντραφυλίδης. Και θα πληρώσει την πράξη του ανθρώπινης στήριξης πρός τον Καραμανλή με την δολοφονία του. Καθώς εγύριζε με το καράβι ο Σοφοκλής Βενιζέλος για να εορτάσει την μεγαλειώδη νίκη της Ενώσεως Κέντρου εναντίον της ΕΡΕ του αποχωρήσαντος Καραμανλή, δολοφονήθηκε στο καράβι. Η επίσημη αιτιολογία του θανάτου του ήταν «τροφική δηλητηρίαση», μα για την αδέκαστη ιστορία ήταν δολοφονία.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΠΟΥ ΕΝΕΣΚΗΨΕ
Η δολοφονική επίθεση και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη πάγωσαν την ελληνική κοινωνία και ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης Καραμανλή, που παρακολουθούσε αμήχανη τα γεγονότα. Σύσσωμος ο τύπος έκανε λόγο για οργανωμένο σχέδιο δολοφονίας, ενώ η επίσημη εκδοχή της αστυνομίας ήταν ότι επρόκειτο για «τροχαίο ατύχυμα». Η πολιτική κρίση ήταν αναπόφευκτη απο την οργίλη αντίδραση του κόσμου και στην κηδεία του αγωνιστή βουλευτή της ειρήνης, παρέστη ένας πελώριος ανθρώπινος όγκος 500.000 ανθρώπων, που φώναζαν πολιτικά συνθήματα κατά του παλατιού και της δολοφονίας.
Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Εν τω μεταξύ στην Θεσσαλονίκη ξεκινούσε η δικαστική έρευνα για το δολοφονικό γεγονός φερόμενο ως «τροχαίο ατύχημα», υπο τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη και τον εισαγγελέα Δημήτριο Παπαντωνίου, υπό την εποπτεία του εισαγγελέα εφετών Παύλου Δελαπόρτα, οποίος μεθύστερα θα αντικατασταθεί απο τον εισαγγελέα Στυλιανό Μπούτη.Τα ανώτερα στελέχη της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια, να εκφοβίσουν τους μάρτυρες και να σκεπάσουν καθοριστικής σημασίας στοιχεία για την έκβαση της δίκης, οι άτεγτοι δικαστικοί λειτουργοί όμως που έγραψαν με το ανεξάλειπτο δικαστικό ήθος τους ιστορία, καίτοι επιέζοντο σφοδρά απο τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και μετέπειτα πρωθυπουργό της χούντας Κωνσταντίνο Κόλλια, πέτυχαν να συλλέξουν τα απαραίτητα στοιχεία για να στηρίξουν την κατηγορία του προμελετημένου εγκλήματος και πολύ περισσότερο να αποκαλύψουν τους ηθικούς αυτουργούς του εγκλήματος. Μαζί έτσι με τους φυσικούς αυτουργούς του φόνου Εμμανουηλίδη και Γκοτζαμάνη, οδηγήθηκαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου επώνυμα ηγετικά στελέχη της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης. Όπως οι Κωνσταντίμος Μήτσου επιθεωρητής Βορείου Ελλάδος, Ευθύμιος Καμουτσής, διευθυντής αστυνομίας, Κωνσταντίνος Δόλκας, αλλά και άλλοι αστυνομικοί που κατηγορήθηκαν για παράβαση καθήκοντος. Ως ηθικός αυτουργός της δολοφνίας θεωρήθηκε ο πρόεδρος της παρακρατικής οργάνωσης της οποίας μέλος υπήρξε και ο Γκοτζαμάνης Ξενοφών Γιοσμάς, ο οποίος στην κατοχή είχε καταδικαστεί ως δοσίλογος και εξ αυτού του λόγου απεκαλείτο περιπαιχτικά «Φον Γιοσμάς» και ο υπομοίραρχος, διοικητής του αστυνομικού τμήματος Τούμπας Εμμανουήλ Καπελώνης. Εκτός της τσιμπίδας της δικαιοσύνης έμεινε ο υπομοίραρχος ασφαλείας Δημήτριος Κατσούλης του «Τμήματος Δίωξης Κουμμουνιστών», ό οποίος την ημέρα του φόνου, κατά μαρτυρία του Εμμανουηλίδη, είχε πργαματοποιήσει ομιλία σε παρακρατικούς στο 5-ο Αστυνομικό τμήμα Θεσσαλονίκης, καταστρώνοντας αντισυγκέντρωση και δίνοντας οδηγίες ότι «απόψε στόχος μας είναι ο Λαμπράκης». Εν τέλει για τον φόνο καταδικάστηκαν οι Εμμανουηλίδης και Γκοτζαμάνης, ενώ ο Φον Γιοσμάς καταδικάστηκε για διατάραξη της κοινής ειρήνης !!!
Η ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ
Μείζονος σημασίας όμως για την εξυχνίανση του εγκλήματος, πέρα απο την ανεπανάληπτη για το δικαστικό τους ήθος και θάρρος στάση των δικαστών, ήταν και συμβολή τριών επιφανών δημοσιογράφων της εποχής, που με την εύτολμη και με δημοκρατικό ήθος δημοσιογραφία τους, άσκησαν σοβαρή πίεση, για να αποτραπεί η επιχειρούμενη συγκάλυψη της δολοφονίας.Αυτοί ήταν ο Γιώργος Ρωμαίος του «Βήματος» μετέπειτα Υπουργός Τύπου του ΠΑΣΟΚ, ο Γιάννης Βούλτεψης της «Αυγής» και ο Γιώργος Μπέρτσος, της κραταιάς τότε σε κυκλοφορία «Ελευθερίας» των Αθηνών.
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ
Ο κοινωνικός σάλος για την δολοφονία του Γρηγορίου Λαμπράκη και η θλιβερή αποκάλυψη για την εμπλοκή της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης ήταν τόσοι μεγάλοι, που εξανάγκασαν την κυβέρνηση Καραμανλή, τρείς εβδομάδες μετά το έγκλημα, στις 11 Ιουνίου του 1963 σε παραίτηση. Συνεστήθη νέα κυβέρνηση της ΕΡΕ υπο τον διπλωμάτη Παναγιώτη Πιπινέλη, ο οποίος αργότερα θα διατελούσε υπουργός εξωτερικών της χούντας. Τον Σεπτέμβριο του 1963 απο κοινού ο εισαγγελέας Δελαπόρτας, με τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη διέταξαν την προφυλάκιση των ανώτατων αξιωματικών της Χωροφυλακής αποσβένοντας στην κοινή γνώμη κάθε ενδοιασμό, για την στενή σχέση αστυνομίας και παρακρατικών στο ειδεχθές έγκλημα του Γρηγορίου Λαμπράκη. Ακολούθησαν οι εθνικές εκλογές του Νοεμβρίου στις οποίες νικητής ανεδείχθη η Ένωση Κέντρου.Ενώ την ίδια χρονιά πρός τιμήν του αδικοχαμέ-νου Γρηγορίου Λαμπράκη δημιουργήθηκε η «Νεολαία Λαμπράκη» της οποίας πρώτος πρόεδρος εξελέγη ο μεγάλος Μίκης Θεοδωράκης.
Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ
Πως όμως διαμορφώθηκαν τελικά τα πράγματα για την δίκη; Το δικαστήριο των φυσικών και ηθικών αυτουργών θα λάβει χώρα το 1966, σε ένα έκρυθμο πολιτικό κλίμα. Είναι η περίοδος μετά τα Ιουλιανά, επι πρωθυπουργίας Στεφάνου Στεφανοπούλου, σε κυβέρνηση απο την ΕΡΕ και απο ένα τμήμα βουλευτών που απέρρευσαν απο την Ένωση Κέντρου. Πολιτικός ζόφος με κεντρικό στοιχείο την δίνη της πολιτικής αστάθειας για τον τόπο και το παλάτι με παρασκηνικαό τρόπο να κανοναρχεί την πολιτική ζωή της Ελλάδος. Για λόγους σεβασμού πρός την ιστορική κρίση, θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι ο διάδοχος βασιλεύς Κωνσταντίνος, άνθρωπος καλών προθέσεων, άπειρος και μόλις στην ηλικία των 25 ετών, άγεται και συμπεριφέρεται πολιτικά, σύμφωνα με τις επιταγές και τις βουλές ενός σαθρού και παρηκμασμένου πολιτικού περιβάλλοντός του, το οποίο τελικά καθοδηγεί η φιλόδοξη και αμετροεπής μητέρα του Φρειδερίκη, αλλά και οι σύμβουλοί του υπο τον υποπτέραρχο Ποταμιάνο, που είναι ο διευθυντής του πολιτικού του συμβουλίου. Άνθρωποι που δεν αντιλαμβάνονται τον βηματισμό της ιστορίας, τις μεταλλαγές της ελληνικής κοινωνίας και είναι ακόμα προσκολημμένοι στις πολιτικές ίντριγκες της πρώτης μετεμφυλιακής μας περιόδου. Όπως θα δούμε αργότερα και με την επιβολή της Απριλιανής εκτροπής, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θα επιχειρήσει την ανατροπή της χούντας με το λεγόμενο «Κίνημα του ναυτικού», έχοντας την αρωγή του αρχηγού του ναυτικού ΑΓΕΝ ναυάρχου Δέδε. Ο οποίος κάνει το λάθος να αποδεχτεί την προσκληση του υπουργού εθνικής Άμυνα της χούντας και να πάει στο πεντάγωνο. Αποδομείται στον «αέρα» και έτσι εγκαθίσταται νεα ηγεσία στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, υπο τον ναύαρχο Πρεβαινά, άνθρωπο της χούντας, που αμέσως αλλάζει τους συσχετισμούς μεταξύ των αξιωματικών του ναυτικού και ψαλιδίζει το κίνημα εν τη γενέσει του. Αναγκάζοντας τον βασιλιά Κωνσταντίνο να διαφύγει στο εξωτερικό, στην Ιταλία και να σβήσουν έτσι και οι πρώτες ελπίδες ανατροπής των Απριλιανών. Σε ένα τέτοιο κλίμα λοιπόν πολιτικού ζόφου πραγματοποιείται η δίκη των φυσικών και ηθικών αυτουργών του Γρηγορίου Λαμπράκη. Ο εισαγγελέας της έδρας, ο ιστορικός για το ήθος του Πάυλος Δελαπόρτας εισηγείται την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων της εγκληματικής ενέργειας, αλλά η πλειοψηφία των ενόρκων που όλως τυχαίως διάκεινται φιλιά στις παρακρατικές αποφύσεις, κρίνουν αθώους την πλειονότητα των ενόχων και αναγνωρίζουν ενοχή μόνο στους φυσικούς αυτουργούς Εμμανουηλίδη και Γκοτζαμάνη και τον Φον Γιοσμά. Ενδεικτική είναι εδώ η πρόταση του εισαγγελέα που αποτυπώνει με ενάργεια το ειδεχθές γεγονός της δολοφονίας του ειρηνηστή βουλευτή και αγωνιστή της δημοκρατίας Γρηγορίου Λαμπράκη «Σήμερα, εδώ, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δοσιλόγων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται – πρός εθνοκαπηλεία και ανομολόγητους ιδιοτελείς σκοπούς – ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης. Τι άλλο έπρεπε να περιμένει κανείς απ΄αυτό πλήν του ότι θα εξελισσόταν σε κακοήθη νεοπλασία της κοινωνίας;». Αλλά και ποιά ήταν η μετέπειτα τύχη των λαμπρών αυτών δικαστικών μας λειτουργών, που στα αχνάρια των υποδειγμάτων δικαστικού ήθους στη δίκη του Κολοκοτρώνη, Τερτσέτη και Πολυζωίδη, είχαν σηκώσει στους μεγάλους αλήθεια ώμους τους, την τιμή και την αξιοπρέπεια της δικαιοσύνης; Ο ανακριτής Χρήστος Σατζετάκης συνελήφθη και φυλακίστηκε με την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας και το 1985 η ελληνική πολιτεία θα τον τιμήσειτο 1985, στο ύπατο αξίωμα της προεδρίας της δημοκρατίας. Οι δε συνήγοροι υπεράσπισης του δολογονηθέντος Γρηγορίου Λαμράκη-πολιτικής αγωγής, εκτοπίστηκαν στα Γιούρα.
ΓΑΒΡΑΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ
Η τέχνη όμως που πάντα με τις ευαίσθητές χορδές της διεκτραγωγεί τους πόθους, τους καημούς και τα οράματα του ελληνικού λαού, δεν θα μπορούσε να απέχει απο το τραγικό γεγονός της δολοφονίας του αγωνιστής της δημοκρατίας και ειρηνηστή βουλευτή. Ο εξαίρετος συγγραφέας μας Βασίλης Βασιλικός, θα γράψει το ανεπανάληπτο ιστορικό μυθιστόρημα «Ζ» απο το Ζεί για τον Γρηγόρη Λαμπράκη και το 1969 ο παγκοσμίου φήμης έλληνας σκηνοθέτης στο Παρίσι που πραγματοποιούσε λαμπρή καριέρα, θα σκηνοθετήσει την ομώνυμη ταινία «Ζ», με πρωταγωνιστές όπως αναφέραμε πιο πάνω τους Ύβ Μοντάν, Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Ειρήνη Παππά. Τόσο το βιβλίο όσο και η ταινία θα γίνουν best sellers και θα καταστούν ορόσημα, ως ντοκουμέμντα της σύγχρονης πολιτικής μας ιστορία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης έπεσε δολοφηνημένος απο το προδοτικό για την δημοκρατία χέρι των παρακρατικών, που απεργάζονταν την πολιτική μας αστάθεια, την πολιτική ανωμαλία, την υποστολή της δημοκρατίας και την υποταγή της πατρίδας μας στα ξένα γεωπολιτικά κέντρα αποφάσεων, που διακονούσαν τον ιμπεριαλισμό στη Μεσόγειο. Θα Ζεί για πάντα στις καρδιές και την μνήμη των ελλήνων, ως ένα φωτερό σύμβολο της ειρήνης, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαισύνης, του κοινωνικού λειτουργήματος της ιατρικής, ως υφηγητής της Γυναικολογίας, και του πολιτισμού και του αθλητισμού, ως πρωταθλητής και βαλκανιονίκης του μήκους. Αυτό το ταπεινό ελληνόπουλο μιας δεκαοκταμελούς οικογένειας που είχε διαγράψει μια λαμπρή καμπύλη προόδου και δημιουργίας στο φάσμα της πολιτικής, της δημοκρατίας και του πολιτισμού, για να πέσει νεκρό απο το άθλιο χέρι των παρακρατικών … Γρηγόρη Λαμπράκη, θα ζείς για πάντα στις καρδιές των ελλήνων και θα μας φωτοδοτείς σε δρομους, επιστημονικής προόδου, δημοκρατικού ήθους, ανθρωπιάς και κοινωνικής δικαιοσύνης.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
