Δύσκολες ώρες φαίνεται να περνάει η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΙΚ μετά την «ταπεινωτική» επιστολή Τσακαλώτου προς τους θεσμούς. Και αυτό διότι με προσεκτικότερους χειρισμούς θα μπορούσαν όλα να είχαν αποφευχθεί και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος να μην ερχόταν στη δυσάρεστη θέση να δηλώσει «διαρκή αφοσίωση» και «δεσμεύσεις» έναντι των δανειστών.
Και επειδή στο τέλος πάντα κερδίζει η Γερμανία, φάινεται πως και στην συγκεκριμένη περίπτωση “από πάνω” πάλι είναι ο Σόιμπλε, παρά το πρόσκαιρο όφελος της κυβέρνησης από τον “μποναμά” Τσίπρα.
Οι τριβές στην κυβέρνηση και στην κλειστή ηγετική ομάδα του Μαξίμου είχαν αρχίσει πριν το τηλεοπτικό διάγγελμα Τσίπρα για τον «μποναμά» των 617 εκατ. ευρώ. Μάλιστα είχε προηγηθεί έντονη ζύμωση και αντιπαράθεση εντός του οικονομικού επιτελείου.
Η διαφωνία για το ύψος και το είδος των παροχών είχε φτάσει και στο Μέγαρο Μαξίμου σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε πριν την εξαγγελία με την συμμετοχή του αντιπροέδρου της Κυβέρνησης Γιάννη Δραγασάκη, του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου, του αναπληρωτή υπουργού Γιώργου Χουλιαράκη και του Γενικού Γραμματέα Δημοσιονομικής Πολιτικής (και πρώην οικονομικού συμβούλου του πρωθυπουργού) Φραγκίσκου Κουτεντάκη.
«Συνιστώ προσοχή»
Και μπορεί τότε ανώτατος αξιωματούχος της κυβέρνησης να είπε «συνιστώ ψυχραιμία» για τις αντιδράσεις των δανειστών, αλλά ο κύριος Χουλιαράκης συνιστούσε προσοχή εδώ και 20 ημέρες για τα θέμα αυτό. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η πλευρά Χουλιαράκη υποστήριζε η παροχή έπρεπε να αφορά μικρότερο ποσό, της τάξεως των 300 εκατ. περίπου για να μην διακινδυνεύσει η κυβέρνηση τυχόν μεγάλη αναθεώρηση προς τα κάτω του πρωτογενούς πλεονάσματος από την Eurostat το 2017, ανάλογη με αυτήν που έγινε φέτος για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2015 (μειώθηκε κατά 900 εκατ. ευρώ τον Οκτώβριο)! Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε και να επιφέρει ενεργοποίηση του «κόφτη» το 2017, ενδεχομένως τον Απρίλιο.
Τριβές στην κυβέρνηση
Από την άλλη πλευρά, λέγεται πως ο κ. Κουτεντάκης προέβαλε, τότε, εκτιμήσεις πως το 2016 μπορεί να κλείσει ακόμα καλύτερα από όσο διαφαίνεται, με υπέρβαση στις εισπράξεις φόρων να φτάνει ενδεχομένως και στα 2,5 δισ. ευρώ! Με την αισιόδοξη άποψη συντάχθηκε ο κ. Τσακαλώτος, επιμένοντας για πιο «γενναιόδωρο» πακέτο παροχών ενώ ο κ. Δραγασάκης δεν πήρε θέση επί του θέματος. Με τον τρόπο αυτό, ο πρωθυπουργός έκανε αποδεκτή την εισήγηση για διανομή των 617 εκατ. ευρώ «οριζόντια» στους συνταξιούχους.
Πάντως από τις 21 Νοεμβρίου, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης –ο οποίος ξέρει όσο κανείς στην κυβέρνηση και τους αριθμούς του προϋπολογισμού αλλά και το κλίμα των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές- ήταν πολύ επιφυλακτικός επειδή το πρωτογενές του 2016 δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί, ενώ το επικαιροποιημένο Μνημόνιο προβλέπει άλλη διαδικασία διανομής της υπέρβασης στο πλεόνασμα.
Άποψη του κ. Χουλιαράκη ήταν πως έπρεπε να γίνει συζήτηση με τους θεσμούς πριν διανεμηθεί κοινωνικό βοήθημα με λεφτά από την υπέρβαση στον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα. Όπως έλεγαν συνομιλητές του κ. Χουλιαράκη «έχουμε μια πραγματικά μεγάλη υπέρβαση ενός δισ. αλλά έχουμε όμως και ρίσκα που δεν είναι μικρά, όπως η αναθεώρηση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα τον Απρίλιο -και μετά ξανά τον Οκτώβριο του 2017- και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί η Ιστορία έχει δείξει ότι η αναθεώρηση είναι πολλές φορές προς το χειρότερο και όχι προς το καλύτερο. Έχουμε το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων που πολλές φορές τον Δεκέμβριο δείχνει μια αστάθεια και δεν ξέρουμε πού θα κάτσει η μπίλια και μπορεί πχ να πέσει 100-150 εκατ. ευρώ έξω. Πρέπει να αφήσεις και ένα «μαξιλάρι» ασφαλείας και μετά μόνον μπορείς να πεις με βεβαιότητα ότι υπάρχει κάτι για να μοιράσεις».
Στο κλίμα αυτό, λένε οι ίδιες πηγές, η πλευρά Χουλιαράκη συνιστούσε να μη μοιραστεί από τον «αέρα» της τηλεόρασης τόσο μεγάλο βοήθημα στους νυν συνταξιούχους αλλά μικρότερο, ενώ το πλεόνασμα να κατευθυνθεί και για πληρωμή άλλων ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του δημοσίου, όπως οι πληρωμές για συντάξεις που δεν έχουν εκδοθεί και οι δικαιούχοι δεν μπορούν να ζήσουν, ή σε ιδιώτες και επιχειρήσεις που τους χρωστά το κράτος 6,5 δισ. και κινδυνεύουν να κλείσουν αν δεν πάρουν εγκαίρως τα λεφτά τους.
Στη δημοσιότητα μετά τις διαρρές
Tην επιστολή του Ευκλείδη Τσακαλώτου προς τον πρόεδρο του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, μετά την οποία ξεμπλόκαραν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, έσπευσε να δώσει την Τρίτη (μετά από τρεις ημέρες) στη δημοσιότητα η κυβέρνηση μετά τη διαρροή της στον ιστότοπο tovima.gr.
Στο δελτίο Τύπου του υπουργείου ο υπουργός Οικονομικών βάλλει κατά της ΝΔ, που ζήτησε νωρίτερα την επιστολή στη δημοσιότητα, δηλώνοντας ότι καθυστέρησε να την δώσει επειδή «δεν είναι πολιτικά ορθό να δίνεις πρώτα στα ΜΜΕ και κατόπιν στους αποστολείς μια επίσημη επιστολή».
Στην επίμαχη επιστολή ο υπουργός ξεκαθαρίζει ότι:
– Τόσο ο πρωθυπουργός, όσο και ο ίδιος έχουν καταστήσει σαφές δημόσια, και θα συνεχίσουν να το κάνουν, ότι (το επίδομα στους συνταξιούχους) αποτελεί εφάπαξ πληρωμή και δεν υπάρχει πρόθεση να είναι μόνιμη (13η σύνταξη), όπως αρέσκεται να την αποκαλεί ο Αλέκος Φλαμπουράρης.
– Οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να λάβουν αντισταθμιστικά μέτρα στο πεδίο των δαπανών για τις συντάξεις εάν χρειαστεί
– Οι ελληνικές αρχές αναγνωρίζουν πλήρως ότι τα ανακοινωθέντα του Eurogroup στις 25 Μαΐου και στις 5 Δεκεμβρίου βασίζονται στη διαρκή αφοσίωση στις δεσμεύσεις του Μνημονίου.
– Τονίζει την απόλυτη δέσμευση της κυβέρνησης «να παραμείνουμε συμμορφωμένοι με τις υποχρεώσεις μας».
Όπως προκύπτει από το κείμενο, η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε τη δέσμευση όχι μόνο να μην προχωρήσει και πάλι στο μέλλον σε μονομερείς ενέργειες, αλλά και να έλθει σε συμφωνία με τους δανειστές ακόμη και για τους αποδέκτες του όποιου ποσού συγκεντρωθεί στο μέλλον από την υπέρβαση των δημοσιονομικών στόχων.
Οι δανειστές έχουν ταχθεί επανειλημμένως υπέρ της διάθεσης των πλεονασμάτων είτε για τη μείωση των φορολογικών βαρών είτε για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν υπάρξουν υπερβάσεις στους στόχους του προϋπολογισμού στο μέλλον, είναι ελάχιστες οι πιθανότητες τα πλεονάσματα να διατεθούν υπέρ της οικονομικής ενίσχυσης των συνταξιούχων όπως έγινε μέσα στο 2016.
Από δύο σημεία της επιστολής προκύπτει η δυσαρέσκεια των θεσμών για το γεγονός ότι επιλέχθηκε να διατεθεί μέρος του πρωτογενούς πλεονάσματος στους συνταξιούχους:
Πρώτον, από το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση εκλήθη να δεσμευτεί ότι σε περίπτωση που ενεργοποιηθεί ο δημοσιονομικός κόφτης για το 2016, η περικοπή θα αφορά τη συνταξιοδοτική δαπάνη. Το υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι ο κόφτης δεν πρόκειται να ενεργοποιηθεί καθώς το πρωτογενές πλεόνασμα του 2016 θα κλείσει αρκετά πάνω από το 0,5% που είναι ο δημοσιονομικός στόχος για τη χρονιά που κλείνει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το γεγονός ότι η κυβέρνηση ανέλαβε από τώρα τη δέσμευση για περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης σε περίπτωση αποκλίσεων, ενδεχομένως να τη δεσμεύει και για τα επόμενα δύο χρόνια του μνημονίου: το 2017 και το 2018.
Δεύτερον, από το γεγονός ότι στην επιστολή ορίζεται με σαφήνεια σε ποιες περιοχές θα διατεθεί ενδεχόμενο ποσό υπέρβασης στόχου που θα προκύψει στο μέλλον: «Στην περίπτωση μόνιμης δημοσιονομικής υπεραπόδοσης σε σχέση με τους στόχους του προγράμματος, όπως αυτή διαπιστώνεται από τα ετήσια αποτελέσματα του προϋπολογισμού που επικυρώνει η Eurostat, οι ελληνικές αρχές θα συμφωνήσουν με τους θεσμούς, στο πλαίσιο των αξιολογήσεων, σχετικά με τη χρήση του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου. Αναγνωρίζουμε ότι ο διαθέσιμος δημοσιονομικός χώρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε στοχευμένα μέτρα για την ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας (ειδικά στο Πρόγραμμα για το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης) και/ή για τη μείωση των φορολογικών βαρών που προκύπτουν από τις μνημονιακές δεσμεύσεις. Ειδάλλως, θα χρησιμοποιήσουμε την υπεραπόδοση για τη δημιουργία ενός “μαξιλαριού ρευστότητας” (cash buffer) ή/και για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών».
Το αν θα ενεργοποιηθεί ή όχι ο δημοσιονομικός κόφτης για το 2016 -δηλαδή το αν θα υπάρξει περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης πέραν αυτών που έχουν δρομολογηθεί με τα μέτρα του 3ου μνημονίου- θα κριθεί οριστικά στις 21 Απριλίου του 2017, καθώς τότε η Eurostat και η ΕΛΣΤΑΤ θα δώσουν στη δημοσιότητα τις εκτιμήσεις τους για την πορεία του πρωτογενούς πλεονάσματος μέχρι και το 2016. Το υπουργείο Οικονομικών εξακολουθεί να διαθέτει ένα «μαξιλάρι» της τάξης των 400-500 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του 0,5% προκειμένου να προλάβει ενδεχόμενες διορθώσεις του πρωτογενούς πλεονάσματος προς τα κάτω. Επίσης, το οικονομικό επιτελείο περιμένει ότι η πορεία των εσόδων τον Δεκέμβριο θα είναι τέτοια ώστε να αυξήσει το «μαξιλάρι» και να απομακρύνει ακόμη περισσότερο το ενδεχόμενο ενεργοποίησης του δημοσιονομικού κόφτη.
Ολόκληρο το κείμενο προς Ντέισελμπλουμ-Ρέγκλινγκ
Ολόκληρο το κείμενο της επιστολής με αποδέκτες τον πρόεδρο του Eurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ και τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης Κλάους Ρέγκλινγκ έχει ως εξής:
«Σε απάντηση της προκαταρκτικής έκθεσης των θεσμών σχετικά με τα μέτρα για τις συντάξεις και τον ΦΠΑ, τις οποίες πρόσφατα νομοθέτησαν και εφάρμοσαν οι ελληνικές αρχές, καθώς και τις απόψεις που εκφράστηκαν στην έκτακτη τηλεδιάσκεψη του Euro Working Group της 20ής Δεκεμβρίου, θα ήθελα να αποσαφηνίσω τα παρακάτω.
Αναφορικά με το μέτρο για τις συντάξεις, αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο ο πρωθυπουργός όσο και εγώ έχουμε ξεκαθαρίσει δημόσια, και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, ότι αυτή είναι μια εφάπαξ πληρωμή και δεν υπάρχει πρόθεση να αποτελέσει μόνιμο κομμάτι της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού, που τέθηκε πρόσφατα σε εφαρμογή. Αναφορικά με την προσωρινή αναστολή του ΦΠΑ για επιλεγμένα νησιά του Αιγαίου, το μέτρο περιορίζεται μόνο στο 2017 και χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου στον προϋπολογισμό του 2017.
Οι ελληνικές αρχές παραμένουν απολύτως δεσμευμένες στην εκτέλεση της συμφωνημένης δημοσιονομικής πορείας η οποία βασίζεται σε στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξης του 0,5%, 1,75% και 3,5% του ΑΕΠ για το 2016, 2017 και 2018 αντίστοιχα. Οι ελληνικές αρχές θα ενεργοποιήσουν τον έκτακτο δημοσιονομικό μηχανισμό (contingency fiscal mechanism), ο οποίος περιλαμβάνεται στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης, όπως περιγράφεται στον Νόμο 4389/16, σε περίπτωση που τα στοιχεία τα οποία θα επικυρώσει η Eurostat δείχνουν ότι οι παραπάνω δημοσιονομικοί στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί.
Συγκεκριμένα, στην περίπτωση που τα αποτελέσματα του προϋπολογισμού για το 2016 δεν επιτυγχάνουν τον συμφωνημένο στόχο, γεγονός που θεωρούμε εξαιρετικά απίθανο, οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να λάβουν αντισταθμιστικά μέτρα στο πεδίο των δαπανών για τις συντάξεις, για να καλύψουν τη διαφορά ανάμεσα στο αποτέλεσμα και τον δημοσιονομικό στόχο του 2016.
Επί της διαδικασίας, αναγνωρίζω ότι μέτρα με δημοσιονομικές επιπτώσεις πρέπει να συζητούνται και να συμφωνούνται με τους θεσμούς, στο πλαίσιο των δεσμεύσεών μας από το μνημόνιο. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση μίας μόνιμης δημοσιονομικής υπεραπόδοσης σε σχέση με τους στόχους του προγράμματος, όπως αυτή διαπιστώνεται από τα ετήσια αποτελέσματα του προϋπολογισμού που επικυρώνει η Eurostat, οι ελληνικές αρχές θα συμφωνήσουν με τους θεσμούς, στο πλαίσιο των αξιολογήσεων, σχετικά με τη χρήση του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου.
Αναγνωρίζουμε ότι ο διαθέσιμος δημοσιονομικός χώρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε στοχευμένα μέτρα για την ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας (ειδικά στο Πρόγραμμα για το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης) και/ή για τη μείωση των φορολογικών βαρών που προκύπτουν από τις μνημονιακές δεσμεύσεις. Ειδάλλως, θα χρησιμοποιήσουμε την υπεραπόδοση για τη δημιουργία ενός “μαξιλαριού ρευστότητας” (cash buffer) ή/και για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών.
Οι ελληνικές αρχές αναγνωρίζουν πλήρως ότι τα ανακοινωθέντα του Eurogroup στις 25 Μαΐου και στις 5 Δεκεμβρίου βασίζονται στη διαρκή αφοσίωση στις δεσμεύσεις του μνημονίου.
Ελπίζω ότι αυτές οι διευκρινίσεις επανεπιβεβαιώνουν στο Eurogroup την απόλυτη δέσμευσή μας να παραμείνουμε συμμορφωμένοι με τις υποχρεώσεις μας που απορρέουν από το μνημόνιο, τόσο επί της ουσίας όσο και επί της διαδικασίας της συνεργασίας με τους εταίρους μας».
