Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Υπήρξε πρωτοπόρος του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα και της γυναικείας δημοσιογραφίας, ευγενής διαννοούμενος, εμπνευσμένη συγγραφέας, μα πάνω απο όλα υψηλόφρων άνθρωπος με δημοκρατικές αρχές και δρομολόγησε με την πολυεπίπεδη κοινωνική της παρουσία κοσμογονικές εξελίξεις στην χειραφέτηση της γυναίκας στην Ελλάδα και στην ισότιμη κοινωνικά αναγνώρισή της απο την πολιτεία. Ήταν η ρηξικέλευθη κριτικιά Καλλιρόη Παρρέν-Σιγανού. Είδε το φως της ζωής στην Κρήτη στα Πλατάνια Αμαρίου Ρεθύμνου, την 1-η Μαΐου του 1859. Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον πνευματικής ευκρασίας και το γεγονός αυτό συνέβαλε στο να αποκτήσει μια επίζηλη μόρφωση για την εποχή της. Οπλισμένη έτσι με ένα ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά και γονιμοποιώντας τις απο φυσικού της προικισμού πνευματικές της αρετές, διαμόρφωσε μια ισχυρή και πολυεπίπεδη προσωπικότητα, που της επέτρεψε, να επιχειρήσει κατακλυσμιαίες αλλαγές στις κοινωνικές δομές της ελληνικής πολιτείας. Το αν στο λυκαυγές του 21-ου αιώνα η γυναίκα έχει κατακτήσει την ισότιμη πολιτικά, κοινωνικά και επαγγελματικά αντιμετώπισή της απο την ελληνική πολιτεία, οφείλεται στη σισσύφεια προσπάθεια και στους πολυμέτωπους αγώνες που έδωσε η Καλλιρόη Παρρέν, ως αρχηγός των περίφημων σουφραζετών, για την πολιτική και κοινωνική εξίσωση της γυναίκας. Εμβόλιμα αναφέρουμε ότι το κίνημα των περιβόητων σουφραζετών που είχε εκσπάσει σε όλη την πολιτισμένη Ευρώπη, διεκδικούσε δυναμικά το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες. Ο όρος σουφραζέτα (suffragette), προέρχεται απο την γαλλική λέξη «suffrage», σημαίνει δικαίωμα ψήφου και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά απο την αγγλική εφημερίδα «Daily Mail» για να στηλιτεύσει τις γυναίκες που διεκδικούσαν δικαίωμα ψήφου, περί τα τέλη του 19-ου αιώνα, με αρχές του 20-ου. Όμως καθοριστικά την δράση και την εύτολμη κοινωνικά συμπεριφορά της Καλλιρόης Σιγανού, θα επηρεάσει το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η οικογένειά της. Το 1867 λαμβάνει χώρα η αποτυχημένη εξέγερση των Κρητών εναντίων των Τούρκων, με απώτερο σκοπό την ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Και ο πατέρας της Καλλιρόης Σπυρίδωνας Σιγανός, φεύγει με την οικογένειά του στον Πειραιά προκειμένου να αποφύγει τα δεινά που ακολουθούν το επαναστατικό εγχείρημα. Αναγορεύεται σε ηγέτιδα φυσιογνωμία των εκπατρισμένων Κρητών και εκλέγεται πρόεδρος της «Επιτροπής Κρητών προσφύγων».Έχοντας ως εμπνευσμένος άνθρωπος την φλόγα της παιδείας, εγγράφει την μικρή Καλλιρόη στην προηγμένη εκπαιδευτικά τότε «Σχολή Σουρμελή» και στην γαλλική «Σχολή Καλογραιών» για να ακολουθήσει η μαθητεία της και στο περίφημο «Αρσάκειο» της Αθήνας, απο το οποίο θα αποφοιτήσει με άριστα. Ξεκινά έτσι η θητεία της Καλλιρόης Παρρέν ως παιδαγωγού. Το 1879 αναλαμβάνει την διεύθυνση του «Ροδοκανάκειου» Παρθεναγωγείου της ελληνικής κοινότητας Οδησσού» στην Ρωσία, ενώ 5 χρόνια αργότερα επωμίζεται την διεύθυνση του «Ζάππειου Παρθεναγωγείου» της Ανδριανουπόλεως.
Το 1886 όμως θα σηματοδοτήσει μια καίρια στροφή στην επαγγελματική και κοινωνική της παρουσία. Παραιτείται παντελώς απο το φάσμα της εκπαίδευσης, καταφεύγει για μόνιμη κατοικία στην Αθήνα και παντρεύεται τον πρωτοπόρό άγγλογάλλο δημοσιογράφο Ιωάννη Παρρέν, ο οποίος ιδρύει και το «Αθηναϊκό Πρακτορείο» ειδήσεων. Ο γάμος της με τον Παρρέν είναι κομβικής σημασίας για τον κοινωικό και επαγγελματικό εναπροσανατολισμό της Καλλιρόης. Με το υψηλό του κύρος την εξωθεί να βγεί στην δημοσιογραφία και μάλιστα να προχωρήσει και στην πολύ εύτολμη κοινωνικά για την εποχή, έκδοση εφημερίδος. Προβαίνει έτσι στις 9 Μαρτίου του 1887 στην έκδοση του ιστορικού για το γυναικείο κίνημα εβδομαδιαίου φύλλου της «Εφημερίδος των Κυριών», το οποίο συντάσσονταν αποκλειστικά απο γυναίκες, οι οποίες είχαν αποκτήσει στο εξωτερικό την κατάλληλη παιδεία για να υποστηρίξουν εφημερίδα. Μάλιστα τα δυο πρώτα φύλλα θα τα συντάξει με εργώδη προσπάθεια, αποκλειστικά η ίδια Καλλιρόη Παρρέν, υπογράφοντας με αναγραμματισμένο το επίθετό της ως Εύα Πρενάρ. Η έκδοση της γυαναικείας εφημερίδας έκανε ξεχωριστή αίσθηση, αλλά παράλληλα συσπείρωσε τα βέλη, όλων των κοινωνικά συντηρητικών δυνάμεων, που μετά βδελυγμίας αποστρέφονταν οιασδήποτε μορφής κοινωνική χειραφέτηση της γυναίκας. Μιάς γυναίκας που αντιμετωπίζονταν κοινωνικά ως «res» (πράγμα) και περιορίζονταν ο ρόλος της στην τεκνογονία και μόνο. Το πρώτο φύλλο της εφημερίδος διαβάστηκε απο την πλειονότητα των αναγνωστών της εποχής. Αγοράστηκε απο 10.000 αναγνώστες σε έναν ενεργό πληθυσμό 65.000, πολλοί εκ των οποίων ήταν αναλφάβητοι. Και δέχτηκε τους μύδρους και τους λιβέλους της πλειονότητας του ανδροκρατούμενου δημοσιογραφικά κόσμου. Ενδεικτικό είναι εδώ το καυστικό και απειλητικό σχόλιο του διευθυντή της εφημερίδος «Επιθεώρησις», ο οποίος θα γράψει «θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας» !!! Ωστόσο υπήρξαν και φωτισμένοι άνθρωποι τότε της αθηναϊκής κοινωνίας, που στήριξαν την πρωτοπόρο Καλλιρόη Παρρέν στο εγχείρημά της και την εμψύχωσαν να συνεχίσει την προοδευτική κοινωνικά παρουσία της. Αναμέσά τους ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς και ο πληθωρικός, σύμβολο της εποχής για τις συναισθηματικές νουβέλες του Γρηγόριος Ξενόπουλος. Μάλιστα ο Κωστής Παλαμας, θα τις αφιερώσει και ποίημα, τιμώντας τους αγώνες της για την κοινωνική χειραφέτηση της γυναίκας. Θα γράψει ο εθνικός μας βάρδος «Χαίρε γυναίκα της Αθήνας, Μαρία, Ελένη, Εύα. Να η ώρα σου. Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε και ανέβα και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα πρός τη μελλούμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα και ετοίμασε τη νεα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα». Η εκδοτική πορεία της «Εφημερίδος των Κυριών» θα συνεχιστεί αδιαλείπτως για 31 συνεχή χρόνια και θα διακοπεί, μόνον όταν το 1918 η Καλλιρόη Παρρέν, θα εξοριστεί για δέκα μήνες στην Ύδρα, λόγω των πολιτικών της φρονημάτων.
Πρός το τέλος του 19-ου αιώνα, η πρωτοπόρος φεμινίστρια θα παραστεί εκπροσωπώντας, με το υψηλό πολιτισμικό της κύρος την γυναίκα, σε διεθνή γυναικεία συνέδρια και ειδικότερα στο Λονδίνο, το Παρίσι και το Σικάγο κατά τα έτη (1888, 1889, 1893, 1896, 1900). Η Καλλιρόη Παρρέν είχε μέσα της εδραία την πεποίθηση, ότι η κοινωνική και πολιτισμική πρόοδος της Ελλάδος, θα συντελεστεί μόνον, μέσα απο την δημιουργική κοινωνική παρουσία της γυναίκας, διακηρύσσοντας «το μεγαλείο της Ελλάδος, έγκειτο στο μεγαλείο των θυγατέρων της». Και προκειμένου να δώσει την δυανατόητα θεσμικά για την κοινωνική άνοδο της γυναίκας, προχώρησε στην ίδρυση φορέων και ιδρυμάτων, μέσω των οποίων οι περιθωριοποιημένες και με κοινωνικά προβλήματα γυναίκες, θα μπορούσαν να μορφωθούν, να βρούν κοινωνική θαλπωρή και στήριξη στα σοβούντα προβλήματά τους και παράλληλα να μορφοποιήσουν την κοινωνική τους ισχύ, σε διακριτό κίνημα στην ελληνική κοινωνία, που θα τους επέτρεπε την ευχερέστερη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Πρός αυτή την κατεύθυνση ίδρυσε το 1893 την «Ένωση υπέρ της χειραφετήσεως της γυναίκας». Το 1890 το «Κυριακάτικο Σχολείο» στο οποίο παρείχετο διδασκαλία γραφής και ανάγνωσης στις ανεκπαίδευτες εργάτριες και υπηρέτριες. Το 1895 απο κοινού με την επίσης προοδευτική γυναίκα Ναταλία Σούτσου, προέβη στην ίδρυση του «Ασύλου της Αγίας Αικατερίνης», στο οποίο παρείχετο στήριξη στις ανύπαντρες μητέρες και στις κακοποιημένες εργάτριες, ενώ το 1896 ιδρύει το «Άσυλο ανιάτων γυναικών». Ακόμα το 1896 την «Μεγάλη Ένωση των Ελληνίδων» και το 1898 τον «Πατριωτικό Σύνδεσμο» μετονομασθέντα αργότερα στο γνωστό μας ΠΙΚΠΑ. Το 1895 μάλιστα θα υποβάλλει μια πολύ εύτολμη κοινωνικά πρόταση στον ίδιο τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ζητώντας την κατοχύρωση πολιτικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες.
Θα πρέπει όμως εμφατικά να τονίσουμε ότι η Καλλιρόη Παρρέν στους μακροχρόνιους κοινωνικούς αγώνες της για την κοινωική χειραφέτηση της γυναίκας, δεν παρασύρθηκε ποτέ σε ακρότητες και σε ανεδαφικές διεκδικήσεις, που θα ευτέλιζαν τα κοινωνικά αιτούμενα των γυναικών. Πρωτεραία επιλογή της ήταν η ισότιμη κοινωνική αναγνώριση της γυναίκας έναντι των ανδρών και όχι βεβαίως η ανεδαφική αξίωση, αναστροφής των κοινωνικών ρόλων γυναίκας και άνδρα.Για τούτο και κατόρθωσε με την σύνεση και την σωφροσύνη που την διέκρινε να πείσει και να συσπειρώσει ευρύτερες κοινωνικές μάζες πλάι στον πολυμέτωπο αγώνα της. Αντιπάλευε τον σκοταδισμό, την αγραμματοσύνη και τον κοινωνικό και επαγγελματικό αποκλεισμό των γυναικών και όχι βεβαίως την ισοπεδωτική εξίσωση των φυσικών ρόλων γυναίκας και άνδρα. Το 1911 η μεγάλη ελληνίδα προέβη στην ίδρυση του περίφμου «Λυκείου των ελληνίδων» που αποτέλεσε κυψέλη πολιτιστικής αρωγής για τις γυναίκες και συνετέλεσε προιόντος του χρόνου στην εξύψωση του μορφωτικού τους επιπέδου, μεταδίδοντας σε όλα τα μήκη και πλάτη της ελληνικής επικράτειας τον νεολληνικό λαϊκό πολιτισμό. Και το 1912 ακολουθεί η ίδρυση του «Πατριωτικού ιδρύματος». Το 1921 η Καλλιρόη Παρρέν προχωρά στη διεξαγωγή του Β΄ γυναικείου συνεδρίου στην Ελλάδα (το πρώτο είχε λάβει χώρα στις 24 Μαίου του 1898 στην Ακρόπολη, με πρωτοβουλία της Καλλιρόης Κεχαγιά) και κατορθώνει να πείσει τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, να ταχθεί υπέρ της δυνατότητας ψήφου των γυναικών. Κοινωνικό αιτούμενο που σε πρώτη φάση θα επιτευχθεί μόνον για τις Δημοτικές εκλογές το 1930 και τελικά πλήρη δικαιώματα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις 28 Μαίου του 1952. Στόχο που δεν θα έχει την ηθική ευτυχία να τον χαρεί ζωντανή η Καλλιρόη Παρρέν, δοθέντος ότι θα εκδιμήσει απο την ζωή πλήρης δόξης και ημερών, μετά απο μια πολυκύμαντη και πολυσχιδή κοινωνική παρουσία στις 16 Ιανουαρίου του 1940 στην Αθήνα, προσβεβλημένη απο εγκεφαλικό επεισόδιο.
Η προσφορά της Καλλιρόης Παρρέν στο γυναικείο κίνημα και στην ευρύτερη χειραφέτηση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία, είναι αδιαφιλονίκητα πρωτοπόρος και κολοσσιαία. Έρηξε τα πρώτα σπέρματα για την διεκδίκηση των κοινωνικών δικαιωμάτων της γυναίκας και κραταίωσε στην ελληνική κοινωνία, την πίστη για την ευρυδιάστατη προσφορά της απο όποιο κοινωνικό μετερίζι και αν ανέπτυσσε δραστηριότητα. Ως μητέρα, ως παιδαγωγός, ως εργαζόμενη, ως αγωνιστής των κοινωνικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων του λαού μας. Και ήταν ακόμα απο τις πρώτες γυναίκες που συνέλαβαν την αξία της παιδείας, στην μακρά πορεία της γυναίκας για την κοινωνική και πολιτική της δικαίωση. Για τούτο και προέβη στην εμπνευσμένη ίδρυση κοιωνικών ιδρυμάτων, που παράλληλα με την ηθική τους στήριξη πρός τις πάσχουσες και περιθωριοποιημένες γυναίκες, ελάμβαναν ξεχωριστή ηθική μέριμνα και φροντίδα, για την πνευματική και πολιτισμική τους εξύψωση. Η Καλλιρόη Παρρέν έχοντας μια σπάνια και πολυεπίπεδη για την εποχή της παιδεία, ως διανοούμενη και βαθύτατα καλλιεργημένος άνθρωπος, κατέλειπε πολυσχιδές συγγραφικό έργο, σε πολλές ενότητες του γραπτού λόγου. Συνέγραψε μυθιστορήματα,θεατρικά έργα και οξύτατα κοινωνικού περιεχομένου άρθρα, που στηλίτευαν τις κοινωνικές στρεβλώσεις στο δεύτερο μισό του 19-ου και στις αρχές του 20-ου αιώνα. Απο τα κυριώτερα βιβλία της είναι : «Η ιστορία της γυναικός απο κτίσεως κόσμου έως σήμερον» (τρείς τόμοι, 1889), «Η μάγισσα» (1901), «Επιστολαί Αθηναίας πρός Παρισινήν», (1896-1897), «Η νέα γυναίκα» (1907, τρίπρακτο θεατρικό δράμα), «Το σχολείον της Ασπασίας» (1908), «Το νέον συμβόλαιον» (1902), «Η χειραφετημένη» (1915) κ.α. Στις 6 Ιουνίου 1992, ο Δήμος Αθηναίων έκανε τα αποκαλυπτήρια της προτομής της. Η Καλλιρόη Παρρέν, με το αδαμάντινο ήθος της, την πολυμέρεια της παιδείας της, το εμπνευστικό παράδειγμά της και την ακαταπόνητη αγωνιστικότητά της, αντίπερα στις κοινωνικές στρεβλώσεις και υστερήσεις προηγούμενων δεκαετιών μας, αποτύπωσε αδρά τον ίσκιο της, στο γυναικείο κίνημα της Ελλάδος. Για αυτό και η προτομή της κατέχει περίοπτη θέση, στον περικαλλή πρόναο της σύγχρονης κοινωνικής μας ιστορίας. Το παρόν κείμενό μας έχει δημοσιευθεί σε συνέχειες, στην Β΄ αρχαιότερη καθημερινή ελληνική εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» και σε περιοδικά κοινωνικού στοχασμού.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr
