Στις 22.4.16 δόθηκαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) τα στοιχεία της έρευνάς της για την κυκλοφορία του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου στο σύνολο χώρας το έτος 2015 σε σχέση με εκείνα των ερευνών των ετών 2013 και 2014.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η καθοδική πορεία που ακολουθεί η κυκλοφορία τόσο του συνόλου όσο και των ημερήσιων πολιτικών εφημερίδων –που έχει ξεκινήσει από το 1989– συνεχίστηκε σημειώνοντας μείωση κατά 8,0% και το 2015.
Στοιχεία, όμως, για την κυκλοφορία των αθηναϊκών πολιτικών εφημερίδων δημοσιεύει τακτικά η Ενωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΙΗΕΑ). Στα στοιχεία αυτά στηρίχτηκε ένα βιβλίο μου με τίτλο «Η κυκλοφορία των εφημερίδων 1975-1992» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg το 1994.
Στο βιβλίο αυτό ανέλυσα την εξέλιξη της κυκλοφορίας των αθηναϊκών ημερήσιων πολιτικών εφημερίδων (πρωινών και απογευματινών) σε Αθήνα-Πειραιά, επαρχία και σύνολο χώρας τη 17ετή αυτή περίοδο.
Μετά τη έκδοση του βιβλίου αυτού έγραψα πολλά άρθρα σε εφημερίδες για το ίδιο θέμα μέχρι το 2011. Εκτοτε ορισμένες εφημερίδες δεν δίνουν στοιχεία και δεν είναι δυνατό να γίνουν συγκρίσεις.
Με βάση τα στοιχεία της ΕΙΗΕΑ εξετάζουμε στο πρώτο μέρος του άρθρου αυτού την εξέλιξη της κυκλοφορίας των ημερήσιων πρωινών και απογευματινών και του συνόλου των εφημερίδων ανά οκταετία, δηλαδή τα έτη 1981, 1989, 1997 και 2005, καθώς και το 2011 και στο δεύτερο μέρος εκείνη των 4 μεγαλύτερων σε κυκλοφορία απογευματινών εφημερίδων για τις οποίες υπάρχουν πλήρη στοιχεία για την κυκλοφορία τους σε Αθήνα-Πειραιά και επαρχία τα έτη 2013, 2014 και 2015.
Ι. Η κυκλοφορία των εφημερίδων τα έτη 1981, 1989, 1997, 2005 και 2011
Στον Πίνακα 1 δίνονται τα στοιχεία για τα πωληθέντα φύλλα των πρωινών, απογευματινών και του συνόλου των εφημερίδων σε χιλιάδες στο σύνολο χώρας τα έτη 1981, 1989, 1997, 2005 και 2011 και στο δεύτερο μέρος οι μέσες ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές τις περιόδους αυτές. Στην τελευταία γραμμή του Πίνακα δίνεται η σωρευτική μείωση το 2011 σε σχέση με το 1989.
Από το δεύτερο μέρος του Πίνακα φαίνεται ότι, με διακυμάνσεις, η μέση ετήσια κυκλοφορία:
Την πρώτη οκταετία 1981-1989 των πρωινών εφημερίδων μειωνόταν, ενώ των απογευματινών και του συνόλου αυξανόταν και έφτασε το 1989 για το σύνολό τους τα 308 εκατ. φύλλα. Το 1989 ήταν έτος δραματικών πολιτικών εξελίξεων (σκάνδαλο Κοσκωτά, διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις κ.λπ.).
Τη δεύτερη οκταετία 1989-1997 μειωνόταν για όλες (των πρωινών με βραδύτερο ετήσιο ρυθμό από εκείνον των απογευματινών και του συνόλου) και το 1997 «κατέβηκε» για το σύνολό τους στα 159 εκατ. φύλλα. Ηταν η περίοδος εισβολής στην ενημέρωση της ιδιωτικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, η οποία υποκατέστησε εκείνη των εφημερίδων.
Την τρίτη οκταετία 1997-2005, των πρωινών αυξήθηκε, ενώ των απογευματινών και του συνόλου μειώθηκε (με βραδύτερους ετήσιους ρυθμούς απ’ ό,τι την προηγούμενη τετραετία) και «κατέβηκε» για το σύνολό τους στα 125 εκατ. φύλλα. Την περίοδο αυτή άρχισε η ενημέρωση και από το Διαδίκτυο.
Το διάστημα 2005-2011 σημειώθηκε η μεγαλύτερη μέση ποσοστιαία μείωση της κυκλοφορίας με τους ίδιους περίπου ρυθμούς για όλες τις εφημερίδες και για το σύνολό τους «κατέβηκε» στα 56 εκατ. φύλλα. Η μεγάλη αυτή καθίζηση οφείλεται από τη μια μεριά στη μεγαλύτερη χρήση για ενημέρωση του Διαδικτύου και από την άλλη στις επιπτώσεις της εφαρμογής των μέτρων του πρώτου Μνημονίου.
Σωρευτικά (βλέπε την τελευταία γραμμή του δεύτερου μέρους του Πίνακα) το 2011 σε σχέση με το 1989 η κυκλοφορία του συνόλου και των απογευματινών εφημερίδων μειώθηκε πάνω από 75% και των πρωινών λίγο κάτω από το ποσοστό αυτό.
ΙΙ. Η κυκλοφορία των απογευματινών εφημερίδων τα έτη 2013, 2014 και 2015
Εξαιτίας, όπως προαναφέρθηκε, της έλλειψης πλήρων στοιχείων για όλες τις εφημερίδες εξετάζουμε στο τμήμα αυτό την κυκλοφορία μόνο των 4 μεγαλύτερων σε κυκλοφορία απογευματινών εφημερίδων, για τις οποίες υπάρχουν πλήρη στοιχεία σε Αθήνα-Πειραιά και επαρχία.
Τα στοιχεία αυτά για την κυκλοφορία των εφημερίδων «Εθνος», «Ελεύθερος Τύπος», «Τα Νέα» και Η «Εφημερίδα των Συντακτών» (το πρώτο φύλλο της οποίας κυκλοφόρησε στα τέλη του 2012) στο σύνολο χώρας, σε Αθήνα-Πειραιά και επαρχία σε χιλιάδες φύλλα τα έτη 2013, 2014 και 2015 δίνονται στα τρία τμήματα του Πίνακα 2. Στην τελευταία στήλη του Πίνακα δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή της κυκλοφορίας τους το 2015 σε σχέση με το 2013.
Από τις τρεις πρώτες στήλες του Πίνακα φαίνεται ότι η κυκλοφορία των εφημερίδων «Εθνος», «Ελεύθερος Τύπος» και «Τα Νέα» μειώθηκε τόσο το 2014 όσο και το 2015, ενώ εκείνη της «Εφημερίδας των Συντακτών» αυξήθηκε τα ίδια έτη με αποτέλεσμα το 2015 σε σχέση με το 2013, όπως φαίνεται από την τελευταία στήλη του Πίνακα, η κυκλοφορία: στο σύνολο χώρας των εφημερίδων «Εθνος» και «Ελεύθερος Τύπος» να μειωθεί πάνω από ένα τρίτο και της εφημερίδας «Τα Νέα» λίγο κάτω από το 30%, ενώ εκείνη της «Εφημερίδας των Συντακτών» να αυξηθεί πάνω από το ποσοστό αυτό.
Σε Αθήνα-Πειραιά τα ποσοστά μείωσης της κυκλοφορίας των εφημερίδων «Εθνος», «Ελεύθερος Τύπος» και «Τα Νέα» και της αύξησης της κυκλοφορίας της «Εφημερίδας των Συντακτών» ήταν χαμηλότερα εκείνων του συνόλου χώρας, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά της κυκλοφορίας τους στην επαρχία υψηλότερα, με αποτέλεσμα:
Η κυκλοφορία της εφημερίδας «Εθνος» να συνεχίσει να είναι υψηλότερη στην επαρχία απ’ ό,τι σε Αθήνα-Πειραιά και σχεδόν στο ίδιο ποσοστό, εκείνη της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» συνεχίζει μεν να είναι υψηλότερη στην επαρχία, αλλά πλησιάζει εκείνη της Αθήνας-Πειραιά, ενώ της εφημερίδας «Τα Νέα» στην επαρχία συνεχίσει να είναι υψηλότερη και η διαφορά ανάμεσα σε Αθήνα-Πειραιά και επαρχία αυξάνεται.
Αντίθετα, η κυκλοφορία της «Εφημερίδας των Συντακτών» παραμένει μεν υψηλότερη σε Αθήνα-Πειραιά, αλλά η διαφορά ανάμεσα σε Αθήνα-Πειραιά και επαρχία μειώνεται.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στις αιτίες μείωσης της κυκλοφορίας των εφημερίδων που προαναφέρθηκαν (ιδιωτική ραδιοφωνία και τηλεόραση, καθώς και Διαδίκτυο) τα έξι τελευταία χρόνια προστέθηκαν οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες των πολιτών λόγω της δραστικής μείωσης μισθών και συντάξεων και η εκτίναξη στα ύψη της ανεργίας.
Ενας, ίσως, πρόσθετος λόγος είναι και η απαξίωση του πολιτικού συστήματος της χώρας, δηλαδή όλων των κομμάτων που κυβέρνησαν και κυβερνούν τη χώρα, εξαιτίας της αποτυχίας τους να αντιμετωπίσουν την πολυεπίπεδη κρίση που περνά ο τόπος και ιδιαίτερα τα οξυμένα προβλήματα της μεγάλης πλειονότητας του πληθυσμού που προκάλεσαν και προκαλούν τα μέτρα που επέβαλαν στη χώρα οι δανειστές μας.
Φωτεινή εξαίρεση στη δυσοίωνη αυτή κατάσταση στον χώρο της ενημέρωσης και ειδικότερα στις κυκλοφορίες των εφημερίδων αποτελεί το τολμηρό, αλλά επιτυχημένο συνεταιριστικό εγχείρημα της «Εφημερίδας των Συντακτών».
Θα ήταν ενδιαφέρον να γίνει μια έρευνα για τους λόγους στους οποίους οφείλεται η προτίμηση αυτή του αναγνωστικού κοινού των εφημερίδων.
