Πέντε χρόνια κυκλοφορίας που όμως είναι αρκετά για την … εκτόξευση της δημοτικότητάς του. Κάθε κινητό εφήβου έχει «κατεβασμένη» την εφαρμογή του TikTok, το οποίο μετρά ένα δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες το μήνα και έχει .. διαταράξει τις ισορροπίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Δεν είναι λίγες οι φορές που το δημοφιλές μέσο έχει απασχολήσει αρνητικά την κοινή γνώμη κυρίως λόγω των δοκιμασιών πρόκλησης (challenges) που έχουν φέρει εφήβους σε κίνδυνο, ακόμη και .. θάνατο. Οι ειδικοί προειδοποιούν για τη χρήση του καθώς η γνώση γύρω από τον αλγόριθμο που χρησιμοποιεί είναι πολύ μικρή, ενώ φαίνεται πως έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.Ο «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής» επιχειρεί να … αποκρυπτογραφήσει το εξαιρετικά εθιστικό TikTok, με τη βοήθεια της αναπληρώτριας καθηγήτριας Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής και επιστημονικά Υπεύθυνης «φιλικών» για εφήβους και νέους, Αρτέμιδος Τσίτσικα.
Είναι εντυπωσιακό ότι το TikTok κατατάχθηκε ως η εφαρμογή με τις περισσότερες λήψεις το 2021. Ξεπέρασε τα αγαπημένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram, το Facebook και το Snapchat. Μεγάλο μέρος της ανάπτυξης της εφαρμογής προέρχεται από την αύξηση των χρηστών της κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, ειδικά την περίοδο του lockdown τους πρώτους μήνες του 2020. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Statista, το TikTok σημείωσε ανάπτυξη κατά 180% στις ηλικίες 15-25 ετών το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. «Είναι μια πλατφόρμα πολύ σαγηνευτική, με ιδιαίτερα εθιστική επίδραση. Ειδικά για τα παιδιά είναι πολύ ενδιαφέρουσα καθώς τα βίντεο διαρκούν λίγο και έχουν πραγματικά ωραία δοσμένο περιεχόμενο. Οι έφηβοι μου λένε ότι χάνουν το χρόνο όταν είναι μέσα στο TikTok», σημειώνει η κυρία Τσίτσικα.
Πέρα από το γεγονός ότι διαπιστώνεται και μια θετική πλευρά από τη χρήση του, δηλαδή η ψυχαγωγία, η ελάττωση του άγχους και η διαφυγή, διατυπώνονται προβληματισμοί οι οποίοι στην περίπτωση του TikTok είναι περισσότεροι συγκριτικά με τα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Η υπερβολική χρήση του είναι εις βάρος των δραστηριοτήτων των παιδιών και των υποχρεώσεών τους. Επιπλέον έχει αρνητική επιρροή. Είναι συχνή η απαξίωση όταν κάτι δεν μπορούν να το επιτύχουν. Επίσης, η βία που βλέπουν μπορεί να καταλήξει μιμητικά», εξηγεί η ίδια, και προσθέτει:
«Ειδικά σε ό,τι αφορά στα κορίτσια η προβολή συγκεκριμένων προτύπων και η προσπάθεια να τα φτάσουν αυτά τα πρότυπα είναι επιβλαβής για την αυτοκριτική και την αυτοβελτίωση. Επίσης, παρατηρούμε το φαινόμενο της σεξουαλικοποίησης. Ο όρος ‘σέξυ’ συναντάται σε όλο και μικρότερες ηλικίες και αντιμετωπίζεται ως ένα μέσο επίτευξης στόχων από τα κορίτσια. Οσον αφορά στα αγόρια, εθίζονται στη βία και την απαξίωση».
Ο μοναδικός αλγόριθμος
Το TikTok βελτιστοποιεί σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο, αντί να δίνει προτεραιότητα σε μετρήσεις όπως τα κλικ, κάτι που προτιμούσαν οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων στο παρελθόν. Για να γίνει αυτό, η εταιρεία έχει αναπτύξει έναν μοναδικό αλγόριθμο. Επιστήμονες ανά τον κόσμο προειδοποιούν πως δεν είναι γνωστή η επίδραση του αλγόριθμου στον εγκέφαλο και τονίζουν πως «γνωρίζουμε ελάχιστα για αυτόν».
Οι μελέτες δείχνουν ότι όταν η χρονολογική τροφοδότηση της ροής της πλατφόρμας απορρίπτεται υπέρ προτεινόμενου περιεχομένου και ο αλγόριθμος συχνά οδηγεί σε προβολές με ακραίο περιεχόμενο. Μια αναφορά το 2021 έδειξε ότι περισσότερο από το 70% του εξτρεμιστικού περιεχομένου που βρέθηκε στο YouTube προτάθηκε στους χρήστες από τον συγκεκριμένο αλγόριθμο. Το TikTok έχει αντιμετωπίσει έντονο έλεγχο για επικίνδυνες προκλήσεις μέσω του αλγόριθμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το “Benadryl Challenge” (κατανάλωση αντιισταμινικών), σε μια προσπάθεια να παράγουν παραισθησιογόνα αποτελέσματα, που οδήγησε σε τουλάχιστον έναν θάνατο, ενός 14χρονου κοριτσιού.
Τι κάνουν οι γονείς
Η Αρτεμις Τσίτσικα θεωρεί την καλύτερη «λύση» για έλεγχο της χρήσης του TikTok από την πλευρά των γονέων τη .. στρατηγική που πρέπει να ακολουθείται συνολικά για τη διαδικτυακή εξάρτηση. «Καθημερινή επικοινωνία, ενσυναίσθηση, να ακούμε πραγματικά, να γίνουμε καλοί ακροατές». Μπορεί να ακούγονται απλά, σύμφωνα με την ίδια, δεν είναι όμως αυτονόητα ούτε πάντα εύκολα. «Μέσα από την ασφάλεια και τη συναισθηματική κάλυψη θα μπορέσουν οι γονείς να θέσουν όρια. Εάν τα όρια τίθενται με τρόπους όπως είναι η τιμωρία, μπορεί να μην έχουν αποτέλεσμα. Ή να φαίνεται ότι έχουν, δηλαδή το παιδί να δείχνει ότι υπακούει αλλά να λέει ψέματα. Αυτά ισχύουν γενικώς για τη σχέση γονέων – παιδιών και πρέπει να βρουν εφαρμογή και στην περίπτωση του διαδικτύου. Επίσης, πολλές φορές οι γονείς αγωνιούν να ξέρουν για το ίντερνετ περισσότερα από τα παιδιά, κάτι που στην πράξη δεν ισχύει. Και δε χρειάζεται να γνωρίζουν περισσότερα από τα παιδιά», αναφέρει η αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής.
