Η τελευταία κρίση στις Ρωσο-Αζερικές σχέσεις μπορεί να είναι μέρος ενός Τουρκο -Αμερικανικού πολιτικού παιχνιδιού
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται την παρούσα συγκυρία για να ενισχύσει τη θέση της ως μία Μεγάλη Δύναμη της Ευρασίας, μέσω της στρατηγικής της διείσδυσης σε περιοχές που εκτείνονται σε όλη τη νότια περιφέρεια της Ρωσίας.
Αυτή η στρατηγική συνάδει με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, τα οποία έχουν συγκεκριμένα στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή.
Η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, η οποία εξελίσσεται τις τελευταίες εβδομάδες, ενδέχεται να αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πολιτικού παιχνιδιού, στο οποίο η Τουρκία και οι ΗΠΑ προσπαθούν να αναδιαμορφώσουν τις ισορροπίες στην περιοχή, χρησιμοποιώντας το Αζερμπαϊτζάν ως στρατηγικό «πιόνι».
Η αιτία της τρέχουσας κρίσης
Οι ρωσο-αζερικές σχέσεις, οι οποίες παραδοσιακά υπήρξαν αρκετά ισχυρές, πλήττονται λόγω δύο πρόσφατων γεγονότων.
Το πρώτο από αυτά αφορά την αστυνομική επιδρομή στην πόλη Εκατερίνμπουργκ, που πραγματοποιήθηκε σε βάρος Αζέρων εγκληματιών.
Κατά τη διάρκεια αυτής της επιχείρησης, δύο ύποπτοι Αζέροι έχασαν τη ζωή τους υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, γεγονός που οδήγησε το Μπακού να διαμαρτυρηθεί επίσημα στη Μόσχα.
Η αντίδραση του Αζερμπαϊτζάν ήταν σφοδρή και εκδηλώθηκε μέσα από μια εκστρατεία αποπληροφόρησης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε δημόσια χρηματοδοτούμενα ΜΜΕ, που κατηγορούσαν τη Ρωσία για ισλαμοφοβία, ιμπεριαλισμό και για καταδίωξη των Αζέρων.
Το δεύτερο σκάνδαλο ακολούθησε την επίθεση στα γραφεία του ρωσικού πρακτορείου Sputnik στο Μπακού, το οποίο είχε βρεθεί σε νομική γκρίζα ζώνη, αφού οι αρχές είχαν προσπαθήσει να το κλείσουν το Φεβρουάριο του 2023.
Στη διάρκεια της επιδρομής, αρκετοί Ρώσοι υπάλληλοι του πρακτορείου συνελήφθησαν.
Η επιδρομή αυτή συνδέθηκε με την απογοήτευση του Αζερμπαϊτζάν για τη στάση της Ρωσίας σχετικά με την αεροπορική τραγωδία στο Βόρειο Καύκασο τον Δεκέμβριο του 2022, που προκλήθηκε από επίθεση με drone της Ουκρανίας.
Η στρατηγική αλλαγή και η εμπλοκή των ΗΠΑ και Τουρκίας
Πριν την παραπάνω κρίση, οι σχέσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν ακολουθούσαν μια πορεία θετικών εξελίξεων, κυρίως λόγω του στρατηγικού συμφώνου που υπέγραψαν ο Πρόεδρος Ilham Aliyev και ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin τον Φεβρουάριο του 2022.
Στην πραγματικότητα, αυτή η συμφωνία είχε βασιστεί στην εξαιρετική διαμεσολάβηση της Ρωσίας για την τερματισμό του Δευτέρου Πολέμου του Καραμπάχ τον Νοέμβριο του 2020.
Ωστόσο, με την αλλαγή της διεθνούς πολιτικής σκηνής, κυρίως εξαιτίας της αυξανόμενης αμφισβήτησης της Ρωσίας από τη Δύση, οι σχέσεις με την Αρμενία άρχισαν να επιδεινώνονται.
Οι ΗΠΑ, μέσω της κυβέρνησης Biden, προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την ήττα της Αρμενίας στον Δεύτερο Πόλεμο του Καραμπάχ, προσπαθώντας να στρέψουν την Αρμενία μακριά από τη Ρωσία και να την ενσωματώσουν σε έναν Γαλλο-Αμερικανικό στρατηγικό άξονα.
Η στρατηγική αυτή ωστόσο δημιούργησε τριβές με το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο βλέπει την Αρμενία ως το βασικό του γεωπολιτικό αντίπαλο και σφετεριστή εδαφών.
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία, η οποία διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, έχει αναπτύξει μια στρατηγική για να ενισχύσει την παρουσία της στην περιοχή της Ευρασίας, και ειδικότερα στην Κεντρική Ασία, επιδιώκοντας να «εκτοπίσει» τη Ρωσία από τη στρατηγική της θέση στην περιοχή.
Η Τουρκία, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, φαίνεται να προετοιμάζεται για την ανάληψη ηγετικού ρόλου στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου και των γύρω περιοχών, με στόχο την εξασφάλιση στρατηγικών διαδρόμων και την επέκταση της επιρροής της στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία.
Οι υποψίες για μια στρατηγική συμμαχία Τουρκίας-ΗΠΑ
Η τελευταία κρίση στις σχέσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ενός στρατηγικού παιχνιδιού που εξελίσσεται στην περιοχή, στο οποίο η Τουρκία και οι ΗΠΑ προσπαθούν να διαμορφώσουν έναν νέο συσχετισμό δυνάμεων.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας στρατηγικής συμμαχίας για να αποδυναμώσουν τη ρωσική επιρροή στην περιοχή και να ενισχύσουν τη δική τους.
Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, πιθανότατα βλέπουν την Τουρκία ως έναν αξιόπιστο σύμμαχο στον ανταγωνισμό με τη Ρωσία για τον έλεγχο του ευρύτερου γεωπολιτικού χώρου της Ευρασίας.
Οι τελευταίες αντιδράσεις του Αζερμπαϊτζάν (και η επίθεση στα γραφεία του Sputnik) θα μπορούσαν να είναι μέρος μιας πιο ευρύτερης στρατηγικής κλιμάκωσης, η οποία θα αποδυναμώσει τη Ρωσία και θα ενισχύσει την Τουρκία και τις ΗΠΑ στην περιοχή.
Υπό αυτό το πρίσμα, η κυβέρνηση του Aliyev ενδέχεται να βλέπει το μέλλον της χώρας του περισσότερο ως μέλος μιας Τουρκικής ηγεμονίας στην περιοχή παρά ως μέρος της ρωσικής σφαίρας επιρροής. Αυτό το σενάριο ενισχύεται από την υποστήριξη που φαίνεται να έχει λάβει η Τουρκία από τις ΗΠΑ για τις κινήσεις της στην περιοχή του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας.
Το μέλλον των σχέσεων Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν
Η Ρωσία, αν και δεν επιθυμεί να έρθει σε άμεση σύγκρουση με το Αζερμπαϊτζάν, αντιμετωπίζει δυσκολίες στον έλεγχο της κατάστασης στην περιοχή, καθώς οι στρατηγικές της σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το Βόρειο-Νότιο Διαμετακομιστικό Διάδρομο (NSTC), μέσω του οποίου η Ρωσία συνδέει την περιοχή της Κεντρικής Ασίας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Αν η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν καταφέρουν να περιορίσουν τη ρωσική επιρροή, τότε η Μόσχα θα μπορούσε να βρεθεί σε μια δύσκολη θέση, ειδικά αν προκύψει κάποια κρίση που θα μπορούσε να αναδείξει την Τουρκία ως τον κυρίαρχο παίκτη στην περιοχή.
Ο Aliyev, παρά τις ασαφείς αντιδράσεις των μεσαίων αξιωματούχων του, καλείται να αναλάβει την ευθύνη για τις κινήσεις αυτές, καθώς οι αντιδράσεις της χώρας του έχουν άμεση επίπτωση στις σχέσεις με τη Ρωσία.
Το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται σε σταυροδρόμι και, ενώ η Ρωσία θέλει να διατηρήσει την παραδοσιακή συμμαχία με την κυβέρνηση του Aliyev, η Τουρκία και οι ΗΠΑ προσπαθούν να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με το Μπακού σε μια κρίσιμη περίοδο.
Αυτή η αβεβαιότητα ενδέχεται να οδηγήσει σε μια πιο έντονη αναδιαμόρφωση της γεωπολιτικής σκηνής στην περιοχή, με την Τουρκία και τις ΗΠΑ να επιχειρούν να περιορίσουν τη ρωσική επιρροή και να ενισχύσουν τις δικές τους στρατηγικές θέσεις.
