Για πρώτη φορά, η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπέρασε τον 1,5 βαθμό Κελσίου για ένα ολόκληρο έτος, σύμφωνα με την κλιματική υπηρεσία της ΕΕ. Το 2015 οι παγκόσμιοι ηγέτες υποσχέθηκαν να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη μακροπρόθεσμη άνοδο της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας για την αποφυγή των πιο επιζήμιων επιπτώσεων. Η επείγουσα δράση για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορεί ακόμη να επιβραδύνει την αύξηση της θερμοκρασίας, λένε οι επιστήμονες.
«Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ οτιδήποτε είναι αποδεκτό», δήλωσε ο καθηγητής Σερ Μπομπ Γουάτσον, πρώην πρόεδρος του κλιματικού οργάνου του ΟΗΕ, στο Today Programme του BBC Radio 4.
«Κοιτάξτε τι συνέβη φέτος με μόλις 1,5C αύξηση- είδαμε πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες και πυρκαγιές σε όλο τον κόσμο, και αρχίζουμε να βλέπουμε μικρότερη γεωργική παραγωγή και κάποια προβλήματα με την ποιότητα και την ποσότητα του νερού», τόνισε.
Ο περιορισμός της μακροπρόθεσμης αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα – πριν ο άνθρωπος αρχίσει να καίει μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων – έχει γίνει βασικό σύμβολο των διεθνών προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Μια έκθεση-ορόσημο του ΟΗΕ το 2018 ανέφερε ότι οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή – όπως οι έντονοι καύσωνες, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η απώλεια ειδών της άγριας ζωής – είναι πολύ υψηλότεροι εάν η μέση θερμοκρασία ανέβει κατά 2 βαθμούς Κελσίου από ό,τι αν ανέβει κατά 1,5 βαθμό Κελσίου.
Γιατί ξεπεράστηκε το όριο του 1,5 βαθμούς Κελσίου το 2023;
Η μακροπρόθεσμη τάση θέρμανσης οφείλεται αναμφισβήτητα στις ανθρώπινες δραστηριότητες – κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων, η οποία απελευθερώνει αέρια που θερμαίνουν τον πλανήτη, όπως το διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό είναι επίσης υπεύθυνο για τη συντριπτική πλειοψηφία της αύξησης της θερμοκρασίας κατά το τελευταίο έτος.
Τους τελευταίους μήνες, ένα φυσικό φαινόμενο, γνωστό ως Ελ Νίνιο, συνέβαλε στην αύξηση της θερμοκρασίας, αν και συνήθως το κάνει μόνο κατά περίπου 0,2 βαθμό Κελσίου. Οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες άρχισαν να ξεπερνούν τον 1,5C σε σχεδόν καθημερινή βάση στο δεύτερο μισό του 2023, όταν άρχισε να επιδρά το Ελ Νίνιο, και αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 2024. Το Ελ Νίνιο θα τελειώσει σε λίγους μήνες και οι παγκόσμιες θερμοκρασίες θα σταθεροποιηθούν προσωρινά και στη συνέχεια θα μειωθούν ελαφρώς, πιθανώς κάτω από το όριο του 1,5C. Όσο όμως οι ανθρώπινες δραστηριότητες συνεχίζουν να αυξάνουν τα επίπεδα των αερίων που προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα, οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται τις επόμενες δεκαετίες.
Μπορούμε ακόμη να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη;
Με τον σημερινό ρυθμό εκπομπών, ο στόχος του Παρισιού για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5C ως μακροπρόθεσμο μέσο όρο – και όχι ως μεμονωμένο έτος – θα μπορούσε να ξεπεραστεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα συνεχίσουν να επιταχύνονται με κάθε μικρή αύξηση της αύξησης της θερμοκρασίας – κάτι που είδαμε το 2023. Ένας επιπλέον μισός βαθμός αυξάνει επίσης σημαντικά τον κίνδυνο να ξεπεραστούν τα «σημεία καμπής». Πρόκειται για κατώτατα όρια στο κλιματικό σύστημα τα οποία, εάν ξεπεραστούν, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ταχείες και δυνητικά μη αναστρέψιμες αλλαγές.
Για παράδειγμα, εάν τα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και της Δυτικής Ανταρκτικής ξεπεράσουν ένα σημείο καμπής, η πιθανή ανεξέλεγκτη κατάρρευσή τους θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφική άνοδο της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας κατά τους επόμενους αιώνες. Ωστόσο, οι ερευνητές τονίζουν ότι ο άνθρωπος μπορεί ακόμη να επηρεάσει την πορεία της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Ο κόσμος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, με τις πράσινες τεχνολογίες, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ηλεκτρικά οχήματα.
Επιπλέον, τα χειρότερα σενάρια για αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς Κελσίου ή και περισσότερο αυτόν τον αιώνα, θεωρούνται τώρα λιγότερο πιθανά, με βάση τις τρέχουσες πολιτικές και δεσμεύσεις. Ίσως το πιο ενθαρρυντικό απ’ όλα είναι ότι ο κόσμος πιστεύει πως ο πλανήτης μας θα σταματήσει να υπερθερμαίνεται μόλις επιτευχθεί ο μηδενισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η αποτελεσματική μείωση των εκπομπών στο μισό αυτή τη δεκαετία θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη.
«Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε τελικά να ελέγξουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στον κόσμο, με βάση τις επιλογές μας ως κοινωνία και ως πλανήτης», δήλωσε ο Ζέκε Χάουζφαδερ, κλιματολόγος στην αμερικανική ομάδα Berkeley Earth.
«Η καταστροφή δεν είναι αναπόφευκτη», τόνισε ο επιστήμονας.
