H αγοραστική δύναμη, το γενικό επίπεδο των ακαθάριστων αποδοχών, ο ρυθμός αύξησής τους και η παραγωγικότητα της εργασίας θα αποτελούν τα τέσσερα μεγέθη βάσει των οποίων θα καθορίζεται από το 2027 και μετά ο κατώτατος μισθός στον ιδιωτικό τομέα.
Τα νέα κριτήρια θεσπίζονται στο πλαίσιο της Κοινοτικής Οδηγίας 2022/2041 για «αξιοπρεπείς» κατώτατους μισθούς, που αναμένεται να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο τον Οκτώβριο ή το αργότερο τον Νοέμβριο. Μάλιστα, η επιστημονική επιτροπή που έχει συσταθεί στο υπουργείο Εργασίας για να επεξεργαστεί την οδηγία θα προτείνει δικλίδες ασφαλείας και αντικειμενικά κριτήρια στον τρόπο καθορισμού του κατώτατου μισθού ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι μισθοί θα συμβαδίζουν με τη γενικότερη πορεία της οικονομίας, ενώ την ίδια ώρα θα στηρίζονται τα πιο οικονομικά αδύναμα νοικοκυριά.
Η επιτροπή που αναμένεται σύντομα να παραδώσει το πόρισμά της στην υπουργό Εργασίας Νίκη Κεραμέως θα «κατασκευάσει» έναν μαθηματικό τύπο για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, ο οποίος θα λαμβάνει υπόψη αντικειμενικά και διαφανή οικονομικά στοιχεία, όπως συμβαίνει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ετσι, με βάση αυτόν τον αλγόριθμο θα καλούνται οι επιστημονικοί και οι κοινωνικοί φορείς να συντάσσουν τα πορίσματά τους για τον κατώτατο μισθό.
Δικλίδα ασφαλείας
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κατώτατος μισθός που θα διαμορφώνεται μέσα από το νέο σύστημα δεν θα επιτρέπεται να μειωθεί ώστε να διασφαλίζεται το γενικό επίπεδο προστασίας που παρέχεται στους εργαζομένους. Η δικλίδα ασφαλείας για ενδεχόμενη μείωση φαίνεται παράδοξη στη φάση θετικής πορείας της οικονομίας που διανύει η χώρα, όμως «ας μην ξεχνάμε», τονίζουν κύκλοι του υπουργείου Εργασίας, «ότι η χώρα μας πέρασε δύσκολα χρόνια τη δεκαετία της κρίσης, όταν αναγκάστηκε να μειώσει τον κατώτατο μισθό. Δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε την επανάληψη μιας τόσο οδυνηρής, οικονομικά και κοινωνικά, εμπειρίας».
«Η εισαγωγή ενός πιο δομημένου τρόπου καθορισμού του κατώτατου μισθού», εξηγούν οι ίδιοι κύκλοι, «οδηγεί σε μεγαλύτερη προβλεψιμότητα ως προς τη μελλοντική πορεία των μισθών, μειώνοντας την αβεβαιότητα εργαζομένων και εργοδοτών και, κατά συνέπεια, στηρίζοντας τον προγραμματισμό των εργαζομένων και τη λειτουργία των επιχειρήσεων, ενώ ενισχύεται συνολικά η οικονομική αξιοπιστία της χώρας».
Πότε θα εφαρμοστεί η νέα φόρμουλα για τον κατώτατο μισθό; Ο στόχος είναι να τεθεί σε εφαρμογή το 2027, αφού προηγηθεί η υλοποίηση της δέσμευσης του πρωθυπουργού για κατώτατο μισθό 950 ευρώ το 2027, ένας στόχος που η κυβέρνηση προσδοκά να «εμπνεύσει» και τους εργοδότες ώστε έχοντας μπροστά τους μια ξεκάθαρη εικόνα της οικονομίας να μπορούν να «ανοιχτούν» σε προσλήψεις και αυξήσεις μισθών.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής, βάσει του οποίου αναμένεται να γίνει η ενσωμάτωση της επίμαχης Οδηγίας:
Κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. είναι ελεύθερη να επιλέξει τον αριθμό και τη βαρύτητα των κριτηρίων που θα χρησιμοποιήσει για τον καθορισμό των βασικών αποδοχών στον ιδιωτικό τομέα. Θα πρέπει όμως οπωσδήποτε να λαμβάνει κατ’ ελάχιστον υπόψη τα εξής ιδιαίτερα σημεία:
■ Την αγοραστική δύναμη των κατώτατων μισθών.
■ Το γενικό επίπεδο των ακαθάριστων μισθών και την κατανομή τους.
■ Τον ρυθμό αύξησης των ακαθάριστων μισθών.
■ Τις εξελίξεις στην παραγωγικότητα της εργασίας.
Αυτές οι τέσσερις βασικές προβλέψεις με την ανάλογη χρήση θα μπορούν εν πολλοίς να ρυθμίζουν στο μέλλον τις κατώτατες αποδοχές, άρα και την εξέλιξη του μέσου μισθού στον ιδιωτικό τομέα.
Παρεκκλίσεις
Στην πράξη, εφαρμόζεται ο νομοθετημένος κατώτατος μισθός ύψους 830 ευρώ για το 2024; Σε γενικές γραμμές, ναι, εφαρμόζεται. Ομως, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ελέγχων της Επιθεώρησης Εργασίας, περίπου 10% των εργαζομένων δεν λαμβάνει τον κατώτατο μισθό.
Συγκεκριμένα, από τον έλεγχο 1.170 επιχειρήσεων και 8.518 εργαζόμενων, 286 επιχειρήσεις και 1.949 εργαζόμενοι δεν είχαν προσαρμοστεί στον νόμο. Μετά την παρέμβαση της Επιθεώρησης Εργασίας, επήλθε συμμόρφωση, ενώ σε 43 περιπτώσεις επιβλήθηκαν πρόστιμα συνολικού ύψους 49.200 ευρώ.
Παράλληλα, η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας μελετά παρεμβάσεις και στο πεδίο των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων, με την κατάρτιση οδικού χάρτη, με στόχο να αυξηθεί το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις ώστε να αυξηθούν οι μέσοι μισθοί. Η κοινοτική οδηγία θέτει στόχο να αυξηθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις στο 80%. Στην Ελλάδα το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από σύμβαση κυμαίνεται στο 25% έως 30%.
Στο πλαίσιο της Κοινοτικής Οδηγίας αναβαθμίζεται επίσης ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων, με πρώτο βήμα τον εκτενή κοινωνικό διάλογο της υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης με τους κοινωνικούς εταίρους, αφού παραδοθεί το πόρισμα της επιτροπής και προτού η τελική ρύθμιση πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή. Σημειώνουμε ότι η Ελλάδα ανήκει στις 22 χώρες της Ε.Ε. που έχουν νομοθετημένο κατώτατο μισθό.
Μόνο σε πέντε κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Ιταλία και Σουηδία) ο κατώτατος μισθός καθορίζεται από συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Στην Κοινοτική Οδηγία, αναφορικά με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό των νόμιμων κατώτατων μισθών, υπάρχει η πρόβλεψη για επιβολή κυρώσεων στους εργοδότες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Ωστόσο, αν και οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν μέσω εισηγήσεων στη διαδικασία για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού τον τελικό λόγο έχει η κυβέρνηση.
