Ανάλογης αίγλης και ιστορίας με την Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά στην Αίγυπτο είναι δεκάδες ελληνικά μοναστήρια του εξωτερικού, τα οποία αποτελούν ζωντανά κέντρα πολιτισμού και πίστης. Παμπάλαιες χριστιανικές μονές με σπάνια κειμήλια, που αποτελούν «μαγνήτη» για πιστούς και μη ανά τον κόσμο, βρίσκονται σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, από τους Αγίους Τόπους και τη μακρινή Αυστραλία έως τις ερήμους της Αριζόνας των ΗΠΑ και τις χώρες της Ευρώπης.
Στην καρδιά της ανατολικής ερήμου της Αιγύπτου βρίσκεται το Μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου, που ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Η ιστορία του μοναστηριού ξεκινά με τον ίδιο τον Άγιο Αντώνιο που θεωρείται ο πατέρας του χριστιανικού μοναχισμού. Ιδρύθηκε επισήμως λίγο μετά τον θάνατό του το 356 μ.Χ.
Σημαντική μοναστηριακή κοινότητα με μακρά ιστορία αποτελεί και η Μονή Αγίου Παύλου στην Αίγυπτο, γνωστή ως Μονή Αγίου Παύλου του Θηβαίου, ενός από τους πρώτους αγίους μοναχούς.
Βηθλεέμ
Η Ιερά Μονή των Ποιμένων στην αγία πόλη της Βηθλεέμ της Ιουδαίας και συγκεκριμένα στο χωριό Μπετ Σαχούρ είναι ένα σημαντικό προσκύνημα που γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Από τον 4ο αιώνα καθιερώθηκε ως ιερός προσκυνηματικός τόπος. Τον χώρο του φυσικού σπηλαίου διαμόρφωσε η Αγία Ελένη σε ναό και το δάπεδό του το έστρωσαν με πολύχρωμο μωσαϊκό δάπεδο (326-333 μ.Χ.). Σύμφωνα με τον Άγιο Ιερώνυμο αλλά και την τοπική παράδοση, δυτικά του σπηλαίου υπάρχουν οι τάφοι τριών εκ των μακαρίων εκείνων ποιμένων που πρώτοι προσκύνησαν το Θείο Βρέφος. Πάνω από το Σπήλαιο των Ποιμένων σώζονται τα ερείπια μεγαλόπρεπης μαρμάρινης βασιλικής του 6ου αιώνα.
Ένα από τα σπουδαιότερα μοναστήρια της Ορθοδοξίας είναι η Ιερά Λαύρα του Αγίου Σάββα στους Αγίους Τόπους. Το μοναστήρι, που ίδρυσε ο Άγιος Σάββας ο Ηγιασμένος, λειτουργεί αδιάκοπα εδώ και 1.500 χρόνια.
Η αρχαιότερη μονή του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων είναι του Τιμίου Σταυρού. Είναι χτισμένη στην Κοιλάδα του Σταυρού, περίπου δύο χιλιόμετρα δυτικά των τειχών της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και είναι αφιερωμένη στον Σταυρό του Κυρίου. Σε αυτή βρίσκεται ο τόπος στον οποίο ήταν φυτεμένο το δέντρο από το οποίο φτιάχτηκε ο Σταυρός του Χριστού. Η μονή είναι ένα τεράστιο κτιριακό συγκρότημα που χωρίζεται σε πέντε ορόφους. Στους Αγίους Τόπους βρίσκεται και η Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτου.
Στην Τραπεζούντα η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά, σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού, λειτουργούσε ως ορθόδοξο μοναστήρι έως τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Ιδρύθηκε το 386 μ.Χ. στο Όρος Μελά, σε υψόμετρο 1.063 μέτρων, μετά τη θαυματουργή αποκάλυψη της ιερής εικόνας. Η μονή χτίστηκε από δύο Αθηναίους μοναχούς, τον Βαρνάβα και τον Σωφρόνιο.
ΤΟΥΡΚΙΑ
Η Κωνσταντινούπολη βρίθει από ελληνικές μονές, όπως είναι του Αγίου Γεωργίου του Κουδουνά στην Πρίγκηπο, της Ζωοδόχου Πηγής Μπαλουκλή, ενώ στο τρίτο κατά σειρά νησί των Πριγκηποννήσων, στη Χάλκη της Κωνσταντινούπολης, βρίσκεται η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος, η οποία ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα από τον Πατριάρχη Μέγα Φώτιο και έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομά της με την επιστήμη της Θεολογίας.
Και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όμως, δεκάδες είναι τα ορθόδοξα μοναστήρια, τα περισσότερα από τα οποία έχουν ιδρυθεί από τον γέροντα Εφραίμ τον Φιλοθεΐτη. Το πιο γνωστό είναι το Μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα, ενώ υπάρχει η Ιερά Μονή Αγίου Νεκταρίου στη Νέα Υόρκη, της Παναγίας Πάντων Χαρά στην Πενσιλβάνια, της Παναγίας Παραμυθίας στη Νότια Καρολίνα, του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστού στην Καλιφόρνια και ακόμα 15 σε διάφορες πολιτείες.
Στην Κύπρο υπάρχουν περίπου 50, αλλά για πολλούς το σπουδαιότερο είναι το μοναστήρι της Παναγίας Κύκκου, που βρίσκεται στην περιοχή της Μαραθάσας, χτισμένο στην κορυφή του βουνού Τρόοδος, σε υψόμετρο 1.318 μέτρων. Γνωστή είναι και η Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου που ιδρύθηκε από τον ασκητή Άγιο Νεόφυτο. Το μοναστήρι χτίστηκε σε μια γραφική κοιλάδα, περίπου 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Πάφου.
Επίσης, σε μια πανοραμική βουνοκορφή της Κύπρου, σαν μια γιγάντια αετοφωλιά, βαλμένη από το χέρι του Θεού, «κρέμεται» αιώνες τώρα στην κορυφή του απόκρημνου βραχώδους Όρους Ολύμπου η ιστορική Ιερά Μονή του Σταυροβουνίου. Το μοναστήρι ιδρύθηκε στα 327-328 μ.Χ., με την έναρξη της Βυζαντινής Περιόδου, από την Αγία Ελένη κατά το ταξίδι της επιστροφής της από τα Ιεροσόλυμα στην Κωνσταντινούπολη. Λέγεται ότι η Αγία Ελένη ύστερα από την υπόδειξη του Θεού πήγε προσωπικά στη βουνοκορφή αυτή και κατήργησε τον προϋπάρχοντα ειδωλολατρικό ναό. Εκεί ανήγειρε ναό προς δόξα του αληθινού Θεού και αφιέρωσε τον έναν από τους δύο σταυρούς των ληστών, τοποθετώντας στο κέντρο του τεμάχιο από το Τίμιο Ξύλο.
Η Παναγία των Βλαχερνών
Όμως και στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές χριστιανικές μονές όπως του Τιμίου Προδρόμου στο Έσεξ της Αγγλίας, του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στη νότια Γαλλία και η Ιερά Μονή Παναγίας των Βλαχερνών κοντά στο Παρίσι.
Στην Αυστραλία υπό την Ελληνική Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας υπάρχουν οι Ιερές Μονές της Παναγίας Παντανάσσης και του Αγίου Γεωργίου στη Νέα Νότια Ουαλία και η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού στο Περθ. Όμως και στον Καναδά σημαντική είναι και η Ιερά Μονή Παναγίας της Κανά στο Οντάριο και η Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Κεμπέκ.
