Πολλές «γκρίζες ζώνες» που μένει να αποσαφηνιστούν ή να διορθωθούν, αλλά και «παράθυρα» μείωσης της φορολόγησης σε μεγάλο μέρος των «νομοταγών» ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων, περιέχει το σχέδιο νόμου που κατέθεσε προς δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Με το νέο καθεστώς θεσπίζονται:
· «Ελάχιστο τεκμαιρόμενο κέρδος» από την άσκηση ατομικής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Στην ουσία, ο φόρος δεν μπαίνει στο «εισόδημα» αλλά στην «αξία» της εισφερόμενης από τον επαγγελματία «εργασία» και ενασχόληση, για τις ανάγκες της επιχείρησης που ασκεί.
· Μείωση κατά 50% του τέλος επιτηδεύματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες, που δηλώνουν εισοδήματα υψηλότερα από το τεκμήριο
· Μείωση κατά 25% του τέλους επιτηδεύματος για όσους δηλώνουν χαμηλότερα εισοδήματα.
Οι διατάξεις θα ισχύσουν για τα εισοδήματα του 2023 που θα φορολογηθούν το 2024. Με το σύστημα αυτό υπολογίζεται ότι σχεδόν οι μισοί από τους 735.000 αυτοαπασχολούμενους θα δουν κάποιου είδους επιβάρυνση (περίπου 300-1.000 ευρώ οι περισσότεροι).
Αντίθετα, 138.000 ΑΦΜ θα δουν μείωση της συνολικής επιβάρυνσης κατά 560 ευρώ, ενώ για 124.000 ο λογαριασμός θα είναι αμετάβλητος.
Το σχέδιο νόμου καθορίζει και τους όρους, υπό τους οποίους οι φορολογούμενοι μπορούν να αμφισβητήσουν το τεκμήριο. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται ότι μπορούν να υπάρξουν σημαντικές παρεμβάσεις έως την ψήφιση του νομοσχεδίου, καθώς ορίζονται συγκεκριμένα, αλλά όχι απολύτως περιοριστικά, οι πιθανοί λόγοι και οι εξαιρέσεις, βάσει των οποίων απαλλάσσονται εν μέρει ή εν όλω από το νέο τεκμαρτό εισόδημα.
Αυτό προκύπτει και από τη δήλωση Χατζηδάκη ο οποίος, καταθέτοντας το σχέδιο νόμου, αφήνει «παράθυρο» για αλλαγές, τονίζοντας πάντως επί λέξει ότι «σε κάθε περίπτωση όμως θα ήταν λάθος για την ίδια την κοινωνία να αλλάξει η φιλοσοφία αυτού του νομοσχεδίου και να διατηρηθούν γνωστές παθογένειες».
Στο πλαίσιο αυτό, πλήρης απαλλαγή προβλέπεται «στις περιπτώσεις ιδίως» (σσ: και όχι αποκλειστικά) που οι φορολογούμενοι:
α) Υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία
γ) Νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή κλινική
δ) Βρίσκονται σε αδυναμία άσκησης δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή λοχείας με βάση την εργατική νομοθεσία
ε) Έχουν αποδεδειγμένα πληγεί από εκτεταμένες φυσικές καταστροφές που κατέστησαν αδύνατη, συνολικά ή μερικά, την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας,
στ) Τελούν υπό ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ατομικής τους επιχείρησης ή της άδειας άσκησης επαγγέλματός τους,
ζ) Τελούν υπό απαγόρευση λειτουργίας του καταστήματος ή άλλου χώρου άσκησης της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σε εφαρμογή απόφασης δημόσιας αρχής για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή άλλου λόγου που υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον,
η) Προσκομίζουν στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται ότι για λόγους ανωτέρας βίας δεν ασκούσαν επιχειρηματική δραστηριότητα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Δεν προκύπτει άμεσα πάντως από τα παραπάνω, ότι θα μπορούν να αποφύγουν το τεκμήριο, επαγγελματίες οι οποίοι (φερ’ ειπείν):
· Πλήττονται από τεχνικά έργα (πεζοδρομήσεις, οδικές ή συγκοινωνιακές παρεμβάσεις κλπ) που γίνονται στην περιοχή τους ή και μπροστά από την πόρτα της επιχείρησής τους, εμποδίζοντας την πρόσβαση και ομαλή τροφοδοσία ή λειτουργία τους, για όσο καιρό τουλάχιστον αυτά διαρκούν.
· Δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπου υφίσταται συνολικά γενικότερη πτώση της εμπορικότητος για διάφορους λόγους και αιτίες -πέραν των φυσικών καταστροφών ή θεομηνιών.
· Δραστηριοποιούνται σε κλάδους οι οποίοι υφίστανται συνολικά αλλαγή ή πτώση της εμπορικότητός των, λόγω γενικότερων ανατροπών στην αγορά (πχ καταναλωτικές τάσεις, τεχνολογικές εξελίξεις κλπ, εξωγενείς παράγοντες όπως ο Τουρισμός ή οι ενεργειακές κρίσεις κλπ).
· Βρίσκονται σε αδυναμία άσκησης δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή λοχείας με βάση την εργατική νομοθεσία, όχι οι ίδιοι ως άτομα, αλλά οι σύζυγοι, οι γονείες, τα παιδιά ή άλλα πρόσωπα και συγγενείς τους, για τους οποίους αναγκάζονται να αφιερώσουν προσπάθειες και χρόνο εις βάρος της επαγγελματικής τους δραστηριότητος.
· Σε κάθε περίπτωση μεταβολής των όρων άσκησης ή της φύσης του αντικειμένου της επιχείρησης (πχ πρόσθετες ανάγκες και υποχρεώσεις για αναβαθμίσεις, πιστοποιήσεις, νέες επενδύσεις ή άλλες ανακατατάξεις όρων λειτουργίας κλπ).
Σε κάθε περίπτωση, ο φορολογούμενος οφείλει να προσκομίσει τα αναγκαία δικαιολογητικά για την απόδειξη των ισχυρισμών του.
Πότε μειώνεται
Στο νομοσχέδιο ορίζεται ότι από την εφαρμογή του τεκμηρίου απαλλάσσονται οι επαγγελματίες που παρουσιάζουν αναπηρία ίση ή μεγαλύτερη του 80%. Το τεκμήριο μειώνεται κατά 50% για τους επαγγελματίες που ασκούν δραστηριότητα και έχουν την κύρια κατοικία σε οικισμούς με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά με πληθυσμό κάτω από 3.100.
Επιπλέον, ορίζεται ότι το τεκμήριο δεν εφαρμόζεται κατά τα πρώτα τρία χρόνια της επαγγελματικής δραστηριότητας, για το τέταρτο έτος μειώνεται κατά 67% και για το πέμπτο έτος κατά 33%.
Από την άλλη, τυχόν εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις ή και από αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα συνυπολογίζονται για την κάλυψη του τεκμηρίου. Για παράδειγμα, αν το τεκμήριο για έναν επαγγελματία προσδιορίζεται στις 12.000 ευρώ και ο ίδιος έχει εισόδημα από μισθούς ύψους 7.000 ευρώ, το τεκμήριο μειώνεται στις 5.000 ευρώ (12.000-5.000).
Πώς θα φορολογηθούν το 2024
Βασική φιλοσοφία του νομοσχεδίου είναι ότι η προσωπική συνεισφορά κάθε ελεύθερου επαγγελματία στην ατομική του επιχείρηση δεν μπορεί να αποτιμάται σε επίπεδο χαμηλότερο από το εισόδημα του μισθωτού που πληρώνεται με τον κατώτατο μισθό. Προκειμένου να μην υπάρχει εξισωτική αντίληψη, το ύψος της προσωπικής αυτής συνεισφοράς προσαυξάνεται ανάλογα με τα χρόνια της επαγγελματικής δραστηριότητας, το σύνολο της μισθοδοσίας και το ύψος του τζίρου της επιχείρησης.
Ειδικά για το 2023 (πρώτο έτος εφαρμογής του μέτρου) ορίζεται μεταβατική διάταξη, με την οποία οι επαγγελματίες που θα φορολογηθούν για τα φετινά εισοδήματα με το τεκμήριο, θα πληρώσουν το 2024 μειωμένη κατά 50% προκαταβολή φόρου.
Συγκεκριμένα, για τον υπολογισμό της φορολογίας λαμβάνονται υπόψιν:
α) Ο εκάστοτε ισχύων κατώτατος μισθός προσαυξημένος κατά 10% για κάθε 3 χρόνια επαγγελματικής δραστηριότητας μετά την πρώτη εξαετία ή ο ανώτερος ετήσιος μισθός που ο ελεύθερος επαγγελματίας καταβάλλει σε υπάλληλό του. Λαμβάνεται υπόψη το μεγαλύτερο από τα δύο ποσά με ανώτατο όριο σε κάθε περίπτωση τις 30.000 ευρώ.
β) Συντελεστής προσαύξησης του ποσού που προκύπτει από το προηγούμενο κριτήριο, στις περιπτώσεις που ο ετήσιος τζίρος είναι υψηλότερος από το μέσο όρο του εκάστοτε κλάδου. Η προσαύξηση είναι 35% για όσους πραγματοποιούν τζίρο μεγαλύτερο του μέσου όρου, 70% για τζίρο μεγαλύτερο του 150% του μέσου όρου και 100% για τζίρο που υπερβαίνει το διπλάσιο του μέσου όρου.
γ) Το 10% του κόστους μισθοδοσίας του προσωπικού με όριο τις 15.000 ευρώ.
Το ελάχιστο τεκμαιρόμενο κέρδος ορίζεται κατ’ ανώτατο όριο 50.000 ευρώ και είναι το άθροισμα τριών συντελεστών.
