Τη σημασία του σεβασμού της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του δικαίου της θάλασσας, και της ειρηνικής επίλυσης των θαλάσσιων διαφορών και άλλων διαφωνιών μέσω της διπλωματικής οδού, επισημαίνουν Αθήνα και Ουάσινγκτον στο κοινό ανακοινωθέν του Τέταρτου Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ μετά την επίσκεψη του Άντονι Μπλίνκεν στη χώρα μας .
Οι ΗΠΑ υπογράμμισαν τη γεωστρατηγική σημασία του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, ο οποίος έχει μετατραπεί σε ζωτικό κόμβο εφοδιασμού για την αμυντική στάση του ΝΑΤΟ στην ανατολική του πτέρυγα και θα παρέχει κρίσιμη ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή.
Τα δύο μέρη υπογράμμισαν τις προσπάθειες στρατιωτικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας και προσβλέπουν στη συνέχιση της συνεργασίας για την προμήθεια αμυντικού υλικού, όπως τα F-35, που θα ενισχύσουν τη διμερή συνεργασία και τις δυνατότητες του ΝΑΤΟ.
Οι ΗΠΑ εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την πρόοδο της Ελλάδας σε έργα που θα ενισχύσουν την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια, όπως η έναρξη λειτουργίας του διασυνδετήριου αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας, ο τρέχων σχεδιασμός για τον διασυνδετήριο αγωγό Βόρειας Μακεδονίας-Ελλάδας και οι προσπάθειες της Ελλάδας να διασφαλίσει ότι η Μονάδα Επαναεριοποίησης Πλωτής Αποθήκευσης στην Αλεξανδρούπολη θα τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του έτους.
Οι δύο κυβερνήσεις ακόμα επιβεβαίωσαν την ανάγκη προστασίας των συνόρων τους και της τήρησης του διεθνούς δικαίου όσον αφορά τη μεταχείριση των αιτούντων άσυλο, των μεταναστών και των προσφύγων.
Τα δύο μέρη επίσης σκοπεύουν να συνεχίσουν τον συντονισμό σε βασικά έργα υποδομής που είναι επιλέξιμα για επενδύσεις των ΗΠΑ και χρηματοδοτική στήριξη από την αμερικανική DFC (Development Finance Corporation) λόγω του ρόλου τους στην προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας, όπως η αναζωογόνηση των Ναυπηγείων Ελευσίνας.
Το Κοινό Ανακοινωθέν του Τέταρτου Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ
Οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών διεξήγαγαν τον τέταρτο Στρατηγικό Διάλογο Ελλάδας – ΗΠΑ στην Αθήνα, στις 21 Φεβρουαρίου 2023. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν εγκαινίασαν τον Στρατηγικό Διάλογο, στον οποίο συμμετείχε υψηλόβαθμη διυπηρεσιακή εκπροσώπηση από τις δύο χώρες.
Ο Στρατηγικός Διάλογος υπογραμμίζει την εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και των Ηνωμένων πολιτειών. Οι δύο χώρες αξιοποίησαν αυτή την ευκαιρία για να αναδείξουν την όλο και ισχυρότερη διμερή και διατλαντική σχέση τους, βασισμένη στις κοινές αξίες και τα συμφέροντά τους και επαναβεβαίωσαν τη βούληση να ενισχύσουν τη συνεργασία στους τομείς που περιγράφονται παρακάτω.
Περιφερειακά ζητήματα
Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανανέωσαν τη δέσμευσή τους για την προαγωγή της σταθερότητας, της ειρήνης και της ευημερίας στην Ευρώπη, ιδίως μετά τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι δύο κυβερνήσεις εξέφρασαν την ακλόνητη υποστήριξή τους προς την Ουκρανία και την υπεράσπιση των αρχών της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξήραν την ανθρωπιστική και αμυντική βοήθεια της Ελλάδας προς την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών της Ελλάδας να στηρίξει τις φιλοδοξίες της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ, τη βοήθεια της Ελλάδας στη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας και τη φιλοξενία εκτοπισθέντων από την Ουκρανία που χρειάζονται προστασία. Οι δύο πλευρές εξέφρασαν επίσης την αγωνία τους για τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία και τη Συρία και αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με τις προσπάθειές τους να βοηθήσουν τον πληγέντα πληθυσμό. Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες συζήτησαν επίσης τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τονίζοντας τη σημασία του σεβασμού της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του δικαίου της θάλασσας, και της ειρηνικής επίλυσης των θαλάσσιων διαφορών και άλλων διαφωνιών μέσω της διπλωματικής οδού. Επανέλαβαν επίσης, την προσήλωσή τους να ενισχύσουν τη στενή συνεργασία τους, χρησιμοποιώντας όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτουν για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Τα δύο μέρη αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με την προώθηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και της ασφάλειας στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, όπου η Ελλάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξήραν τη συνεχή συνεργασία και τις συνεδριάσεις των ομάδων εργασίας του σχήματος 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, και Ηνωμένες Πολιτείες) και εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για περαιτέρω δέσμευση μέσω κοινοβουλευτικών ανταλλαγών. Οι δύο κυβερνήσεις επιβεβαίωσαν την ανάγκη προστασίας των συνόρων τους και της τήρησης του διεθνούς δικαίου όσον αφορά τη μεταχείριση των αιτούντων άσυλο, των μεταναστών και των προσφύγων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν την εκτίμησή τους για την Ελλάδα που φιλοξενεί αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων Αφγανών και Ουκρανών που λαμβάνουν προσωρινή προστασία, και τόνισαν τη σημασία της διευκόλυνσης της ένταξής τους και της ικανοποίησης των βασικών αναγκών τους.
Άμυνα και Ασφάλεια
Οι δύο κυβερνήσεις χαιρέτισαν την επικύρωση το 2022 και την έναρξη ισχύος της δεύτερης τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), η οποία ενίσχυσε την ασφάλεια των δύο εθνών και αντικατοπτρίζει μια μακροπρόθεσμη, εμβάθυνση και επέκταση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ευρώπη. Οι δύο πλευρές επανέλαβαν τη σταθερή αποφασιστικότητά τους να υποστηρίξουν αμοιβαία την περιφερειακή ασφάλεια με τη διαφύλαξη των αρχών της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν τη γεωστρατηγική σημασία του Λιμένος της Αλεξανδρούπολης, ο οποίος έχει μετατραπεί σε ζωτικό κόμβο εφοδιασμού για την αμυντική στάση του ΝΑΤΟ στην ανατολική του πτέρυγα και θα παρέχει κρίσιμη ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή. Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν τον αυξανόμενο αριθμό αμερικανικών δυνάμεων που έχουν αναπτυχθεί προσωρινά στην Ελλάδα, διεξάγουν στρατιωτικές ασκήσεις σε αυτήν ή διέρχονται από αυτήν, συνεργαζόμενες σε κλίμα αλληλεγγύης με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις για την υποστήριξη της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Τα δύο μέρη τόνισαν τη σημασία της συνέχισης των κοινών ασκήσεων και της εμβάθυνσης της διαλειτουργικότητας για την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας στην Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν επίσης την ικανοποίησή τους για την προσήλωση της Ελλάδας να τηρεί υπέρ το δέον τη Δέσμευση της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το 2014. Τα δύο μέρη υπογράμμισαν τις προσπάθειες στρατιωτικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας και προσβλέπουν στη συνέχιση της συνεργασίας για την προμήθεια αμυντικού υλικού, όπως τα F-35, που θα ενισχύσουν τη διμερή συνεργασία και τις δυνατότητες του ΝΑΤΟ. Οι δύο πλευρές εξέφρασαν επίσης την ικανοποίησή τους για την αρχική έγκριση ορισμένων έργων βελτίωσης των υποδομών που συζητήθηκαν κατά την 108η συνεδρίαση της Μικτής Επιτροπής.
Ανθρωπιστικές προκλήσεις και Ετοιμότητα για την αντιμετώπιση Καταστροφών
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξήραν το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας της Ελλάδας για τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης και την προετοιμασία του για την αντιμετώπιση δυνητικά επικίνδυνων πυρκαγιών. Η Ελλάδα επισήμανε την ενεργό συμμετοχή της στον πρόσφατα αναβαθμισμένο μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ και στο ευρωπαϊκό απόθεμα πόρων, γνωστό ως “rescEU”, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την αποθήκευση προμηθειών έκτακτης ανάγκης και τη συμβολή της σε μια εφεδρική δύναμη πυρόσβεσης της ΕΕ. Η Ελλάδα διατύπωσε τον στόχο της να συνεχίσει να σημειώνει πρόοδο σε τομείς όπως η κοινή εκπαίδευση, η προμήθεια εξοπλισμού έκτακτης ανάγκης και ο εκσυγχρονισμός των πρωτοκόλλων πολιτικής προστασίας και εξέφρασε την ικανοποίησή της για την πρόσθετη τεχνική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες καλωσόρισαν μέλη του Ελληνικού Πυροσβεστικού Σώματος για να συμμετάσχουν σε αμερικανική εκπαιδευτική περιοδεία υπό τη διοργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ και της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID). Τα δύο μέρη διατύπωσαν έντονο ενδιαφέρον για την επικαιροποίηση του Πρωτοκόλλου Πρόθεσης Συνεργασίας για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση Φυσικών και Τεχνολογικών Καταστροφών, καθώς και για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών αρχών και αμερικανικών φορέων, όπως η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών και ιδιωτικές εταιρείες με εμπειρογνωμοσύνη στην ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Ενέργεια και Περιβάλλον
Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν τον επείγοντα χαρακτήρα της συνέχισης της συνεργασίας για την ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση, ο οποίος ενισχύθηκε από την εισβολή της Ρωσία ας στην Ουκρανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την πρόοδο της Ελλάδας σε έργα που θα ενισχύσουν την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια, όπως η έναρξη λειτουργίας του διασυνδετήριου αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας, ο τρέχων σχεδιασμός για τον διασυνδετήριο αγωγό Βόρειας Μακεδονίας-Ελλάδας και οι προσπάθειες της Ελλάδας να διασφαλίσει ότι η Μονάδα Επαναεριοποίησης Πλωτής Αποθήκευσης στην Αλεξανδρούπολη θα τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του έτους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαιρέτισαν επίσης τη δέσμευση της Ελλάδας να διερευνήσει ευκαιρίες συνεργασίας με την Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) για την περαιτέρω ολοκλήρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας και των γειτόνων της. Η Ελλάδα επεσήμανε τη σημασία των ανακαλύψεων φυσικού αερίου από το Ισραήλ, την Κύπρο και την Αίγυπτο ως δυνητικά πολύτιμες πηγές για τη διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος της περιοχής και ανέδειξε τη σημασία των δικών της προγραμμάτων εξερεύνησης φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών της Κρήτης για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της Ανατολικής Μεσογείου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα υπογράμμισαν επίσης ότι η προώθηση έργων που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν την Ευρώπη με την Αφρική και την Ασία, όπως διάφορες προτεινόμενες ηλεκτρικές διασυνδέσεις, θα παράσχουν περαιτέρω στην Ευρώπη την επιθυμητή καθαρότερη ενέργεια, στηρίζοντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής. Η Ελλάδα επανέλαβε την υποστήριξή της σε πιο παραδοσιακά έργα ενεργειακής υποδομής στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα δύο μέρη διαπίστωσαν την ανάγκη να συνεχιστεί η ανάπτυξη υποδομών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η Ελλάδα εστίασε στα εγκαίνια του μεγαλύτερου ηλιακού πάρκου της χώρας στην Κοζάνη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενθάρρυναν την Ελλάδα να συνεχίσει να σημειώνει πρόοδο όσον αφορά το φιλόδοξο στόχο της για σταδιακή κατάργηση του άνθρακα έως το τέλος του 2028.
Η Ελλάδα παρουσίασε τις προτεραιότητες των περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών που ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια της COP 26, όπως η στρατηγική GR-eco που έχει σχεδιαστεί για τη μετατροπή καίριων νησιών σε βιώσιμους πράσινους προορισμούς και ο στόχος της να χαρακτηρίσει το δέκα τοις εκατό των θαλασσών της ως μη αλιευτικές ζώνες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαιρέτισαν την ηγετική θέση της Ελλάδας στον τομέα του περιβάλλοντος και τη συνεχάρησαν για την επιλογή της να φιλοξενήσει την 9η Διάσκεψη “Our Ocean Conference” το 2024, η οποία θα καθοδηγήσει τις διεθνείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση της υγείας και της ασφάλειας των ωκεανών, των κλιματικών στόχων και της γαλάζιας οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την κλιμάκωση των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη δημιουργία ενός ναυτιλιακού τομέα που θα ευθυγραμμίζεται με τον στόχο του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό C. Τα δύο μέρη υπογράμμισαν τη σημασία της προώθησης της απαλλαγής του ναυτιλιακού τομέα από τον άνθρακα το αργότερο έως το 2050. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην πρωτοβουλία “Green Shipping Challenge” στην COP 27. Και οι δύο χώρες προσβλέπουν στη συνέχιση της υποστήριξης της πρωτοβουλίας “Green Shipping Challenge” στην COP 28.
Επιβολή του Νόμου και Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ευχαρίστησαν την Ελλάδα για το γεγονός ότι αποτελεί ισχυρό και αξιόπιστο εταίρο στη συνεργασία αναφορικά με την επιβολή του νόμου, συμπεριλαμβανομένων των εκδόσεων. Τα δύο μέρη δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν να στηρίζουν τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής και τις εκδόσεις. Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν επίσης τη σημασία της συνεχούς, κοινής εκπαίδευσης στον τομέα επιβολής του νόμου για την καταπολέμηση των όλο και πιο σύνθετων προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, των σύνθετων οικονομικών εγκλημάτων, του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξήραν την πρόσφατη απόφαση της Ελλάδας να εκδώσει νέες βιομετρικές ταυτότητες, προϋπόθεση για τη συνέχιση της συμμετοχής της Ελλάδας στο Πρόγραμμα Απαλλαγής από Βίζα. Τα δύο μέρη δεσμεύτηκαν επίσης να υποστηρίξουν τη μακροπρόθεσμη εφαρμογή του κοινού προγράμματος ασφαλείας στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών για την ενίσχυση της αμοιβαίας ασφάλειας των αερομεταφορών και των στόχων καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Η Ελλάδα αντάλλαξε πληροφορίες σχετικά με την πρόσφατη νομοθεσία που ψηφίστηκε σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και την αποτροπή της πρόωρης απελευθέρωσης καταδικασθέντων τρομοκρατών. Τα δύο μέρη δεσμεύτηκαν να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα εξέφρασαν τη δέσμευσή τους να συνεργαστούν στενά σε διμερή και πολυμερή φόρουμ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, μεταξύ άλλων μέσω του Παγκόσμιου Συνασπισμού για την Καταπολέμηση του ISIS.
Εμπόριο και Επενδύσεις
Τα δύο μέρη εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για ένα ακόμη ισχυρό έτος εμπορίου και επενδύσεων μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών και υπογράμμισαν τη σημασία της αποτίμησης της προόδου που έχει επιτευχθεί από το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΗΠΑ-ΕΕ. Επισημαίνοντας την ανάγκη προώθησης του εμπορίου και της ασφάλειας των αλυσίδων εφοδιασμού, η Ελλάδα ανακοίνωσε την υποστήριξή της στην Κοινή Δήλωση για τη Συνεργασία στις Παγκόσμιες Αλυσίδες Εφοδιασμού. Οι δύο πλευρές σχεδιάζουν να συγκαλέσουν μια εναρκτήρια συνάντηση της Συμφωνίας Επιστήμης και Τεχνολογίας ΗΠΑ – Ελλάδας. Η Ελλάδα υπογράμμισε τη σημασία της διμερούς συνεργασίας για τα συστήματα υγειονομικού και φυτοϋγειονομικού ελέγχου για την είσοδο ελληνικών γεωργικών προϊόντων διατροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επεσήμαναν την πρόοδο που έχει σημειωθεί από την 83η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, η οποία συνέβαλε στην ανάδειξη της Ελλάδας ως τεχνολογικού κόμβου και διευκόλυνε την αύξηση των αμερικανικών και διεθνών επενδύσεων στους τομείς της τεχνολογίας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι δύο πλευρές χαιρέτισαν το Μνημόνιο Κατανόησης του 2022 μεταξύ της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών για τον τουρισμό και δεσμεύτηκαν εκ νέου για την προώθηση του τουρισμού, των επενδυτικών ευκαιριών, της τουριστικής εκπαίδευσης και των ανταλλαγών πληροφοριών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξήραν την Ελλάδα για την έγκαιρη ολοκλήρωση των πληρωμών των δανείων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και την επιτυχή έξοδο από το πλαίσιο ενισχυμένης οικονομικής εποπτείας της ΕΕ, εξελίξεις που καταδεικνύουν την αξιοπιστία της Ελλάδας ως χώρας προορισμού για ξένες επενδύσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα υπογράμμισαν τις συνεχείς προσπάθειες της Ελλάδας να αναπτύξει έναν μηχανισμό ελέγχου για τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Τα δύο μέρη σκοπεύουν να συνεχίσουν τον συντονισμό σε βασικά έργα υποδομής που είναι επιλέξιμα για επενδύσεις των ΗΠΑ και χρηματοδοτική στήριξη από την αμερικανική DFC λόγω του ρόλου τους στην προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας, όπως η αναζωογόνηση των Ναυπηγείων Ελευσίνας. Τα δύο μέρη αναγνώρισαν τη σημασία προώθησης της οικονομικής ανταγωνιστικότητας των γυναικών και της άρσης των συστημικών εμποδίων στην οικονομική συμμετοχή των γυναικών. Η Ελλάδα ανακοίνωσε τη συμμετοχή της στη Διεθνή Πρωτοβουλία για την Καταπολέμηση του Ransomware (λυτρισμικού).
Δεσμοί μεταξύ των δύο λαών
Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναβεβαίωσαν τους ακλόνητους δεσμούς μεταξύ των λαών των δύο χωρών, οι οποίοι βασίζονται στον κοινό και βασιζόμενο σε αρχές σεβασμό μας για τη δημοκρατία και τους θεσμούς της, στη δέσμευση για καινοτομία και στην αναγνώριση που αποδίδουν στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό ως παράγοντες οικονομικής ανάπτυξης, ισότητας, ειρήνης και ασφάλειας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχάρησαν την Ελλάδα για τη φιλοξενία της Συνόδου Φάρος το 2022, στο πλαίσιο της οποίας μετέβη στην Ελλάδα μια ιστορικής σημασίας αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από 30 εκπροσώπους πανεπιστημίων των ΗΠΑ, προκειμένου να διερευνήσουν την εκπαιδευτική συνεργασία με Έλληνες ομολόγους τους. Και οι δύο χώρες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις νέες ευκαιρίες διευκόλυνσης των ανταλλαγών, επισημαίνοντας τις συνεχείς προσπάθειες της Ελλάδας να διεθνοποιήσει τα πανεπιστήμιά της και να αυξήσει τις ευκαιρίες κινητικότητας των φοιτητών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον εταίρο της επιλογής της Ελλάδας στην εκπαιδευτική συνεργασία. Οι δύο χώρες επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για την προώθηση της Διαφορετικότητας , της Ισότητας, της Συμπερίληψης και της Προσβασιμότητας στην εκπαιδευτική και πολιτιστική συνεργασία. Οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ εξήραν την Ελλάδα για την αύξηση της ετήσιας συνεισφοράς της στο πρόγραμμα Fulbright και δεσμεύτηκαν για ανάλογη αύξηση της συνεισφοράς των ΗΠΑ, η οποία θα αυξήσει τον αριθμό των επωφελούμενων από τα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους σε ανταλλαγές όπως το πρόγραμμα TechGirls, το οποίο προωθεί την ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών μέσω της εκπαίδευσης STEM, και το πρόγραμμα BridgeUSA, το οποίο αριθμεί σήμερα πάνω από 300 επισκέπτες στο πλαίσιο προγραμμάτων ανταλλαγής από την Ελλάδα σε τομείς STEM στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν για τη συνέχιση της εφαρμογής της διμερούς συμφωνίας για τα πολιτιστικά αγαθά και υπέγραψαν δέσμευση να συνεργαστούν για την ενημέρωση του κοινού με στόχο την πρόληψη της λεηλασίας και της εμπορίας και την επέκταση των ευκαιριών για ανταλλαγές μεταξύ μουσείων. Η Ελλάδα εξήρε τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη διευκόλυνση της επιστροφής σημαντικών ελληνικών τεχνουργημάτων το 2022. Με βάση το επιτυχημένο εργαστήριο το 2022, και οι δύο χώρες εξέφρασαν ενδιαφέρον για τη διοργάνωση ενός επόμενου εκπαιδευτικού προγράμματος πολιτιστικής κληρονομιάς στη βόρεια Ελλάδα, για την υποστήριξη της προστασίας των πλούσιων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας από τη λεηλασία, το λαθρεμπόριο και την κλιματική αλλαγή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα τόνισαν την κοινή τους δέσμευση για την προώθηση της δημοκρατίας και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων μέσω των εγκαινίων της περιοδεύουσας έκθεσης τέχνης “Συλλογή Δημοκρατίας” τον Μάιο του 2023 στην Αθήνα
Έρχονται και τα F-35 στην Ελλάδα – Τα οφέλη για τη χώρα μας
Στις συζητήσεις μεταξύ των επιτελών του ελληνικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας και των Αμερικανών από το Joint Strike Fighter Programme Office (JPO), η Ουάσινγκτον έχει προτείνει το 2028 ως το έτος ορόσημο που θα ξεκινήσει η παράδοση των πρώτων 20 F-35 που θα συγκροτήσουν την πρώτη μοίρα στην οποία θα ενταχθούν τα μαχητικά αεροσκάφη 5ης γενιάς.
Το 2028 προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί ο εκσυγχρονισμός των 83 F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας στην έκδοση Viper και οι Αμερικανοί προτείνουν να ξεκινήσει αμέσως μετά το πρόγραμμα παραλαβής των F-35. Οι Αμερικανοί πωλητές εισηγούνται να παραδοθούν στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία τέσσερα F-35 το 2028, δύο το 2029, τρία το 2030, τρία το 2031, τέσσερα το 2032 και τα τελευταία τέσσερα F-35 το 2033. Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία τους, σε αυτό το χρονοδιάγραμμα παραδόσεων η Πολεμική Αεροπορία θα απορροφήσει ομαλά τα 5ης γενιάς μαχητικά αεροσκάφη, στήνοντας την πρώτη μοίρα όπου θα ενταχθούν οι εκπαιδευμένοι πιλότοι και πιστοποιημένοι τεχνικοί που θα στελεχώσουν την Top Gun μονάδα.
Το κόστος της αγοράς δεν μπορεί ακόμη να προσδιοριστεί επακριβώς. Οι Αμερικανοί της κατασκευάστριας εταιρείας Lockheed Martin έχουν εξηγήσει ότι το κόστος «fly away», δηλαδή χωρίς όπλα, για κάθε F-35Α ανέρχεται περίπου στα 80 εκατ. δολάρια. Μόνο για την αγορά των 20 πρώτων μαχητικών αεροσκαφών, χωρίς όπλα και δίχως να συμπεριλαμβάνεται η δαπάνη για την εκπαίδευση των χειριστών της Πολεμικής Αεροπορίας, θα απαιτηθούν 1,6 δισ. δολάρια. Αν προστεθεί το κόστος για τις υποδομές των F-35, τις εργασίες που θα γίνουν από ελληνικές εταιρείες, την εκπαίδευση των χειριστών της Πολεμικής Αεροπορίας, τη βιβλιογραφία και τα απαιτούμενα ανταλλακτικά για την περίοδο από την παράδοση του 1ου μέχρι την παραλαβή του 20ού μαχητικού αεροσκάφους, ο προϋπολογισμός του προγράμματος μπορεί να εκτιναχθεί στα 3,5-3,7 δισ. δολάρια.
Ομως, στον σύνθετο και δαιδαλώδη κόσμο των αμυντικών δαπανών, τίποτα δεν είναι απλό, εκτός της επιλογής του όπλου που θα αγοραστεί. Μετά την απόφαση αγοράς των αμερικανικών μαχητικών F-35 -που θεωρούνται αυτή τη στιγμή ό,τι καλύτερο- απομένει να αποφασιστεί η μορφή της συμφωνίας γι’ αυτή την αγορά. Η Ελλάδα έχει δύο επιλογές: να πάρει τα αεροσκάφη χωρίς να εμπλακεί σε συμφωνίες συμπαραγωγής κάποιων τμημάτων τους, ή να κλείσει συμφωνίες βιομηχανικής συνεργασίας ώστε η παραγωγή ορισμένων μερών του αεροσκάφους και του εξοπλισμού του να αναληφθεί από ελληνικές εταιρείες, εισπράττοντας και τα αντίστοιχα ποσά από τις εξαγωγές αυτών που θα παράγονται.
Η απόφαση δεν είναι απλή διότι η συμμετοχή στην παραγωγή απαιτεί επένδυση, δηλαδή χρήματα, και αυτό επιβαρύνει τον προϋπολογισμό. Ομως η επένδυση αυτή μπορεί να έχει μεγάλη οικονομική απόδοση, προφανώς θα αναβαθμίσει τεχνολογικά την ελληνική αμυντική βιομηχανία, θα προσφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία και θα εξασφαλίσει πολλές και υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας στον αεροναυπηγικό και τεχνολογικό εν γένει κλάδο.
Επιπλέον, αποφεύγουν να αναλάβουν το ρίσκο παραλαβής που συνδέεται με το αν διαθέτουν τις απαιτούμενες υποδομές. Το ρίσκο παραμένει στην κατασκευάστρια εταιρεία, τη Lockheed Martin.
Το ζήτημα
Η αγορά των αμερικανικών πολεμικών αεροπλάνων F-35 που κατασκευάζει η Lockheed Martin είναι αναμφίβολα καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση της ισχύος της Ελλάδας στο Αιγαίο. Οι ΗΠΑ αποφάσισαν ότι δεν θα πουλήσουν F-35 στην Τουρκία, αφού η γειτονική χώρα επέλεξε να προμηθευτεί τους πυραύλους S-400 από τους Ρώσους. Η ελληνική Πολεμική Αεροπορία αποφάσισε -και το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε- την απόκτηση 20 αεροσκαφών F-35.
Μέχρι εδώ όλα είναι απλά και ξεκάθαρα. Το ζήτημα όμως που προκύπτει τώρα είναι αν η αγορά αυτή θα συνοδευτεί από συμβόλαια βιομηχανικής και τεχνολογικής συνεργασίας με την αμερικανική εταιρεία ή όχι. Και εδώ αρχίζουν οι «παρεξηγήσεις», διότι αυτά τα συμβόλαια ανεβάζουν το κόστος για τον ελληνικό προϋπολογισμό. Κάποιοι υποστηρίζουν πως το κόστος αυξάνεται σημαντικά, συνεπώς αποκλείουν αυτή τη συνεργασία.
Τα πράγματα όμως ίσως δεν είναι ακριβώς έτσι.
Η διαδικασία για τη διαμόρφωση της τελικής συμφωνίας είναι θέμα διαπραγμάτευσης. Η κατασκευάστρια εταιρεία περιγράφει τα έργα και τις επενδύσεις σε υποδομές που πρέπει να γίνουν για να παραληφθούν τα αεροσκάφη. Προτείνει επίσης τη συνεργασία για την κατασκευή αυτών των υποδομών, τις οποίες εμείς, αν δεν συνεργαστούμε, θα πρέπει να φτιάξουμε ούτως ή άλλως μόνοι μας, μη διαθέτοντας όμως το know how για την κατασκευή τους. Συνεπώς, το αν θα παραλάβουμε τελικά ή όχι τα αεροπλάνα θα εξαρτηθεί από το αν θα καταφέρουμε να φτιάξουμε αυτό το σύστημα υποδομών που απαιτείται για την παραλαβή τους.
Το πόσο θα κοστίσει αυτή η επένδυση είναι επίσης θέμα διαπραγματεύσεων. Διότι η κατασκευάστρια εταιρεία εξηγεί τι χρειάζεται να γίνει και την επένδυση που απαιτείται για κάθε υποδομή και η ελληνική πλευρά αποφασίζει αν και τι θα διαλέξει να φτιάξει από κοινού ή μόνη της. Τελικά το πόσα χρήματα θα επενδύσουμε για τις υποδομές εξαρτάται από εμάς.
Για να γίνει όμως όλη αυτή η διαδικασία χρειάζεται η ελληνική κυβέρνηση να καλέσει την αμερικανική εταιρεία να της στείλει αυτή την προσφορά. Αν δεν την καλέσει τώρα, δεν μπορεί στη συνέχεια να ζητήσει τη συμμετοχή της αμερικανικής εταιρείας. Και εξάλλου η πρόσκληση δεν δεσμεύει σε τίποτα την ελληνική πλευρά, δεν δεσμευόμαστε δηλαδή ότι θα αγοράσουμε αυτά που πουλάνε, απλώς θα τα εξετάσουμε και θα αποφασίσουμε.
Διάφορα ποσά που ακούγονται σχετικά με το πόσο θα κοστίσουν αυτές οι επενδύσεις είναι εικονικά, είναι στα χαρτιά, δηλαδή ένα θεωρητικό ποσό για το οποίο έχει δώσει την έγκρισή του το Κογκρέσο. Είναι το μέγιστο ποσό που καλύπτει η συμφωνία, δεν είναι το ποσό που πράγματι θα εκταμιευτεί και αυτό διότι το Κογκρέσο πάντα αποφασίζει ένα διευρυμένο όριο budget για να μη χρειάζονται μελλοντικά νέες εγκρίσεις για τυχόν υπερβάσεις των αρχικών προϋπολογισμών. Ολες οι συμφωνίες που είχαμε μέχρι σήμερα πάντα είχαν υπόλοιπα (20%-35%) χαμηλότερα από την οροφή. Τα υπόλοιπα αυτά είτε επιστρέφονταν στη χώρα, είτε χρησιμοποιούνταν από την Πολεμική Αεροπορία για επιπλέον αγορές ανταλλακτικών κ.λπ.
Το ποσό που τελικά πραγματικά θα πληρώσουμε είναι αυτό που θα αποφασίσουμε εμείς, ανάλογα με το ποια μορφή συνεργασίας θα επιλέξουμε. Και το ποια μορφή συνεργασίας θα επιλέξουμε εξαρτάται από το πόσο θέλουμε να αξιοποιήσουμε αυτή τη συμφωνία για ανάπτυξη εδώ, μέσα στην Ελλάδα, από την ΕΑΒ, κάποιων ηλεκτρονικών κυρίως συστημάτων που εμπλουτίζουν το αεροσκάφος και αυξάνουν σημαντικά την ισχύ του.
Τι έκαναν οι άλλοι
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλες οι χώρες που αποφάσισαν και προμηθεύτηκαν αυτά τα αεροπλάνα είτε συμμετείχαν από την αρχή στην κατασκευή τους, είτε προχώρησαν στην τελική φάση σε σχετικές συνεργασίες – οι συνεργασίες αυτές ονομάζονται συμφωνίες Βιομηχανικής Συνεργασίας και Ασφάλειας Εφοδιασμού (SSI). Τέτοιες συμφωνίες έχουν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Δανία, η Νορβηγία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Πολωνία και η Ελβετία. Σε διαδικασία προχωρημένων συζητήσεων για την προμήθεια του F-35 βρίσκεται και η Τσεχία και φυσικά η Ελλάδα.
Εκτός από χώρες της Ευρώπης, η λίστα των πελατών μέσω προγραμμάτων συνεργασίας περιλαμβάνει το Ισραήλ, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.
Οι συμφωνίες αυτές υπογράφηκαν προκειμένου οι χώρες αυτές μέσω μεταφοράς τεχνολογίας και επενδύσεων να συμμετάσχουν με την τοπική βιομηχανία τους τόσο στην κατασκευή μερών του αεροσκάφους όσο και στη μακροχρόνια υποστήριξη των εργασιών συντήρησής του εξασφαλίζοντας την προστασία ουσιωδών συμφερόντων εθνικής ασφάλειας (Essential Security Interests-ESI), αυτονομία, θέσεις εργασίας και άλλα οικονομικά και βιομηχανικά οφέλη.
Ιταλία και Φινλανδία
Η Ιταλία αποτελεί σημαντικό εταίρο του προγράμματος F-35, καθώς συμμετείχε στην αρχική φάση εξέλιξης με επένδυση περί τα 2,2 δισ. δολάρια για βιομηχανικές υποδομές και συμμετοχή που σχετίζεται με το πρόγραμμα. Ως αντάλλαγμα, η χώρα διαθέτει μια υπερσύγχρονη γραμμή παραγωγής (μία εκ των τριών μετά το Τέξας και τη Ναγκόγια στην Ιαπωνία) κατασκευάζοντας και τα συγκροτήματα πλήρους πτέρυγας του F-35. Από την επένδυση αυτή πήραν ήδη υποκατασκευαστικό έργο ύψους 10 δισ. δολαρίων πάνω από 30 ιταλικές εταιρείες σε ολόκληρη τη χώρα, κάτι που αναμένεται να αυξηθεί με βάση την υπάρχουσα δυναμική του προγράμματος, καθώς η λίστα των χωρών που θα αποκτήσουν F-35 συνεχώς μεγαλώνει.
Η Φινλανδία υπέγραψε τη συμφωνία για την αγορά 64 F-35A, με σημαντική βιομηχανική συμμετοχή, στις 11 Φεβρουαρίου του 2022. Τα κύρια προγράμματα βιομηχανικής συνεργασίας που συμφωνήθηκαν περιλαμβάνουν την μπροστινή άτρακτο, παραγωγή δομικών εξαρτημάτων, καθώς και δυνατότητες συντήρησης. Επιπλέον, η Φινλανδία θα έχει και το έργο τελικής συναρμολόγησης κινητήρα για τα αεροσκάφη της Πολεμικής της Αεροπορίας. Συνέπεια της βιομηχανικής συμμετοχής στην εγχώρια απασχόληση θα είναι άμεσα 4.500 θέσεις άμεσες και 1.500 έμμεσες θέσεις εργασίας τον χρόνο.
Τα οφέλη για την Ελλάδα
Μία συμφωνία Ασφάλειας Εφοδιασμού και Πληροφοριών (SSI) που θα γίνει μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του κατασκευαστή του αεροσκάφους, στο πλαίσιο της διακρατικής σύμβασης αγοράς των F-35, θα βοηθήσει τη χώρα και την αμυντική της βιομηχανία ώστε να εξελιχθεί ως ένας εθνικά σημαντικός κόμβος αεροδιαστημικής τεχνολογίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Η συνεργασία αυτή έχει τεράστια στρατηγική και οικονομική σημασία, καθότι η υλοποίηση συμφωνίας SSI με αποκλειστικό γνώμονα την εμπλοκή της αμυντικής μας βιομηχανίας στο πρόγραμμα του F-35 θα μεγιστοποιούσε την απόδοση της επένδυσής μας σε F-35 και θα συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη των τομέων προηγμένης τεχνολογίας.
Μέσω της συμφωνίας αυτής πολλές ελληνικές βιομηχανίες θα ενισχυθούν, καθώς τα έργα που θα εξασφαλιστούν και θα υλοποιηθούν θα φέρουν πρωτοποριακές τεχνολογικές υποδομές και οφέλη, επεκτείνοντας τις δεξιότητες και τις γνώσεις της ελληνικής βιομηχανίας και παρέχοντας θέσεις εργασίας υψηλής τεχνολογίας στη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες.
Με λίγα λόγια, η δύναμη του προγράμματος F-35 πηγάζει από πολυεπίπεδες, στρατηγικές συνεργασίες με τη βιομηχανία. Το πρόγραμμα F-35 δίνει την ευκαιρία και βασίζεται σε αυτές τις συνεργασίες προκειμένου να γίνουν «στοχευμένες» επενδύσεις στην οικονομία της χώρας που το επιλέγει. Η συνεργασία αυτή θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας στην κατασκευή, στη διατήρηση, στην εκπαίδευση, στην έρευνα και την ανάπτυξη σε τεχνολογικούς τομείς σε βάθος χρόνου.
TO KΟΣΤΟΣ
Το κόστος για κάθε F-35Α χωρίς όπλα ανέρχεται περίπου στα 80 εκατ. δολάρια. Μόνο για την αγορά των 20 πρώτων μαχητικών αεροσκαφών χωρίς όπλα θα απαιτηθούν 1,6 δισ. δολάρια. Αν προστεθεί το κόστος για τις υποδομές των F-35, τις εργασίες που θα γίνουν από ελληνικές εταιρείες, την εκπαίδευση των χειριστών, τη βιβλιογραφία και τα απαιτούμενα ανταλλακτικά για την περίοδο από την παράδοση του 1ου μέχρι την παραλαβή του 20ού μαχητικού αεροσκάφους, ο προϋπολογισμός του προγράμματος μπορεί να εκτιναχθεί στα 3,5-3,7 δισ. δολάρια
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Η Ελλάδα έχει δύο επιλογές: να πάρει τα αεροσκάφη ή να κλείσει συμφωνίες βιομηχανικής συνεργασίας, ώστε η παραγωγή ορισμένων μερών του αεροσκάφους και του εξοπλισμού του να αναληφθεί από ελληνικές εταιρείες. Η συμμετοχή στην παραγωγή απαιτεί επένδυση και αυτό επιβαρύνει τον Προϋπολογισμό. Ομως, η επένδυση αυτή μπορεί να έχει μεγάλη οικονομική απόδοση, θα προσφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία και θα εξασφαλίσει πολλές και υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας στον αεροναυπηγικό και τεχνολογικό εν γένει κλάδο
