Η Ευρώπη μπαίνει σε κρίσιμη εβδομάδα έπειτα από τη σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο που έδωσε πολλές υποσχέσεις αλλά λίγες συγκεκριμένες απαντήσεις.
Ομάδα παγκόσμιων ηγετών, μεταξύ των οποίων, ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι αλλά όχι ο προεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ – πέρασε το απόγευμα της Κυριακής στη βρετανική πρωτεύουσα σε μία προσπάθεια να δώσει απάντση σε ένα ερώτημα σχεδόν ιστορικών διαστάσεων, όπως σχολιάζει το Politico: Η Αμερική εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της δυτικής αμυντικής συμμαχίας;
«Υπήρξε μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος» για τη διασφάλιση της συλλογικής ασφάλειας της ηπείρου μετά τις συγκλονιστικές σκηνές στην Ουάσιγκτον την Παρασκευή, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη που βρίσκεται κοντά στις συζητήσεις, τον οποίο επικαλείται το Politico.
H λεκτική επίθεση του Τραμπ στον Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο άφησε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναρωτιούνται αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βλέπουν τον εαυτό τους ως σύμμαχο. Λίγο μετά την επίπληξη διάρκειας 15 λεπτών, η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Κάγια Κάλλας σχολίασε ότι η Αμερική δεν ηγείται πλέον του «ελεύθερου κόσμου». Και παρόλο που οι τόνοι έπεσαν το Σαββατοκύριακο, οι αμφιβολίες δεν έχουν εξαφανιστεί.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, ο οποίος διοργάνωσε τη σύνοδο κορυφής της 2ας Μαρτίου πριν από τη διαμάχη Τραμπ-Ζελένσκι, είπε την Κυριακή ότι η Ευρώπη «πρέπει να σηκώσει το βάρος» όσον αφορά την προστασία της Ουκρανίας από τον ρωσικό επεκτατισμό από τώρα και στο εξής, υποδεικνύοντας περιορισμό της αμερικανικής παρουσίας στην παγκόσμια σκηνή.
Μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ νωρίτερα την εβδομάδα, ο Στάρμερ βλέπει τον εαυτό του σαν «γέφυρα». Η Βρετανία μαζί με τη Γαλλία και την Ουκρανία αναμένεται να καταρτίσουν ειρηνευτικό σχέδιο και στη συνέχεια να το παρουσιάσουν στον Τραμπ. Πρόκειται για αξιοσημείωτη αλλαγή συγκριτικά με προηγούμενες ευρέως διαδεδομένες υποθέσεις πως οι ΗΠΑ θα αναλάμβαναν την ηγεσία.
Το μελλοντικό σχέδιο περιλαμβάνει ειρηνευτική δύναμη υπό την ηγεσία της Βρετανίας, την οποία ο Στάρμερ αποκάλεσε «συνασπισμό των πρόθυμων» – στο πρότυπο της ομάδας χωρών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που εισέβαλαν στο Ιράκ το 2003. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρουσίασε από την πλευρά του την ιδέα μίας μηνιαίας εκεχειρίας με ισχύ στη θάλασσα και τον τομέα της ενέργειας.
Το ποιος άλλος θα συμμετάσχει σε αυτόν τον συνασπισμό είναι ακόμα στον αέρα. «Πολλές» χώρες υπέγραψαν την ειρηνευτική δύναμη πίσω από κλειστές πόρτες στη σύνοδο κορυφής, τόνισε ο Στάρμερ, προσθέτοντας ότι χρειάζεται η υποστήριξη των ΗΠΑ για να λειτουργήσει. Αρνήθηκε να αποκαλύψει ποιες χώρες δεσμεύτηκαν.
Τόνισε παράλληλα ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι «αξιόπιστος σύμμαχος» και ότι «συμφωνούμε με τον πρόεδρο για την επείγουσα ανάγκη για διαρκή ειρήνη και ότι πρέπει να τα καταφέρουμε μαζί».
Τα βλέμματα στη σύνοδο της Ε.Ε. την Πέμπτη
Ωστόσο, αυξημένος ρόλος στη μελλοντική ασφάλεια της Ουκρανίας σημαίνει μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα και με τη σειρά της χρηματοδότηση για την κάλυψή της. Απέναντι σε αυτή τη νέα πραγματικότητα θα βρεθούν οι ηγέτες των 27 της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες την Πέμπτη. Ο Βρετανός Στάρμερ δεν θα είναι παρών.
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Μακρόν απαίτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερα στους στρατούς τους.
«Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι ξοδεύουν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», ανέφερε. «Πρέπει να προετοιμάσουμε τη συνέχεια, με στόχο το 3 έως 3,5% του ΑΕΠ».
Ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ είναι ένα ετήσιο 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν τον πετυχαίνουν ούτε αυτό, προς μεγάλη ενόχληση του Τραμπ.
Ο Γάλλος πρόεδρος προέτρεψε την Ε.Ε. να αξιοποιήσει κεντρικά ευρωπαϊκά προγράμματα «που δεν χρησιμοποιούνται».
«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμα χρηματοδότηση», τόνισε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό είτε αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε στον απόηχο της κρίσης χρέους της ευρωζώνης]… σε πρώτη φάση χρειαζόμαστε 200 δισ. ευρώ για να μπορέσουμε να επενδύσουμε».
Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο κορυφής, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι τώρα είναι η στιγμή να «επανεξοπλίσουμε την Ευρώπη».
Ολα δείχνουν ότι η σύνοδος της Πέμπτης θα αποτελέσει κρίσιμη στιγμή. Ιστορική ανακοίνωση για τους αμυντικούς προϋπολογισμούς είναι πιθανή, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που επικαλείται το Politico.
Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι εύκολο δεδομένου ότι κάποιοι ηγέτες, ιδίως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, υποστηρίζουν περισσότερο τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο υπεράσπισης της Ουκρανίας.
Ο αρχηγός του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου, ανέφερε ότι κάποιες χώρες είχαν δεσμευτεί να «αυξήσουν» τις αμυντικές δαπάνες – αλλά και πάλι, λεπτομέρειες σχετικά με το ποιες και κατά πόσο παραμένουν ασαφείς.
Οι εντάσεις σχετικά με τις αμυντικές δαπάνες είναι βέβαιο ότι θα τεθούν στο επίκεντρο κατά τη διάρκεια έκτακτης συνόδου των ηγετών της Ε.Ε. την Πέμπτη. Ηδη, κάποιες χώρες έχουν εκφράσει ανησυχία, πως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν θα εκμεταλλευτεί την κρίση για να επεκτείνει τις εξουσίες των Βρυξελλών σε νέους τομείς και να ενισχύσει την επιρροή της έναντι των εθνικών κυβερνήσεων.
Πέρα από τη ρητορική από τους Ευρωπαίους ηγέτες άλλωστε, η έλλειψη λεπτομερειών είναι έκδηλη.
Είναι κρίσιμο, επίσης, ότι δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το τι θα περιείχε στην πραγματικότητα οποιοδήποτε ειρηνευτικό σχέδιο ούτε για το πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα μπορέσουν να λάβουν δέσμευση από τον Λευκό Οίκο.
Ο Ζελένσκι από πλευράς του χρειάζεται να βρει τρόπο να έρθει εκ νέου σε επικοινωνία με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία ΗΠΑ – Ουκρανίας για τα ορυκτά, η οποία υποτίθεται ότι είχε οριστικοποιηθεί την περασμένη εβδομάδα.
Η τρέχουσα κατάσταση υποδεικνύει πως Βρετανία και Γαλλία θα ηγηθούν, ωστόσο η συμφωνία για τα ορυκτά θα δώσει στις ΗΠΑ ένα εμπορικό μερίδιο και επιχειρηματικά συμφέροντα, επομένως παρέχει έναν βαθμό προστασίας, σύμφωνα με το Politico.
Επιπλέον, παραμένει ασαφές το πώς η Ευρώπη θα καταφέρει να φέρει τον Πούτιν στο τραπέζι για να διαπραγματευτεί το μελλοντικό ειρηνευτικό της σχέδιο.
Το Κρεμλίνο έχει ήδη αποκλείσει την παρουσία ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Δεδομένων των δημοσίων πανηγυρισμών από τους συμμάχους του Πούτιν για τη δημόσια διένεξη του Ζελένσκι από τον Τραμπ, ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να αποδεχθεί μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.
Μετά τη σύνοδο της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Sky News ότι υπήρχε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και της κυβέρνησής του μετά την τηλεοπτική διαμάχη της Παρασκευής, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο».
Επανέλαβε επίσης την υπόσχεσή του να παραιτηθεί εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Αλλος συμμετέχων στη σύνοδο κορυφής της Κυριακής -και πιθανότατα κρίσιμος παίκτης στην επόμενη σύνοδος της Πέμπτης- ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ φάνηκε αισιόδοξος καλώντας την Ευρώπη να σταματήσει την εξάρτησή της από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ.
«Πεντακόσια εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους», είπε, προσθέτοντας: «Μπορείς να υπολογίσεις; Βασίσου στον εαυτό σου. Ξεκίνα να υπολογίζεις στον εαυτό σου», είπε.
Κρεμλίνο: «Λιγότερο συλλογική η Δύση»
Σχετικά με το ειρηνευτικό σχέδιο με την Ουκρανία, το Κρεμλίνο ανέφερε ότι δεν υπάρχει ακόμη κάτι «συντονισμένο». Ενώ για τις διαφωνίες στη Δύση, σχολίασε: «Βλέπουμε ότι η συλλογική Δύση έχει αρχίσει να γίνεται λιγότερο συλλογική. Εχει ξεκινήσει να διαφαίνεται ένας κατακερματισμός της συλλογικής Δύσης, καθώς οι θέσεις της για διαφορετικές χώρες και ομάδες χωρών διαφοροποιούνται».
Ως προς τη σύνοδο στο Λονδίνο χθες, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι σημείωσε: «Πρόκειται για ομάδα χωρών που παραμένει προφανώς το ‘κόμμα του πολέμου’…[αυτές οι χώρες] υποστηρίζουν την Ουκρανία στη συνέχιση του πολέμου και στην παροχή προμηθειών για στρατιωτική δράση».
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Στάρμερ ανακοίνωσε την Κυριακή επιπλέον 2 δισ. δολ. βρετανικής χρηματοδότησης για την αγορά περισσότερων από 5.000 πυραύλων αεράμυνας και την παροχή περισσότερης στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία.
Τι περιλαμβάνει η πρόταση Μακρόν
Προς το παρόν, δεν υπάρχει συμφωνία ως προς την πρόταση του Μακρόν για εκεχειρία διάρκειας ενός μήνα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανία και πολλές λεπτομέρειες παραμένουν στον αέρα.
Ο Γάλλος Μακρόν σε συνέντευξή του στη Le Figaro κατά την επιστροφή του από τη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου χθες Κυριακή ανέφερε ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία θα συμφωνούσαν σε εκεχειρία για τέσσερις εβδομάδες. Η συμφωνία θα αφορούσε αέρα, θάλασσα καθώς και τις περιοχές γύρω από τις ενεργειακές υποδομές.
Ωστόσο, δεν θα κάλυπτε τις χερσαίες μάχες κατά μήκος της μετωπικής γραμμής στα ανατολικά.
«Σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός, θα ήταν πολύ δύσκολο να ελεγχθεί ότι τηρείται (η εκεχειρία) κατά μήκος του μετώπου», τόνισε ο Μακρόν στη γαλλική εφημερίδα.
Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Νοέλ Μπαρό, δήλωσε στο ραδιόφωνο RTL ότι η εκεχειρία θα επέτρεπε στη Δύση να διαπιστώσει εάν η Ρωσία είναι έτοιμη να ενεργήσει με καλή πίστη και να αρχίσει διαπραγματεύσεις για πιο μακροπρόθεσμη ειρήνη.
Μόνο αφού θα έχει επιτευχθεί αυτό θα μπορούσε να αναπτυχθεί στην Ουκρανία οποιαδήποτε ευρωπαϊκή δύναμη ασφαλείας.
Ο πρεσβευτής της Βρετανίας στην Ουάσιγκτον, Λόρδος Μάντελσον, σε συνέντευξή του στο ABC News χθες Κυριακή, ανέφερε επίσης: «Η Ουκρανία θα πρέπει να δεσμευτεί πρώτη για κατάπαυση του πυρός και να προκαλέσει τους Ρώσους να ακολουθήσουν».
Ωστόσο, αξιωματούχοι της βρετανικής κυβέρνησης έχουν καταστήσει σαφές ότι η γαλλική ιδέα δεν αποτελεί συμφωνημένη πρόταση. Σήμερα Δευτέρα το πρωί ο υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων, Λουκ Πόλαρντ, υποβάθμισε την ιδέα της εκεχειρίας, λέγοντας στο BBC: «Υπάρχουν διάφορες επιλογές που συζητούνται αυτή τη στιγμή. Καμία από αυτές δεν έχει συμφωνηθεί σε αυτό το στάδιο».
Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε πρόταση εκεχειρίας θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από τη Ρωσία, η οποία δεν υπάρχουν ακόμη ενδείξεις πως είναι πρόθυμη να συμφωνήσει.
Η σύνοδος του Λονδίνου
Η χθεσινή συνάντηση της Ευρώπης με τον Καναδά στο Λονδίνο είχε ήδη προγραμματιστεί πριν από την περίφημη συνάντηση της Παρασκευής στο Οβάλ Γραφείο και μετά το «επεισόδιο» Τραμπ – Ζελένσκι απέκτησε μεγαλύτερη σημασία.
Η Ρωσία, που παρακολουθούσε, σχολίασε ότι επρόκειτο για συνάντηση κατά του Τραμπ. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ επέμεινε ότι δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο.
Η Ευρώπη προσπάθησε να στηρίξει σχέδιο για την ειρήνη στην Ουκρανία, ενώ αναγνώρισε και πάλι δημόσια ότι η ήπειρος θα χρειαστεί τις ΗΠΑ για να είναι σίγουρη ότι ο πόλεμος θα τερματιστεί οριστικά.
Ωστόσο, υπάρχει ακόμη πολλή διπλωματική εργασία που απομένει να γίνει μέχρι την επίτευξη συμφωνίας και πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι ο δρόμος προς την ειρήνη μπορεί να είναι ακόμη μακρύς.
Σχέδιο τεσσάρων σημείων
Μετά τη σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο την Κυριακή, ο Στάρμερ ανακοίνωσε σχέδιο τεσσάρων σημείων για συνεργασία με την Ουκρανία, τερματισμό του πολέμου και προστασία της χώρας.
Αναλυτικά, το σχέδιο περιλαμβάνει:
- Να συνεχιστεί η ροή της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, καθώς και η αύξηση της οικονομικής πίεσης στη Ρωσία
- Η Ουκρανία πρέπει να είναι παρούσα σε οποιεσδήποτε ειρηνευτικές συνομιλίες και οποιαδήποτε διαρκής ειρήνη πρέπει να διασφαλίζει την κυριαρχία και την ασφάλεια της χώρας
- Σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας, οι αμυντικές δυνατότητες της Ουκρανίας πρέπει να ενισχυθούν για να αποτραπεί οποιαδήποτε μελλοντική εισβολή
- Ανάπτυξη ενός «συνασπισμού προθύμων» που θα υπερασπιστεί τη συμφωνία στην Ουκρανία και θα εγγυηθεί την ειρήνη στη συνέχεια.
