Η έγκριση ενός ακόμη εμβολίου με βάση το RNA ενάντια στην COVID-19, μάλλον δεν προκαλεί εντύπωση. Η πρώτη στον κόσμο όμως έγκριση στην Ιαπωνία ενός εμβολίου για την COVID-19 το οποίο βασίζεται σε μια μορφή RNA (‘self-amplifying’ RNA – saRNA) που δημιουργεί αντίγραφα του εαυτού του μέσα στα κύτταρα αποτελεί τεράστια εξέλιξη, σύμφωνα με τους ειδήμονες.
Για πολλές νόσους με λιγότερες παρενέργειες
Και αυτό διότι η νέα πλατφόρμα ανάπτυξης εμβολίων μπορεί να στοχεύσει πολλές και διαφορετικές μεταδοτικές νόσους αλλά και καρκίνους. Με δεδομένο μάλιστα ότι χρειάζεται χορήγηση μικρότερης δόσης των saRNA εμβολίων, αυτά αναμένεται να έχουν λιγότερες παρενέργειες σε σχέση με τα mRNA εμβόλια.
Οταν χρησιμοποιήθηκε ως ενισχυτική δόση στο πλαίσιο κλινικής μελέτης, το νεοεγκριθέν εμβόλιο ARCT-154 το οποίο αναπτύχθηκε από την εταιρεία Arcturus Therapeutics στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας και τη CSL, εταιρεία βιοτεχνολογίας με έδρα στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, οδήγησε σε παραγωγή υψηλότερων επιπέδων αντισωμάτων τα οποία μάλιστα κυκλοφορούσαν στον οργανισμό για μεγαλύτερο διάστημα σε σύγκριση με ένα «συμβατικό» mRNA εμβόλιο για την COVID-19.
Μελλοντική αντικατάσταση της συμβατικής τεχνολογίας mRNA
Διαφορετικές ομάδες προσπαθούσαν να κάνουν τα saRNA εμβόλια πραγματικότητα εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια. «Είναι απίστευτα σημαντικό για το πεδίο ότι εγκρίθηκε ένα τέτοιο εμβόλιο» ανέφερε στον ιστότοπο του περιοδικού Nature o Ναθάνιελ Γουάνγκ, διευθύνων σύμβουλος και συνιδρυτής της εταιρείας Replicate Bioscience στο Σαν Ντιέγκο η οποία αναπτύσσει saRNA εμβόλια. Ο Γουάνγκ προσέθεσε ότι αναμένει στο μέλλον η τεχνολογία saRNA να αντικαταστήσει τη συμβατική mRNA τεχνολογία σε πολλά και διαφορετικά θεραπευτικά πεδία. «Εχει μεγαλύτερη ευελιξία» είπε ο Γουάνγκ.
«Πιεστήριο» για δημιουργία του εμβολίου μέσα στα κύτταρα
Και η ευελιξία αυτή προκύπτει από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης τεχνολογίας. Τα συμβατικά mRNA εμβόλια για την COVID-19 αποτελούνται κυρίως από τις γενετικές οδηγίες για μια ιική πρωτεΐνη. Ο μηχανισμός των κυττάρων παράγει αυτή την πρωτεΐνη για όσο διάστημα υπάρχουν οι οδηγίες και η πρωτεΐνη – που ονομάζεται αντιγόνο – προκαλεί ανοσολογική απόκριση. Αντιθέτως τα εμβόλια saRNA πηγαίνουν ένα βήμα πιο πέρα ενσωματώνοντας τα γονίδια που απαιτούνται για την αντιγραφή και σύνθεση του RNA που κωδικοποιεί το αντιγόνο, δημιουργώντας έτσι ένα «τυπογραφικό πιεστήριο» για τη δημιουργία του εμβολίου μέσα στα κύτταρα.
Με «όχημα» έναν ιό της εγκεφαλίτιδας
Στην περίπτωση του ARCT-154, το αντιγόνο είναι η πρωτεΐνη-ακίδα του SARS-CoV-2. Ο μηχανισμός αντιγραφής λαμβάνεται από έναν ιό που υπάρχει στη φύση και μεταδίδεται με τα κουνούπια: ονομάζεται ιός της εγκεφαλίτιδας των ιπποειδών της Βενεζουέλας και προκαλεί θανατηφόρο οίδημα του εγκεφάλου σε άλογα και ανθρώπους. Ωστόσο οι επιστήμονες της Arcturus αποσιώπησαν γονίδια-«κλειδιά» από την ιική αλληλουχία, μετατρέποντας έτσι το σύστημα αυτό σε πλήρως ασφαλές για χρήση στον άνθρωπο.
Μικρότερες δόσεις εμβολίου
Λόγω της φύσης της που παραπέμπει σε ιό, η τεχνολογία saRNA αλληλεπιδρά με το ανοσοποιητικό σύστημα με ξεχωριστό τρόπο ο οποίος θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμος για διαφορετικές νόσους. Για παράδειγμα σε ό,τι αφορά τις λοιμώξεις, η ικανότητα αντιγραφής του saRNA εντός των κυττάρων μπορεί να επιτρέψει τη χρήση μικρότερων δόσεων εμβολίων.
Λιγότερα συμπτώματα μετά τη χορήγηση
Το ARCT-154 απαιτεί ένα δέκατο ως ένα έκτο της δόσης κατ’άτομο σε σύγκριση με άλλα ενισχυτικά εμβόλια για την COVID-19. Η μείωση της δόσης συνδέεται με χαμηλότερο κόστος παραγωγής. Και παρότι το προφίλ παρενεργειών του ARCT-154 φαίνεται να είναι αντίστοιχο του συμβατικού εμβολίου mRNA, είναι επόμενο οι μικρότερες δόσεις να συμβάλλουν στη μείωση συμπτωμάτων όπως οι πόνοι, ο πυρετός, τα ρίγη που εμφανίζονται μετά τη χορήγηση των mRNA εμβολίων για την COVID-19.
Τα μειονεκτήματα και η «χρυσή» ισορροπία
Υπάρχουν και κάποια μειονεκτήματα της πλατφόρμας saRNA. Εξαιτίας του ότι για την ανάπτυξή των saRNA εμβολίων απαιτούνται επιπρόσθετες γενετικές οδηγίες, τα εμβόλια αυτά περιέχουν μεγαλύτερες αλληλουχίες – συνήθως τρεις φορές μεγαλύτερες σε σύγκριση με τα συμβατικά mRNA εμβόλια – γεγονός που περιπλέκει τη διαδικασία παραγωγής τους. Επίσης αλληλεπιδρούν με πολύπλοκους τρόπους με το ανοσοποιητικό σύστημα και για αυτόν τον λόγο απαιτείται μια «χρυσή» ισορροπία ώστε το εμβόλιο να είναι αποτελεσματικό για τον ανθρώπινο οργανισμό χωρίς… παρατράγουδα. «Χρειάζεται να βρει κάποιος την ιδανική δόση σε συνδυασμό με το σωστό σύστημα μεταφοράς του RNA» σημείωσε στο Nature o Νικ Σάντερς, ειδικός στη γονιδιακή θεραπεία του Πανεπιστημίου Γκεντ στο Βέλγιο και επιστημονικός υπεύθυνος της εταιρείας Ziphius Vaccines η οποία αναπτύσσει φάρμακα με βάση το saRNA.
Αίτηση για ευρωπαϊκή έγκριση
Μετά την έγκριση του ARCT-154 στην Ιαπωνία, οι δημιουργοί του κάνουν τώρα αίτηση για έγκρισή του και στην Ευρώπη: η σχετική απόφαση αναμένεται μέσα στο 2024. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι άλλο ένα saRNA εμβόλιο ενάντια στην COVID-19 εγκρίθηκε για επείγουσα χρήση στην Ινδία πέρυσι. Ωστόσο με δεδομένο ότι τα κλινικά αποτελέσματα του συγκεκριμένου εμβολίου δεν ήταν ιδιαιτέρως εντυπωσιακά ενώ παράλληλα το σύστημα εγκρίσεων στην Ινδία είναι πιο… χαλαρό, οι γνωρίζοντες του πεδίου θεωρούν την έγκριση του ARCT-154 ως το «ορόσημο» για τα saRNA εμβόλια.
saRNA εμβόλια σε κλινικές δοκιμές
Περισσότερα από 10 υποψήφια saRNA εμβόλια βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε φάση κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους ενάντια σε διαφορετικές νόσους – από εμβόλια για τον έρπητα ζωστήρα και τη γρίπη ως θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο. Ωστόσο οι επιστήμονες βλέπουν ήδη και άλλες ευρύτερες εφαρμογές της τεχνολογίας στο μέλλον. Για παράδειγμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θεραπευτικών πρωτεϊνών μέσα στο ανθρώπινο σώμα, όπως σημείωσε ο Μαρκ Γκρίνσταφ, βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και συνιδρυτής της εταιρείας Keylicon Biosciences στη Μασαχουσέτη. Οπως όλα δείχνουν, η τεχνολογία saRNA ήρθε για να μείνει…
