Τι προβλέπει το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ που ενεργοποίησε η Πολωνία μετά τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από ρωσικά drones και πότε μπορεί να ενεργοποιηθεί το Άρθρο 5.
Νέα γεωπολιτικά δεδομένα διαμορφώνονται μετά τις σοβαρές παραβιάσεις του πολωνικού εναέριου χώρου από ρωσικά drones, κατά τη διάρκεια μεγάλης κλίμακας επίθεσης της Μόσχας κατά της Ουκρανίας, τη νύχτα της Τρίτης προς Τετάρτη.
Πολωνικά και ΝΑΤΟϊκα αεροσκάφη αναπτύχθηκαν άμεσα και κατέρριψαν κάποιους από τους εισβολείς, με τον πρωθυπουργό της χώρας, Ντόναλντ Τουσκ να λέει πως η παραβίαση έγινε από «έναν τεράστιο αριθμό ρωσικών drones, σε μια μεγάλης κλίμακας πρόκληση της Ρωσίας». Ο Τουσκ είπε ακόμα ότι «αυτή ήταν η πρώτη φορά που καταρρίφθηκαν, πάνω από το έδαφος, χώρας του ΝΑΤΟ» και πως «Όλοι οι σύμμαχοί μας λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη την κατάσταση».
Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη φέρονται να εισήλθαν σκόπιμα και σε βάθος εντός του εδάφους της Πολωνίας, οδηγώντας ακόμη και στο προσωρινό κλείσιμο του αεροδρομίου της Βαρσοβίας.
Μπροστά στην επικίνδυνη αυτή κλιμάκωση, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι έχει ζητήσει από το ΝΑΤΟ την ενεργοποίηση του Άρθρου 4, με στόχο την έναρξη επίσημων διαβουλεύσεων για την ασφάλεια και εδαφική ακεραιότητα των μελών της Συμμαχίας. Οι αντιδράσεις τόσο από τη Βαρσοβία όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ είναι έντονες, καθώς ενισχύεται η εκτίμηση ότι η Μόσχα επιχειρεί να δοκιμάσει τα αντανακλαστικά της Δύσης.
Το Κρεμλίνο απέφυγε να σχολιάσει τις εξελίξεις δηλώνοντας αναρμόδιο, ενώ ο ρωσικός στρατός δεν αρνήθηκε κατηγορηματικά την εμπλοκή του, αντ’ αυτού εξέφρασε την πρόθεσή του να συζητήσει το ζήτημα με τη Βαρσοβία.
Τι προβλέπει το Άρθρο 4;
Το Άρθρο 4 αναφέρει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα διαβουλεύονται μεταξύ τους όταν, κατά την άποψη οποιουδήποτε μέλους, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια κάποιου από τα μέλη απειλείται.
Βάσει του Άρθρου 4, οι συζητήσεις στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο – το κύριο πολιτικό όργανο λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ – μπορούν δυνητικά να οδηγήσουν σε κοινές αποφάσεις ή ενέργειες.
Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949, το Άρθρο 4 έχει ενεργοποιηθεί επτά φορές, με πιο πρόσφατη τον Φεβρουάριο του 2022, όταν η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία ζήτησαν διαβουλεύσεις μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αναφέρει ο Independent.
Οι πρέσβεις του ΝΑΤΟ πραγματοποίησαν επίσης έκτακτη συνάντηση τον Νοέμβριο του 2022 μετά από πυραυλική επίθεση που σκότωσε δύο άτομα στην Πολωνία, προκαλώντας παγκόσμια ανησυχία για πιθανή επέκταση του πολέμου σε γειτονικές χώρες.
Τι προβλέπει το Άρθρο 5;
Εάν διαπιστωνόταν ότι η Ρωσία επιτέθηκε στην επικράτεια κράτους-μέλους, τότε η προσοχή θα στρεφόταν στο Άρθρο 5, τον θεμέλιο λίθο της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ.
Η συμμαχία δημιουργήθηκε το 1949, με τις ΗΠΑ να αποτελούν τον κύριο στρατιωτικό της πυλώνα, με σκοπό την αντιμετώπιση της Σοβιετικής Ένωσης και των δορυφορικών της κρατών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Συγκεκριμένα στο Άρθρο 5 ορίζεται πως «Τα μέρη συμφωνούν ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων εξ αυτών στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική, θα θεωρηθεί ως επίθεση εναντίον όλων.»
«Συμφωνούν ότι, σε περίπτωση τέτοιας επίθεσης, κάθε μέλος, ασκώντας το δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής αυτοάμυνας που αναγνωρίζεται από το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, θα βοηθήσει το μέλος ή τα μέλη που δέχθηκαν επίθεση, λαμβάνοντας αμέσως, ατομικά και σε συντονισμό με τα άλλα μέλη, τα μέτρα που θεωρεί απαραίτητα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας, για την αποκατάσταση και διατήρηση της ασφάλειας στην περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού.»
Πώς θα μπορούσε ο πόλεμος στην Ουκρανία να ενεργοποιήσει το Άρθρο 5;
Δεδομένου ότι η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 δεν ενεργοποίησε το Άρθρο 5, αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα κράτη-μέλη έσπευσαν να προσφέρουν στρατιωτική και διπλωματική βοήθεια στο Κίεβο.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και καιρό για την πιθανότητα επέκτασης της σύγκρουσης σε γειτονικές χώρες που βρίσκονται στο ΝΑΤΟ, κάτι που θα μπορούσε να υποχρεώσει τη Συμμαχία να αντιδράσει στρατιωτικά. Μια τέτοια ενέργεια από τη Ρωσία, είτε εσκεμμένη είτε κατά λάθος, αυξάνει τον κίνδυνο διεύρυνσης του πολέμου, ενδεχομένως με την άμεση εμπλοκή και άλλων χωρών στη σύγκρουση.
Ενεργοποιείται αυτόματα το Άρθρο 5;
Όχι. Μετά από μια επίθεση σε κράτος-μέλος, τα υπόλοιπα μέλη συγκεντρώνονται για να αποφασίσουν αν συμφωνούν να την θεωρήσουν ως περίπτωση που εμπίπτει στο Άρθρο 5. Δεν υπάρχει χρονικό όριο για το πόσο μπορούν να διαρκέσουν αυτές οι διαβουλεύσεις και οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το Άρθρο είναι αρκετά ευέλικτο, επιτρέποντας σε κάθε μέλος να αποφασίσει σε ποιο βαθμό θα αντιδράσει σε μια ένοπλη επίθεση εναντίον άλλου μέλους.
Το Άρθρο 5 έχει ενεργοποιηθεί μία φορά στην ιστορία, υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών, ως απάντηση στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
