Αν και οι περισσότερες από αυτές τις εκτιμήσεις βασίζονται σε θεωρητικά μοντέλα, ο φόβος μιας πυρηνικής αναμέτρησης έχει επανέλθει στη δημόσια σφαίρα και προκαλεί ανησυχία σε ολόκληρη την ήπειρο
Παρότι η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου στην Ευρώπη παραμένει μικρή, η επιστροφή των γεωπολιτικών εντάσεων και η κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία έχουν επαναφέρει στο προσκήνιο εφιαλτικά σενάρια που θυμίζουν Ψυχρό Πόλεμο.
Οι μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις προχωρούν σε προσομοιώσεις χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων, αντιμετωπίζοντας ορισμένα σενάρια ως πιθανά αντίποινα σε «υπαρξιακές απειλές».
Αν και οι περισσότερες από αυτές τις εκτιμήσεις βασίζονται σε θεωρητικά μοντέλα, ο φόβος μιας πυρηνικής αναμέτρησης έχει επανέλθει στη δημόσια σφαίρα και προκαλεί ανησυχία σε ολόκληρη την ήπειρο.
Τι θα συμβεί με την εκτόξευση της πρώτης πυρηνικής κεφαλής;
Η έναρξη ενός θερμοπυρηνικού πολέμου στην Ευρώπη θα είχε άμεσες και καταστροφικές επιπτώσεις. Κάθε πυρηνική έκρηξη θα προκαλούσε ωστικά κύματα που θα ισοπέδωναν ολόκληρες πόλεις, πυρκαγιές ευρείας κλίμακας και θα απελευθέρωνε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Όμως, οι συνέπειες δεν θα περιορίζονταν στο σημείο της έκρηξης. Η ραδιενεργή σκόνη – λεπτά σωματίδια που μεταφέρονται μέσω των ανέμων – θα μόλυνε τον αέρα, το νερό και το έδαφος σε ακτίνα εκατοντάδων χιλιομέτρων.
Η ένταση της ραδιενέργειας σε κάθε περιοχή θα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: τη γεωγραφική θέση, τη φορά των ανέμων και την πυκνότητα του πληθυσμού.
Ποιες χώρες κινδυνεύουν περισσότερο;
Στο επίκεντρο του κινδύνου βρίσκονται οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η Γερμανία, με στρατιωτικές εγκαταστάσεις όπως το Ράμσταϊν και το Μπούχελ, θεωρείται ένας από τους πλέον πιθανούς στόχους. Μια επίθεση εκεί θα μπορούσε να προκαλέσει εκτεταμένη ραδιενεργή μόλυνση, η οποία, με την επικράτηση δυτικών ανέμων, θα επηρέαζε ακόμη και το Βερολίνο ή το Μόναχο.
Η Πολωνία, λόγω της εγγύτητάς της με τη Ρωσία και της φιλοξενίας βάσεων του ΝΑΤΟ, αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο έκθεσης — ειδικά στα ανατολικά της. Στην Ιταλία, οι στρατιωτικές βάσεις σε Aviano και Ghedi καθιστούν τον βορρά της χώρας ιδιαίτερα ευάλωτο σε περίπτωση επίθεσης και διασποράς ραδιενέργειας μέσω των ατμοσφαιρικών ρευμάτων.
Οι χώρες της Βαλτικής, που βρίσκονται κοντά στα ρωσικά σύνορα, είναι επίσης πιθανό να υποστούν σημαντική ακτινοβολία, ιδίως κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, όταν επικρατούν ανατολικοί άνεμοι.
Ποιες χώρες θα είναι πιο προστατευμένες;
Από την άλλη πλευρά, η γεωγραφική απόσταση από τα πιθανά σημεία επίθεσης προσφέρει σχετική προστασία σε ορισμένες χώρες. Η Πορτογαλία και η Ισπανία, στο δυτικό άκρο της Ευρώπης, είναι λιγότερο εκτεθειμένες, ενώ η Ιρλανδία – λόγω της ουδετερότητάς της και της απομονωμένης θέσης της – συγκαταλέγεται στις ασφαλέστερες περιοχές.
Οι σκανδιναβικές χώρες, όπως η Σουηδία και η Νορβηγία, ενδέχεται να επηρεαστούν ελάχιστα, εκτός αν επικρατήσουν ιδιαίτερα δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Η χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και η μεγάλη απόσταση από κεντρικές βάσεις αποτελούν φυσικά πλεονεκτήματα.
Υγειονομικές συνέπειες και επιπτώσεις στη ζωή
Οι άμεσες συνέπειες για την υγεία από μια πυρηνική έκρηξη περιλαμβάνουν το οξύ σύνδρομο ακτινοβολίας, με συμπτώματα όπως ναυτία, εμετούς, αιμορραγίες και, σε βαριές περιπτώσεις, θάνατο μέσα σε λίγες ημέρες. Μακροπρόθεσμα, ακόμη και χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης λευχαιμίας και άλλων μορφών καρκίνου.
Η ραδιενεργή μόλυνση του πόσιμου νερού και των τροφίμων – ειδικά από ισότοπα όπως το ιώδιο-131 – αποτελεί έναν από τους σοβαρότερους κινδύνους, με σωρευτικές επιπτώσεις, ιδιαίτερα στον θυρεοειδή αδένα.
Προστασία και ετοιμότητα: Τι μπορεί να γίνει;
Αν και οι καταστροφές μιας πυρηνικής σύγκρουσης θα ήταν ανυπολόγιστες, ορισμένα μέτρα αυτοπροστασίας θα μπορούσαν να περιορίσουν την έκθεση στην ακτινοβολία. Η παραμονή σε υπόγεια καταφύγια, η λήψη ιωδιούχου καλίου εντός των πρώτων ωρών και η απολύμανση του σώματος και των ρούχων μπορούν να σώσουν ζωές. Όμως, η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων εξαρτάται από τον βαθμό προετοιμασίας κάθε κράτους και την ταχύτητα ενεργοποίησης σχεδίων έκτακτης ανάγκης.
Το μόνο βέβαιο είναι πως σε περίπτωση γενικευμένου πυρηνικού πολέμου, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν θα παραμείνει ανεπηρέαστη. Η ραδιενεργός σκόνη δεν γνωρίζει σύνορα — και θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την ήπειρο μέσα σε λίγες ώρες.
Καμία νίκη σε έναν πυρηνικό πόλεμο
Το συμπέρασμα παραμένει αδιαμφισβήτητο: σε έναν πυρηνικό πόλεμο δεν θα υπάρξουν νικητές. Η πρόληψη, μέσω διπλωματίας, αφοπλισμού και διεθνών συμφωνιών, είναι ο μόνος δρόμος για να αποτραπεί η κατάρρευση της Ευρώπης και της παγκόσμιας ασφάλειας. Οι χώρες με στρατηγικό ρόλο οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη για την αποτροπή του εφιαλτικού σεναρίου — όσο θεωρητικό κι αν φαντάζει σήμερα.
