Οι αποκαλύψεις για το θηριώδες σκάνδαλο διαφθοράς που έχει θέσει το Κίεβο σε κατάσταση «βρασμού» αποτελούν μια αξιοσημείωτη ανατροπή για τον Ουκρανό πρόεδρο, ο οποίος κάποτε παρουσίαζε τον εαυτό του ως ηγέτη που θα καθάριζε την πολιτική σκηνή της χώρας.
Ο πόλεμος κλιμακώθηκε με την εισβολή της Ρωσίας, ενώ τα σκάνδαλα διαφθοράς ακολούθησαν το ένα το άλλο, με αποκορύφωμα αυτό της «Ενεργκοατόμ» που ρίχνει την καυτή ανάσα του απευθείας στον ίδιο τον πρόεδρο.
Οι The New York Times μάλιστα θυμούνται, ότι καθώς σκεφτόταν ακόμη να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος της Ουκρανίας, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πρώην κωμικός, αστειεύτηκε για την αχαλίνωτη διαφθορά σε υψηλόβαθμα στελέχη της χώρας.
«Είναι δυνατόν να γίνεις πρόεδρος και να μην κλέψεις;» είχε πει χαριτολογώντας. «Είναι ένα ρητορικό ερώτημα, καθώς κανείς δεν το έχει προσπαθήσει μέχρι στιγμής», πρόσθεσε.
Σήμερα, το σκάνδαλο διαφθοράς με επίκεντρο το κρατικό ενεργειακό μεγαθήριο της «Ενεργοατόμ» αμαυρώνει το προφίλ του ανυποχώρητου ηγέτη εν μέσω πολέμου.
Οι ουκρανικές αρχές αποκάλυψαν την πολυπλόκαμη δράση της εγκληματικής οργάνωσης με επικεφαλής τον «κολλητό» φίλο και επιχειρηματικό συνέταιρο του Ζελένσκι, η οποία υπεξαίρεσε και στη συνέχεια ξέπλυνε 100 εκατομμύρια δολάρια από την δημόσια εταιρεία πυρηνικής ενέργειας της χώρας και ενεπλάκη σε πλήθος άλλες απάτες και οικονομικά εγκλήματα.
Δύο εμπλεκόμενοι υπουργοί υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους, αφού ο Ζελένσκι τις ζήτησε και ο διορισμένος πρωθυπουργός ζήτησε να επιβληθούν κυρώσεις στον «κολλητό» του προέδρου και αφεντικού της συμμορίας, Τιμούρ Μίντιτς.
Οι ερευνητές του σκανδάλου αναφέρουν ότι ο Μίντιτς, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης της εταιρίας οπτικοακουστικών παραγωγών που ίδρυσε με τον Ζελένσκι, το έσκασε από την Ουκρανία τις πρωινές ώρες της Δευτέρας, λίγο πριν από την έρευνα των αρχών στο σπίτι του.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, η ανεξάρτητη υπηρεσία που ηγείται της έρευνας, το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU), προχώρησε σταδιακά σε νέες αποκαλύψεις διαφθοράς δημοσιεύοντας ηχογραφήσεις από τηλεφωνικές παρακολουθήσεις.
Το αργό ξεδίπλωμα της υπόθεσης, συμπεριλαμβανομένων των έξυπνων βίντεο με τους ερευνητές της, έχει καθηλώσει τους Ουκρανούς, ενώ σταδιακά αυξάνει την πίεση στον Ζελένσκι χωρίς να αποκαλύπτει πόσο ψηλά θα φτάσει η έρευνα.
Η «καυτή ανάσα» στον σβέρκο του Ζελένσκι
Προς το παρόν, ο Ζελένσκι εμφανίζεται να μην έχει εμπλακεί άμεσα. Σε ομιλία του την Τετάρτη, δήλωσε ότι υποστηρίζει «κάθε έρευνα που διεξάγεται από αξιωματούχους των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και καταπολέμησης της διαφθοράς».
Ωστόσο, οι αποκαλύψεις τον αγγίζουν τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, πολιτικά. Όπως θυμίζει η αμερικανική εφημερίδα, το περασμένο καλοκαίρι κινήθηκε για να περιορίσει την ανεξαρτησία των αρχών κατά της διαφθοράς καθώς διερευνούσαν την υπόθεση.
Μαζεύτηκε αφού οι Ουκρανοί ξεχύθηκαν στους δρόμους στις πρώτες μεγάλες διαμαρτυρίες της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου, κατηγορώντας τον πρόεδρος ότι απειλούσε την έτσι κι αλλιώς συζητήσιμη δημοκρατία της Ουκρανίας.
Για πολλούς Ουκρανούς, οι ισχυρισμοί για διαφθορά στον γίγαντα της πυρηνικής ενέργειας είναι ιδιαίτερα ενοχλητικοί, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από καθημερινές διακοπές ρεύματος λόγω των ρωσικών επιθέσεων. Την Παρασκευή, η Ρωσία εκτόξευσε 430 drones και 19 πυραύλους σε μια ομοβροντία που επικεντρώθηκε στην πρωτεύουσα, Κίεβο, με ουκρανικές πηγές να ανακοινώνουν έξι νεκρούς και δεκάδες τραυματίες.
Η ίδια εταιρεία που προσπαθεί να κρατήσει τα φώτα αναμμένα καθώς πλησιάζει ο χειμώνας συνδέεται τώρα με ένα κόλπο για τον πλουτισμό του Μίντιτς, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από την αντιπολίτευση και τα μέσα ενημέρωσης ως έχων ευρεία πολιτική επιρροή στον Ζελένσκι.
Οι αποκαλύψεις αποτελούν μια αξιοσημείωτη ανατροπή για τον Ζελένσκι εκτιμά η εφημερίδα.
Κάποτε είχε καλλιεργήσει την εικόνα ενός ηγέτη που θα άνοιγε την πολιτική σκηνή της Ουκρανίας στην δημοκρατία, σαρώνοντας τους ολιγάρχες.
Τώρα, σχεδόν επτά χρόνια από τις τελευταίες εκλογές, και με μια νέα εκλογική αναμέτρηση να μην διαφαίνεται, με πρόσχημα τον πόλεμο, πολλοί Ουκρανοί τον βλέπουν να λειτουργεί μέσα σε έναν μικρό, κλειστό κύκλο, χωρίς να περιορίζεται από τους κανόνες.
Πιέζει η αντιπολίτευση
«Μπορώ μόνο να υποθέσω ότι νομίζει πως κάνει πολλά για να πολεμήσει τους Ρώσους, και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του πει τίποτα, ούτε καν οι ουκρανικές αρχές κατά της διαφθοράς», δήλωσε η Ολένα Σέρμπαν, δικηγόρος που εκπροσωπεί έναν ερευνητή στην υπόθεση, ο οποίος συνελήφθη από αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών που αναφέρονται στον Ζελένσκι.
Ο Ζελένσκι αντέδρασε στις αποκαλύψεις καταδικάζοντας οποιαδήποτε απάτη που μπορεί να έχει συμβεί και ζητώντας τη δίωξη όσων κατηγορούνται για διάπραξη εγκλημάτων. Και έχει διακόψει τις σχέσεις του με τους εμπλεκόμενους αξιωματούχους – συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Δικαιοσύνης Γκερμάν Γκαλούτσενκο και της υπουργού Ενέργειας Σβετλάνα Γκριντσούκ – καθώς και με τον Μίντιτς.
Ο Μίντιτς δεν έχει σχολιάσει δημόσια την υπόθεση και οι προσπάθειες των New York Times να επικοινωνήσουν μαζί του μέσω του στούντιο παραγωγής του Ζελένσκι, Kvartal 95, ήταν ανεπιτυχείς.
Το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη, ζήτησε διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση του Ζελένσκι. Οι προοπτικές της ψηφοφορίας είναι μικρές, καθώς το κόμμα του Ζελένσκι κατέχει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόχαν Βάντεφουλ, μιλώντας σε μια συνάντηση των G7 στον Καναδά αυτή την εβδομάδα, κάλεσε την Ουκρανία να διεξάγει μια «αποφασιστική μάχη κατά της διαφθοράς». Ενώ οι νέες κατηγορίες έχουν προκαλέσει ανησυχίες ότι οι δυτικοί εταίροι της Ουκρανίας ενδέχεται να επανεξετάσουν την υποστήριξή τους, ο Βάντεφουλ δήλωσε ότι η βοήθεια θα συνεχιστεί.
Οι ηχογραφήσεις
Στο επίκεντρο της υπόθεσης που αφορά την εταιρεία πυρηνικής ενέργειας βρίσκεται αυτό που η υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς χαρακτήρισε ως ένα σχέδιο στο οποίο οι συμμετέχοντες τσέπωσαν μίζες 10% έως 15% από εργολάβους και ιδιώτες προμηθευτές.
Οι ηχογραφήσεις που δημοσίευσε η υπηρεσία, οι οποίες παρουσιάζουν αξιωματούχους και συμμετέχοντες να συζητούν αδιάφορα πληρωμές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, έφτασαν καθώς πολλοί Ουκρανοί δωρίζουν μικρά ποσά για να υποστηρίξουν τον στρατό στην άγρια, αιματηρή μάχη του στα χαρακώματα εναντίον του ρωσικού στρατού.
Σε μια ηχογράφηση συζητείται μια πληρωμή 6 εκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά ενός ακινήτου στην Ελβετία. Σε μια άλλη, δύο φωνές ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με τη δυσκολία μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων μετρητών.
«Πώς μεταφέρεις το κουτί;» ρωτάει μια φωνή στην κασέτα.
«Ω, δεν ήταν τίποτα να κουβαλήσεις», απαντά ένας άλλος άντρας.
Συζητούν για περισσότερα από ένα «εκατομμύριο», αν και δεν λένε σε ποιο νόμισμα. Το να πακετάρουν τα χρήματα σε μια θήκη υπολογιστή με λαβές έκανε ευκολότερη τη μεταφορά, λέει ένας άντρας.
Οι ερευνητές αναγνώρισαν τις φωνές με παρατσούκλια, όπως «Σούγκαραμ», «Τσε Γκεβάρα» και «Κάρλσον».
Τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης έχουν συνδέσει τον Μίντιτς και έναν από τους υπουργούς που υπέβαλαν την παραίτησή τους, τον Γκαλούτσενκο με φωνές στην κασέτα.
Στο πλαίσιο της «Επιχείρησης Μίδας», όπως βάφτισαν οι αρμόδιες αρχές την 15μηνη έρευνα, αποκαλύφθηκε ότι και ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός, Ολέξι Τσερνίσοφ, ο οποίος απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση σε ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου το καλοκαίρι, είχε τσεπώσει περίπου 1,43 εκατομμύρια δολάρια μίζες.
Το «υπουργικό συμβούλιο του Μίντιτς»
Η Ukrainska Pravda, μια κορυφαία ουκρανική εφημερίδα, ανέφερε ότι η επιρροή του Μίντιτς ως σκιώδους παρασκηνιακού παράγοντα στην πολιτική και τις επιχειρήσεις είχε διογκωθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο Μίντιτς πρότεινε υποψηφίους για θέσεις στο υπουργικό συμβούλιο, ανέφερε η εφημερίδα. Τόσο μεγάλη ήταν η επιρροή του στον Ζελένσκι που τα μέλη της αντιπολίτευσης του Κοινοβουλίου έχουν αρχίσει να αποκαλούν την τρέχουσα κυβέρνηση, ως το υπουργικό συμβούλιο του Μίντιτς.
Η υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς περιέγραψε ένα σχέδιο όπου μια πολιτικά συνδεδεμένη προσωπικότητα, γνωστή ως «παρατηρητής», συνωμοτεί με στελέχη για να υπεξαιρέσουν κέρδη σε κρατικές εταιρείες.
Σε ανακοίνωσή της, η υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς ανέφερε ότι ένας παρατηρητής είχε εμφανιστεί στην πυρηνική εταιρεία με τη μορφή της εγκληματικής οργάνωσης με επικεφαλής τον Μίντιτς.
Καθώς η υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς πλησίαζε, μεταξύ άλλων συλλαμβάνοντας έναν ξάδερφο του Μίντιτς, η υπηρεσία πληροφοριών της Ουκρανίας, η οποία υπάγεται άμεσα στον Ζελένσκι, ανέλαβε δράση.
Τον Ιούλιο, στοχοποίησε ερευνητές που εργάζονταν στην υπόθεση, συμπεριλαμβανομένου ενός επικεφαλής ερευνητή, του Ρουσλάν Μαγκαμεντρασουλόφ, σύμφωνα με τη δικηγόρο του, κυρία Σέρμπαν, και εξωτερικούς αναλυτές. Η υπηρεσία πληροφοριών ισχυρίστηκε ότι Ρώσοι κατάσκοποι είχαν διεισδύσει στις έρευνες κατά της διαφθοράς.
Την επόμενη μέρα, το γραφείο του Ζελένσκι πίεσε το Κοινοβούλιο να ψηφίσει νομοθεσία που περιορίζει την ανεξαρτησία της υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς, επικαλούμενο επίσης τον κίνδυνο Ρώσων κατασκόπων.
Ακολούθησαν και άλλες συλλήψεις από την κοινωνία των πολιτών που πολεμούν την διαφθορά.
Συνελήφθησαν ένας ιδρυτής μιας κορυφαίας ΜΚΟ και ένας πρώην διευθυντής μιας κρατικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι είχαν μιλήσει για πολιτικές πιέσεις στη διοίκησή της.
Ο Βολοντίμιρ Κουντρίτσκι, πρώην διευθυντής της εταιρείας Ukrenergo, κατηγορήθηκε τον περασμένο μήνα για οικονομικά εγκλήματα, τα οποία αρνείται.
Σε συνέντευξή του, δήλωσε ότι στοχοποιήθηκε αφού μίλησε για την άρνησή του να προσλάβει διευθυντές που θα μπορούσαν να υπεξαιρέσουν χρήματα, όπως φέρεται να συνέβη στην πυρηνική εταιρεία.
Ο Ζελένσκι «δεν συμπαθεί τους ανθρώπους που διαφωνούν μαζί του ή έχουν τον δικό τους τρόπο να κάνουν τα πράγματα», είπε ο Κουντρίτσκι.
