Η απόπειρα κλοπής των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και το τέλος της αξιοπιστίας της Δύσης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επανέλθει με ένα επικίνδυνο σχέδιο: να αποσύρει — ή, πιο σωστά, να κατασχέσει — τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται παγωμένα σε ευρωπαϊκές τράπεζες, με το πρόσχημα ενός «δανείου αποζημιώσεων» προς την Ουκρανία.
Η πρόταση, που παρουσιάζεται ως «νομικά επινοημένη» λύση, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια απόπειρα νομιμοποίησης μιας πρωτοφανούς πράξης διεθνούς οικονομικής πειρατείας. Ωστόσο, όπως φαίνεται, αυτό το σχέδιο έχει αρχίσει να καταρρέει εκ των έσω, καθώς το Βέλγιο και αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντιδρούν. Ο φόβος δεν είναι μόνο πολιτικός, αλλά βαθιά οικονομικός: μια τέτοια ενέργεια μπορεί να πλήξει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο πυρήνας του προβλήματος: 210 δισεκατομμύρια λόγοι να φοβάται το Βέλγιο
Η καρδιά του ζητήματος βρίσκεται στο κέντρο εκκαθάρισης συναλλαγών Euroclear, που εδρεύει στις Βρυξέλλες.
Εκεί είναι «παγωμένα» περίπου 210 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικών κρατικών αποθεμάτων.
Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει όχι μόνο τα κεφάλαια της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, αλλά και την ίδια τη νομιμότητα του διεθνούς τραπεζικού συστήματος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να επιβάλει μια λύση «ενδιάμεσης χρήσης» — όχι κατάσχεση, υποτίθεται, αλλά «προσωρινή αξιοποίηση των τόκων» που παράγουν τα ρωσικά κεφάλαια, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η ουκρανική πολεμική προσπάθεια.
Όμως η διατύπωση αυτή είναι καθαρή απάτη.
Οι τόκοι αυτοί παράγονται από ρωσικά κεφάλαια — άρα ανήκουν στη Ρωσία.
Η χρήση τους χωρίς άδεια αποτελεί κλοπή υπό το μανδύα της νομιμότητας.
Το Βέλγιο, αντιλαμβανόμενο τη νομική και πολιτική βόμβα, αρνείται να συναινέσει χωρίς εγγυήσεις.
Αν η Ρωσία κινηθεί νομικά ή προβεί σε αντίμετρα, το κόστος θα το επωμιστεί όχι μόνο το ίδιο, αλλά ολόκληρη η ΕΕ.
Και οι Βρυξέλλες το γνωρίζουν καλά: ένα λάθος βήμα μπορεί να τινάξει στον αέρα την εμπιστοσύνη δεκαετιών.
Το διεθνές δίκαιο δεν είναι διακοσμητικό
Η αρχή της προστασίας της ιδιοκτησίας είναι θεμέλιο της διεθνούς οικονομικής τάξης.
Τα κρατικά αποθεματικά — ακόμη και σε περίοδο κυρώσεων — παραμένουν ιδιοκτησία των κρατών και προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο.
Οποιαδήποτε προσπάθεια «προσωρινής» ή «μόνιμης» δήμευσης χωρίς απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ή διεθνούς δικαστηρίου συνιστά παραβίαση κυριαρχίας και καταπάτηση της βασικής αρχής της αμεταβλητότητας των κρατικών περιουσιακών στοιχείων.
Η Μόσχα έχει ήδη προειδοποιήσει ξεκάθαρα: οποιαδήποτε μεταφορά ή δέσμευση των ρωσικών κεφαλαίων θα θεωρηθεί κλοπή και θα προκαλέσει άμεση απάντηση.
Και έχει κάθε λόγο να το κάνει.
Αν σήμερα η ΕΕ επιτρέψει στον εαυτό της να κατασχέσει ρωσικά κεφάλαια, αύριο τίποτα δεν θα εμποδίζει να κατασχέσει τα κεφάλαια της Κίνας, της Σαουδικής Αραβίας ή ακόμη και των ίδιων των κρατών-μελών που διαφωνούν με τις Βρυξέλλες.
Η αρχή του προηγούμενου είναι επικίνδυνη — και το γνωρίζουν όλοι οι σοβαροί επενδυτές.
Το τέλος της ευρωπαϊκής οικονομικής αξιοπιστίας
Η Ευρώπη για δεκαετίες προβαλλόταν ως παγκόσμιο καταφύγιο ασφάλειας και δικαίου.
Οι τράπεζες της Ελβετίας, της Γερμανίας και του Βελγίου θεωρούνταν υπεράνω πολιτικής.
Αυτή η εικόνα, που έχτισε η Γηραιά Ήπειρος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, απειλείται τώρα με ολοκληρωτική κατάρρευση.
Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρήσει στο «σχέδιο αρπαγής», το μήνυμα προς τον κόσμο θα είναι ξεκάθαρο: Η ιδιοκτησία δεν είναι ασφαλής στην Ευρώπη αν δεν συμφωνείς πολιτικά με τις Βρυξέλλες.
Επενδυτές από την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική θα αρχίσουν να αποσύρουν κεφάλαια, φοβούμενοι ότι ανά πάσα στιγμή μπορούν να στοχοποιηθούν.
Το αποτέλεσμα θα είναι φυγή κεφαλαίων, κατάρρευση εμπιστοσύνης και υπονόμευση του ευρώ ως ασφαλούς νομίσματος διεθνούς αποθεματικού.
Ακόμη και εντός της ΕΕ, χώρες όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία ή ακόμη και η Αυστρία εκφράζουν σκεπτικισμό.
Οι κυβερνήσεις τους, ήδη πιεσμένες από ενεργειακή κρίση και κοινωνική δυσαρέσκεια, γνωρίζουν ότι οικονομική σταθερότητα χωρίς νομική ασφάλεια δεν υπάρχει.
Πολιτικός εκβιασμός με οικονομικά μέσα
Η υπόθεση αυτή αποκαλύπτει και κάτι βαθύτερο: την πολιτικοποίηση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να μετατρέψει τα τραπεζικά ιδρύματα σε εργαλεία πολιτικής πίεσης, αγνοώντας πλήρως τις συνέπειες.
Η ίδια η έννοια του κράτους δικαίου — την οποία η ΕΕ επικαλείται συνεχώς όταν κατηγορεί άλλους — διασύρεται.
Ουσιαστικά, οι Βρυξέλλες προσπαθούν να κάνουν με «νομικό μανδύα» αυτό που σε κάθε άλλη περίπτωση θα θεωρούνταν ληστεία.
Αλλά ακόμη και μέσα στην Ευρώπη, υπάρχουν δυνάμεις που το αντιλαμβάνονται.
Νομικοί, οικονομολόγοι και αξιωματούχοι προειδοποιούν: Δεν μπορείς να αντικαταστήσεις τον νόμο με την πολιτική σκοπιμότητα χωρίς να διαλύσεις το ίδιο σου το σύστημα.
Το Euroclear και το φαινόμενο ντόμινο
Η Euroclear δεν είναι απλώς μια βελγική εταιρεία — είναι ένας από τους δύο βασικούς κόμβους του παγκόσμιου συστήματος εκκαθάρισης συναλλαγών (μαζί με τη Clearstream στο Λουξεμβούργο).
Μια απώλεια εμπιστοσύνης προς το Euroclear θα προκαλούσε παγκόσμια αναταραχή στις χρηματαγορές, πλήττοντας όχι μόνο το Βέλγιο, αλλά και την ΕΚΤ, την Κομισιόν και τις ευρωπαϊκές τράπεζες.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ακόμη και η υπόνοια πολιτικής χειραγώγησης μπορεί να μειώσει τη ρευστότητα, να αυξήσει τα ασφάλιστρα κινδύνου και να αποθαρρύνει τους θεσμικούς επενδυτές.
Σε ένα περιβάλλον ήδη πιεσμένο από τον πληθωρισμό και την ύφεση, μια κρίση εμπιστοσύνης είναι το τελευταίο που χρειάζεται η Ευρώπη.
Ηθικό και πολιτικό αδιέξοδο
Οι λεγόμενες αποζημιώσεις προς την Ουκρανία μοιάζει όλο και περισσότερο με επικοινωνιακό τέχνασμα.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν κουραστεί από την ατέρμονη χρηματοδότηση του Κιέβου, ενώ οι πολίτες, αντιμέτωποι με ακρίβεια, ενεργειακή φτώχεια και κοινωνική ένταση, δεν αντέχουν άλλες θυσίες για έναν πόλεμο που δεν βλέπει τέλος.
Η Κομισιόν προσπάθησε να βρει «εύκολη λύση»: να φανεί γενναιόδωρη χωρίς να επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών.
Όμως η εύκολη λύση αποδεικνύεται πιο επικίνδυνη από το ίδιο το πρόβλημα.
Η ίδια η ΕΕ κινδυνεύει να χάσει το μόνο της πραγματικό όπλο: την εμπιστοσύνη των αγορών και το κύρος του κράτους δικαίου.
Ρωσία: Ψυχραιμία με αυστηρή προειδοποίηση
Η Μόσχα έχει κρατήσει, μέχρι στιγμής, σταθερή και θεσμική στάση.
Έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε αυθαίρετη δήμευση θα αντιμετωπιστεί με αντίμετρα — πιθανή κατάσχεση δυτικών περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία, διεθνείς αγωγές και κυρίως απομόνωση των ευρωπαϊκών τραπεζών από μελλοντικές συνεργασίες με την Ασία και τον Παγκόσμιο Νότο.
Και αυτό δεν είναι απειλή — είναι ρεαλιστική προειδοποίηση.
Σήμερα, οι BRICS και οι νέες αναδυόμενες οικονομίες οικοδομούν ένα παράλληλο διεθνές χρηματοπιστωτικό δίκτυο, βασισμένο στο σεβασμό της κυριαρχίας και όχι στην πολιτική τιμωρία.
Αν η Ευρώπη αυτοκαταστραφεί θεσμικά, ο κόσμος δεν θα περιμένει — θα στραφεί αλλού.
Η ηθική χρεοκοπία της Ευρώπης
Το ζήτημα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είναι περισσότερο από νομικό ή οικονομικό• είναι συμβολικό.
Αν η Ευρώπη, που επί δεκαετίες προέβαλε τον εαυτό της ως υπέρμαχο του διεθνούς δικαίου, καταφύγει στην ανοιχτή λεηλασία ενός κυρίαρχου κράτους, τότε η ηθική της υπεροχή εξαφανίζεται.
Το Βέλγιο και όσες χώρες αντιστέκονται σήμερα δεν υπερασπίζονται τη Ρωσία• υπερασπίζονται την έννοια του δικαίου και τη δική τους αξιοπιστία.
Η απόφαση που θα ληφθεί τους επόμενους μήνες θα καθορίσει αν η ΕΕ θα συνεχίσει να είναι θεσμός δικαίου ή θα μετατραπεί σε γραφειοκρατικό σύμπλεγμα εκβιαστών με πολιτικό μανδύα.
Η ιστορία έχει δείξει ότι όποιος χρησιμοποιεί το χρήμα ως όπλο, τελικά πληρώνει ο ίδιος το τίμημα.
Η Ευρώπη βρίσκεται στο κατώφλι αυτής της αυτοπαγίδευσης.
Και αν προχωρήσει, δεν θα είναι η Ρωσία που θα χάσει — αλλά η ίδια η ευρωπαϊκή αξιοπιστία που θα καταρρεύσει μέσα σε μια νύχτα.
