Για σχεδόν 40 χρόνια, ο Richard Moore ζούσε πίσω από μια διπλή ταυτότητα. Ως αξιωματικός της MI6 μπορούσε να αποκαλύψει την αλήθεια μόνο σε ελάχιστους ανθρώπους.
Από το 2020, όταν ανέλαβε τη διεύθυνση της υπηρεσίας, έγινε το μοναδικό δημόσια γνωστό πρόσωπο του θεσμού: αυτός που οι άλλοι πράκτορες αποκαλούσαν «C», η πραγματική έμπνευση του μυθικού «M» του Τζέιμς Μποντ.
Τώρα, λίγες εβδομάδες μετά την αποχώρησή του, μιλάει στο Bloomberg ανοιχτά για έναν κόσμο που θεωρεί πιο επικίνδυνο και πιο αβέβαιο από ποτέ.
«Δεν έχω δει ποτέ τον κόσμο πιο άναρχο»
Ο Moore ξεκινά από την εικόνα του σήμερα: «Σε 38 χρόνια, δεν έχω δει ποτέ το διεθνές περιβάλλον τόσο ασταθές», λέει.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κατάρρευση βασικών γραμμών επικοινωνίας μεταξύ μεγάλων δυνάμεων και η βαθιά ψύξη στις σχέσεις ΗΠΑ–Κίνας έχουν δημιουργήσει, όπως σημειώνει, έναν κόσμο με “πολλά ανοιχτά μέτωπα και ελάχιστους κανόνες”.
Η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, που για δεκαετίες προσέφερε σταθερότητα, έχει χαθεί — και μαζί της η προβλεψιμότητα.
Κίνα, ο μεγαλύτερος γρίφος του 21ου αιώνα
Η συζήτηση στρέφεται αμέσως στην Κίνα. Για την MI6 και τη CIA αποτελεί τη μεγαλύτερη στρατηγική πρόκληση της εποχής. Ο Moore όμως επιμένει στη διττή φύση της:
«Η Κίνα είναι και ευκαιρία και απειλή», εξηγεί.
Από τη μία, ο ρόλος της στα παγκόσμια κοινά —κλιματική αλλαγή, εμπόριο, τεχνητή νοημοσύνη— είναι αναπόφευκτος και καθοριστικός. Από την άλλη, η επιθετική της συμπεριφορά σε θέματα κυβερνοασφάλειας και κατασκοπείας απαιτεί «σταθερή και αποφασιστική αντίδραση».
Οι δραστηριότητές της στο Ηνωμένο Βασίλειο, τονίζει, είναι «αδιάκοπες». Η πρόσφατη κατάρρευση μιας υπόθεσης βρετανών κατηγορούμενων για κατασκοπεία υπέρ του Πεκίνου δεν αλλάζει την εικόνα: η Κίνα δρα ενεργά και συστηματικά.
Την ίδια στιγμή, ο Moore αποφεύγει ηθικολογίες: «Οι χώρες κατασκοπεύουν. Κι εμείς το κάνουμε. Αλλά όπου ξεπερνιούνται όρια —όπως στις ρωσικές επιχειρήσεις υβριδικού πολέμου— εκεί μπαίνει κόκκινη γραμμή».
Η Ρωσία που δεν υποχωρεί
Η συζήτηση στρέφεται στη Μόσχα. Ο Moore υποστηρίζει: «Ο Πούτιν δεν έχει καμία πρόθεση για ειρήνη. Δεν είναι θέμα εδαφών· θέλει την Ουκρανία υποταγμένη, σαν τη Λευκορωσία».
Θεωρεί ότι η Δύση πρέπει να εντείνει την πίεση —στρατιωτικά, οικονομικά και διπλωματικά— ώστε να αναγκαστεί ο Ρώσος πρόεδρος να διαπραγματευτεί. Ο Moore μιλά για «διαγωνισμό αντοχής» μεταξύ δημοκρατιών και αυταρχισμού. Και επιμένει: η Ουκρανία μπορεί να αντέξει, αρκεί να της δοθούν τα μέσα.
Η δύσκολη αλήθεια για τη σχέση με τις ΗΠΑ
Η συνεργασία MI6–CIA θεωρείται η πιο στενή παγκοσμίως. Μετά την αλλαγή κυβέρνησης στην Ουάσινγκτον, ο Moore προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες, αλλά δεν κρύβει ότι οι έντονες πολιτικές αναταράξεις στις ΗΠΑ επηρέασαν τη ροή εργασίας.
Η προσωρινή αναστολή διαμοιρασμού πληροφοριών προς την Ουκρανία, οι απομακρύνσεις στελεχών και το κλίμα πολιτικοποίησης της κατασκοπείας δημιούργησαν ανησυχίες σε ευρωπαϊκές υπηρεσίες.
«Όλες οι σχέσεις εξελίσσονται», λέει διπλωματικά. Όμως επιμένει: η συνεργασία παραμένει καθοριστική.
Η σκοτεινή πλευρά της αντιτρομοκρατίας μετά το 9/11
Η πιο ευαίσθητη στιγμή της συνέντευξης αφορά την περίοδο μετά το 2001. Το Ηνωμένο Βασίλειο είχε κατηγορηθεί τότε ότι “ανέχτηκε” πρακτικές βασανιστηρίων των ΗΠΑ. Ο Moore διαχωρίζει πλήρως στάση και ευθύνη: «Οι Αμερικανοί δεν μας είπαν τι έκαναν. Αν το γνωρίζαμε, θα είχαμε αντιδράσει διαφορετικά», επιμένει.
Παραδέχεται όμως ότι συνολικά έγιναν λάθη και ότι η εμπειρία αυτή οδήγησε σε πλήρη αναθεώρηση των κανόνων λειτουργίας.
Πώς γίνεται κάποιος κατάσκοπος;
Η ιστορία του Moore μοιάζει βγαλμένη από μυθιστόρημα. Προσέγγιση από «talent spotter» στην Οξφόρδη, μια «εναλλακτική καριέρα στην εξωτερική πολιτική», συζητήσεις με τον πατέρα του —καριερίστα διπλωμάτη— και τελικά η απόφαση να μπει σε έναν κόσμο όπου η αλήθεια κρύβεται από όλους, ακόμη και από την οικογένεια.
Αποκαλυπτική η περιγραφή της στιγμής που αποφάσισε να μιλήσει στα παιδιά του για το ποιος είναι πραγματικά: μια προσπάθεια τόσο άτσαλη που ο γιος του νόμιζε ότι επρόκειτο να ανακοινώσουν… διαζύγιο.
Η πραγματική ζωή των κατασκόπων (ή πώς δεν είναι ο Τζέιμς Μποντ)
Ο Moore δεν έχει διαβάσει ποτέ Ίαν Φλέμινγκ. Είναι φαν όμως του le Carré και του Mick Herron —και αυτό λέει πολλά: όχι glam αλλά γκρίζα ζώνη, όχι gadgets αλλά σχέσεις, κίνδυνος και ηθικά διλήμματα.
«Το επάγγελμά μας απαιτεί βαθιά ανθρώπινη σχέση με κάποιον που αναλαμβάνει ρίσκο για να σου δώσει πληροφορίες. Χρειάζεται εμπιστοσύνη, όχι θεαματικές καταδιώξεις», υπογραμμίζει.
Αναγνωρίζει ότι πράκτορες μπορεί να συλληφθούν ή να βρεθούν σε κίνδυνο, αλλά επιμένει ότι η MI6 «κάνει τα πάντα» για να τους προστατεύσει —και ότι η φήμη της υπηρεσίας στη μεταχείριση των συνεργατών της είναι κεντρική στη δουλειά της.
Το αύριο της Δύσης και η μάχη της Ουκρανίας
Ο Moore κλείνει με ένα μήνυμα που μοιάζει περισσότερο με προειδοποίηση:
Για να σταθεροποιηθεί ο κόσμος, πρέπει πρώτα να σταθεροποιηθεί η Ουκρανία.
Και για να γίνει αυτό, οι δυτικές δημοκρατίες πρέπει να δείξουν υπομονή και αντοχή.
«Αυτή η σύγκρουση είναι καθοριστική. Δεν μπορούμε να χάσουμε σε αυτόν τον αγώνα θέλησης», λέει.
