Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει στρατηγικό διάλογο για την πιθανή επέκταση της γαλλικής πυρηνικής αποτροπής στους ευρωπαϊκούς εταίρους.
Η πρόταση αυτή έρχεται σε μια περίοδο αυξανόμενης αβεβαιότητας για τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, με τον Ντόναλντ Τραμπ να αμφισβητεί το βάρος της αμερικανικής συνεισφοράς στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και να επιδιώκει σύγκλιση με τη Ρωσία.
Ωστόσο, η πρόταση του Μακρόν αντιμετωπίζει σημαντικά στρατηγικά, πολιτικά και τεχνικά εμπόδια. Η στάση του Τραμπ έχει προκαλέσει υπαρξιακές ανησυχίες στην Ευρώπη σχετικά με τη διατλαντική σχέση και την αξιοπιστία των ΗΠΑ ως εγγυητή ασφάλειας.
Ο πιθανός επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, έχει ήδη προειδοποιήσει ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να μην υφίσταται στη σημερινή του μορφή έως τον Ιούνιο, προτείνοντας μια πιο προσεκτική εξέταση της γαλλικής και βρετανικής αποτροπής.
Οι ΗΠΑ διατηρούν πυρηνικά όπλα και δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες σε ευρωπαϊκές βάσεις, παρέχοντας αμυντικές δυνατότητες που η Ευρώπη δεν μπορεί να αντικαταστήσει εύκολα, από εναέριους ανεφοδιασμούς έως την πυρηνική αποτροπή.
Παρά τις δεκαετίες διατλαντικής στήριξης, η πυρηνική αποτροπή του ΝΑΤΟ δεν είναι νομικά δεσμευτική.
Το γαλλικό πυρηνικό οπλοστάσιο
Η Γαλλία είναι η μοναδική πυρηνική δύναμη της Ε.Ε. μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου και διαθέτει 290 πυρηνικές κεφαλές, το τέταρτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο παγκοσμίως.
Δαπανά 5,6 δισ. ευρώ ετησίως για τη διατήρησή του, ποσό που αντιστοιχεί στο 15% του συνολικού αμυντικού της προϋπολογισμού.
Ωστόσο, η δύναμή του δεν συγκρίνεται με τις ΗΠΑ ή τη Ρωσία, οι οποίες διαθέτουν πάνω από 5.000 πυρηνικές κεφαλές η καθεμία, με τις ΗΠΑ να έχουν 1.700 επιχειρησιακά ανεπτυγμένες παγκοσμίως.
Η Βρετανία, αν και διαθέτει πυρηνικά, εξαρτάται από τις ΗΠΑ για την τεχνολογία των πυραύλων της.
Τι προβλέπει η γαλλική πυρηνική πρόταση;
Η γαλλική αποτροπή έχει αμυντικό χαρακτήρα, σχεδιασμένο να αποθαρρύνει επιθέσεις διατηρώντας μια αξιόπιστη απειλή.
Το δόγμα της «αυστηρής επάρκειας» («strict sufficiency») σημαίνει ότι η Γαλλία διατηρεί μόνο τον απαραίτητο αριθμό πυρηνικών κεφαλών και δεν αναπτύσσει πυρηνικά εκτός της επικράτειάς της.
Ο Μακρόν έχει αρνηθεί να θέσει το γαλλικό πυρηνικό οπλοστάσιο υπό τη διοίκηση του ΝΑΤΟ ή της Ε.Ε., διατηρώντας την πλήρη ανεξαρτησία του.
Ποιες είναι οι διαφορές;
Οι ΗΠΑ εγγυώνται αμυντική αποτροπή για τους συμμάχους τους, ενώ η Γαλλία δεν προσφέρει δεσμευτικές εγγυήσεις σε άλλες χώρες.
Οι ΗΠΑ διατηρούν πυρηνικά όπλα σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ η Γαλλία δεν σταθμεύει πυρηνικά εκτός της επικράτειάς της.
Η Γαλλία έχει σημαντικά μικρότερο οπλοστάσιο, ενώ η ενίσχυσή του θα απαιτούσε δεκαετίες και τεράστιες επενδύσεις.
Αν οι ΗΠΑ αποσύρουν την πυρηνική τους παρουσία από την Ευρώπη, η γαλλική και η βρετανική αποτροπή δεν θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν πλήρως την αμερικανική προστασία.
Τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια;
Συμμετοχή Ευρωπαίων εταίρων σε γαλλικές ασκήσεις και εκπαίδευση, μέσω εναέριων συνοδευτικών αποστολών και υποστήριξης ανεφοδιασμού.
Ανάπτυξη γαλλικών Rafale ικανών να φέρουν πυρηνικούς πυραύλους σε στρατηγικά σημεία της Ευρώπης, δημιουργώντας «στρατηγική αβεβαιότητα» για τη Ρωσία.
Συζήτηση για οικονομική συνεισφορά των ευρωπαϊκών κρατών στη συντήρηση ή αναβάθμιση του γαλλικού πυρηνικού οπλοστασίου.
Ρεαλιστική επιλογή ή απλώς πίεση προς τις ΗΠΑ;
Η πρωτοβουλία του Μακρόν ανοίγει μια συζήτηση, αλλά δεν προσφέρει άμεση λύση στην πιθανότητα αποχώρησης των ΗΠΑ από τον πυρηνικό σχεδιασμό της Ευρώπης.
Η Γαλλία θα μπορούσε να ενσωματώσει Ευρωπαίους εταίρους στον αμυντικό της σχεδιασμό, αλλά η πλήρης αντικατάσταση των ΗΠΑ παραμένει εξαιρετικά δύσκολη λόγω κόστους, τεχνολογίας και στρατηγικών περιορισμών.
Η πρόταση του Μακρόν ίσως να λειτουργεί περισσότερο ως σήμα προς την Ουάσιγκτον, πιέζοντας την κυβέρνηση Τραμπ να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις της για τη δέσμευση των ΗΠΑ στη συλλογική άμυνα της Ευρώπης.
Η Ρωσία κατηγορεί τον Μακρόν για «πυρηνικό εκβιασμό»
Η Μόσχα κατηγόρησε τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν ότι η πρόσφατη ομιλία του περιείχε «νότες πυρηνικού εκβιασμού», αντιδρώντας έντονα στην πρότασή του να επεκταθεί η γαλλική «πυρηνική ομπρέλα» σε ευρωπαϊκούς εταίρους.
Στην ομιλία του προς το γαλλικό έθνος την Τετάρτη, ο Μακρόν χαρακτήρισε τη Ρωσία απειλή για την Ευρώπη, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο πυρηνικής αποτροπής υπέρ των Ευρωπαίων συμμάχων και ανακοίνωσε ότι θα συγκαλέσει συνάντηση στρατιωτικών ηγετών από χώρες πρόθυμες να στείλουν ειρηνευτικά στρατεύματα στην Ουκρανία μετά από μια πιθανή συμφωνία.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε έντονα, αναφέροντας σε ανακοίνωσή του: «Οι νότες πυρηνικού εκβιασμού είναι ξεκάθαρα παρούσες στην ομιλία του Εμανουέλ Μακρόν. Οι φιλοδοξίες του Παρισιού να γίνει ο “πυρηνικός προστάτης” ολόκληρης της Ευρώπης αποκαλύφθηκαν ανοιχτά, καθώς επιχειρεί να αντικαταστήσει σχεδόν πλήρως την αμερικανική ομπρέλα. Περιττό να πούμε ότι αυτό δεν θα ενισχύσει την ασφάλεια ούτε της Γαλλίας ούτε των συμμάχων της».
Νωρίτερα την Πέμπτη, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είχε δηλώσει ότι η πυρηνική ρητορική του Μακρόν συνιστά απειλή για τη Ρωσία, ενισχύοντας τη σκληρή στάση του Κρεμλίνου απέναντι στη γαλλική πρόταση.
