Τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται στο επίκεντρο μιας νέας, σαρωτικής μεταρρύθμισης από το υπουργείο Παιδείας. Ένα νέο σχέδιο νόμου, που τίθεται σε διαβούλευση, σηματοδοτεί στροφή προς την αυστηροποίηση των μέτρων ασφαλείας και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας εντός των ακαδημαϊκών χώρων. Παράλληλα, θέτει σαφή χρονικά όρια στη διάρκεια των σπουδών, επιδιώκοντας να βάλει τέλος σε χρόνιες παθογένειες και να διασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία των ιδρυμάτων, ενισχύοντας την ακαδημαϊκή ελευθερία και την αξιοκρατία.
Αντιμετώπιση της βίας στα πανεπιστήμια
Με το παρόν νομοσχέδιο, η Κυβέρνηση, ανταποκρινόμενη στην απαίτηση για έμπρακτη προστασία της ακαδημαϊκής ζωής και με σεβασμό στην αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ και σε συνέχεια της σημαντικής μεταρρύθμισης του ν. 4777/2021, ο οποίος έφερε ένα ολοκληρωμένο σύστημα ασφάλειας των ΑΕΙ, από τα Σχέδια Ασφαλείας και τις Μονάδες Ασφάλειας Προστασίας (ΜΑΠ) μέχρι το νέο φοιτητικό πειθαρχικό δίκαιο, προχωρά στις απαραίτητες αλλαγές για την εξασφάλιση της πλήρους εφαρμογής του νόμου, στο πλαίσιο μιας συνολικής και θεσμικής αντιμετώπισης της βίας εντός των πανεπιστημιακών χώρων εκ μέρους της Πολιτείας, με τελικό σκοπό τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας των ιδρυμάτων, την ανεμπόδιστη άσκηση της ελευθερίας του λόγου, και της ακαδημαϊκής ελευθερίας, και την αντιμετώπιση φαινομένων υψηλής απαξίας κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, καθώς και κατά των εγκαταστάσεων και της περιουσίας των ΑΕΙ.
Σκοπός Σχεδίου Νόμου
Το σχέδιο νόμου έρχεται να θεραπεύσει δυσλειτουργίες του ν. 4777/2021, να αντιμετωπίσει χρόνιες παθογένειες στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης και να θεμελιώσει ένα συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο άμεσης και αποτελεσματικής δράσης απέναντι στη βία και την παραβατικότητα, αλλά και αυστηρής λογοδοσίας, επωφελεία της φοιτητικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Εφαρμόζοντας καλές διεθνείς πρακτικές και σεβόμενοι το αυτονόητο δικαίωμα κάθε νέου στην γνώση και την μόρφωση, η πολιτεία κάνει απλά το καθήκον της απέναντι στην κοινωνία.
Έξι Κεντρικοί Άξονες
Η συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία, διαπνέεται από βασικούς κανόνες που ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας στους πανεπιστημιακούς χώρους και πηγάζει μέσα από έξι κεντρικούς άξονες που αφορούν:
- την ενίσχυση του ποινικού οπλοστασίου, την καθιέρωση μηχανισμού άμεσης αντίδρασης,
- τον εξορθολογισμό της πειθαρχικής διαδικασίας και διασφάλιση λογοδοσίας,
- την αξιοποίηση τεχνικών μέσων ελεγχόμενης πρόσβασης και ταυτοποίησης,
- την άμεση επιβάρυνση των υπαιτίων με αποζημίωση για φθορά ή καταστροφή δημόσιας περιουσίας και
- την σύσταση Εθνικού Παρατηρητηρίου Βίας και εκπόνηση σχεδίου πρόληψης παραβατικών συμπεριφορών.
Βασικά σημεία νομοθετικής παρέμβασης:
1) Ενίσχυση του Ποινικού Οπλοστασίου:
- Επέκταση του άρθρου 168 ΠΚ, ώστε η έννοια της «διατάραξης λειτουργίας υπηρεσίας» να καλύπτει ρητά πλέον, για πρώτη φορά, και τη λειτουργία των πανεπιστημίων.
- Αυστηροποίηση ποινών για οργανωμένες και βίαιες ενέργειες, έως και κάθειρξη 10 ετών, σε περιπτώσεις σοβαρών επιθέσεων και φθορών.
- Νέες διατάξεις για άμεση απαγόρευση εισόδου των κατηγορουμένων σε πανεπιστημιακούς χώρους, αμέσως μετά την δίωξη.
- Την εποπτεία αναλαμβάνει ειδικά ορισμένος εισαγγελέας σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη, με κεντρικό συντονισμό από αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
2) Καθιέρωση Αυτοδίκαιων Κυρώσεων:
- Άμεση αναστολή φοιτητικής ιδιότητας για όσους παρανομούν.
- Αφαίρεση δικαιωμάτων πρόσβασης, παροχών και συμμετοχής σε ακαδημαϊκές δραστηριότητες.
- Οριστική διαγραφή σε περιπτώσεις αμετάκλητης καταδίκης για βαριά κακουργήματα.
3) Εξορθολογισμός της Πειθαρχικής Διαδικασίας και διασφάλιση λογοδοσίας:
- Θεσμοθέτηση ενός ενιαίου Πειθαρχικού Συμβουλίου ανά Ίδρυμα, με νέα σύνθεση και δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα.
- Ρήτρα θεσμικής ευθύνης για τα διοικητικά όργανα που αδρανούν, με πειθαρχικές κυρώσεις έως παύση από το αξίωμα.
- Μετατροπή της πειθαρχικής διαδικασίας σε απολύτως δεσμευτική θεσμική υποχρέωση, κατοχυρωμένη με σαφή όρια, υποχρεώσεις και συνέπειες, ώστε η προστασία της ακαδημαϊκής λειτουργίας να εδράζεται όχι μόνο στο περιεχόμενο του κανόνα, αλλά και στην εγγυημένη εφαρμογή του.
4) Τεχνικά Μέσα Ελεγχόμενης Πρόσβασης και Ταυτοποίησης:
- Καθιέρωση ψηφιακού συστήματος ελεγχόμενης πρόσβασης με χρήση ακαδημαϊκής ταυτότητας.
- Λειτουργία επιπέδων ελέγχου και κέντρου επιχειρήσεων.
- Εγκατάσταση μέσων παρακολούθησης με αυστηρές εγγυήσεις προστασίας των προσωπικών δεδομένων όλων.
- Το πλαίσιο δεν μένει σε θεωρητικό επίπεδο αλλά τίθεται σε παραγωγική λειτουργία, αφού το ΥΠΑΙΘΑ βεβαιωθεί σε συνεργασία με τα ιδρύματα ότι είναι έτοιμες οι υποδομές, τα πρωτόκολλα ασφαλείας και τις εγγυήσεις προστασίας δεδομένων.
5) Αποζημίωση για Φθορές Δημόσιας Περιουσίας:
- Άμεση διαδικασία τεκμηρίωσης και κοστολόγησης ζημιών σε σύντομες χρονικές προθεσμίες.
- Καταλογισμός στους υπαίτιους, με βεβαίωση ποσού το οποίο θα εισπράττεται όπως κάθε οφειλή προς το Δημόσιο.
6) Σύσταση Εθνικού Παρατηρητηρίου Βίας στα Πανεπιστήμια:
- Καταγραφή περιστατικών βίας και σχεδίαση προληπτικών δράσεων.
- Προώθηση κουλτούρας μηδενικής ανοχής στη βία και τον εκφοβισμό.
Αυστηρά όρια φοίτησης
Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, με γνώμονα τον σεβασμό στην προσπάθεια όλων των φοιτητών, αλλά και την ανάγκη για θεσμική αξιοπιστία και αξιοκρατία κατά την διάρκεια των σπουδών, προχωρούν σε μια ουσιαστική τομή που υπηρετεί έναν διττό, βαθιά κοινωνικό και αναπτυξιακό στόχο:
- α) Διασφαλίζει τη δυνατότητα ολοκλήρωσης σπουδών για όσους έχουν ήδη προχωρήσει σημαντικά στο πρόγραμμα, μέσω στοχευμένων μηχανισμών υποστήριξης.
- β) Θέτει σαφή όρια και εγγυήσεις διαφάνειας για την εύρυθμη λειτουργία των πανεπιστημίων, στον ευρωπαϊκό βηματισμό που πρέπει να έχει.
Κύριες παρεμβάσεις της μεταρρύθμισης
1) Καθιέρωση ανώτατης διάρκειας φοίτησης με σαφή όρια
- Επιβεβαιώνεται η βούληση μεταρρύθμισης του Ν. 4957/2022 σύμφωνα με τον οποίο ορίζεται ανώτατος χρόνος σπουδών (ελάχιστη διάρκεια +4 ή +6 εξάμηνα).
- Σε περίπτωση υπέρβασης, προβλέπεται αυτοδίκαιη διαγραφή δύο μήνες μετά την ολοκλήρωση της επαναληπτικής εξεταστικής του Σεπτεμβρίου.
2) Μηχανισμός τελευταίας ευκαιρίας» για ενεργούς φοιτητές
- Παράταση φοίτησης έως δύο εξάμηνα (ή τρία, αν απαιτείται πρακτική άσκηση ή διπλωματική εργασία).
- Αφορά φοιτητές που έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον το 75% των απαιτούμενων πιστωτικών μονάδων.
3) Ευέλικτες ρυθμίσεις για ειδικές κατηγορίες
- Δυνατότητα μερικής φοίτησης και αναστολής έως δύο έτη για εργαζόμενους, φοιτητές με αναπηρία, γονείς ανηλίκων, εγκυμονούσες, αθλητές υψηλών διακρίσεων και φοιτητές με σοβαρά προβλήματα υγείας.
4) Νέα ευκαιρία μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων
- Αύξηση ποσοστού εισακτέων από 12% στο 20%, ενώ σε περιφερειακά ΑΕΙ και Θεολογικές Σχολές φτάνει το 30%.
- Δικαίωμα συμμετοχής και για φοιτητές που διαγράφηκαν λόγω υπέρβασης του χρόνου, εφόσον έχουν κατοχυρώσει τουλάχιστον 120 πιστωτικές μονάδες.
