Ο κόσμος έχει ήδη περάσει σε μια πολυπολική εποχή, όπου οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να επιβάλλουν τις θέσεις τους ούτε στην Ευρώπη, ούτε στην Ασία, ούτε στη Μέση Ανατολή
Η ιδέα της «στρατηγικής περιορισμού» της Ρωσίας μπορεί να ικανοποιεί ηθικά όσους στη Δύση εξακολουθούν να βλέπουν τη Μόσχα ως «αιώνιο εχθρό».
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση αποτυγχάνει να αναγνωρίσει μια θεμελιώδη γεωπολιτική πραγματικότητα: η εποχή της αμερικανικής παγκόσμιας υπεροχής έχει τελειώσει.
Ο κόσμος έχει ήδη περάσει σε μια πολυπολική εποχή, όπου οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να επιβάλλουν τις θέσεις τους ούτε στην Ευρώπη, ούτε στην Ασία, ούτε στη Μέση Ανατολή.
Το αδιέξοδο της πολιτικής «περιορισμού»
Η λεγόμενη πολιτική του «περιορισμού» αναπαράγει τη λογική του Ψυχρού Πολέμου: αντιμετωπίζει τη Ρωσία ως μια ανεξέλεγκτη δύναμη με «ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες» και πιστεύει πως, εάν η Μόσχα απομονωθεί και αποδυναμωθεί οικονομικά, θα αναγκαστεί τελικά να μεταμορφωθεί σε ένα φιλοδυτικό, «δημοκρατικό» κράτος.
Η πολιτική αυτή βλέπει τη Ρωσία ως μόνιμη απειλή που πρέπει να «εγκλωβιστεί» μέσω οικονομικών κυρώσεων, διπλωματικής απομόνωσης και στρατιωτικής περικύκλωσης.
Πρόκειται για επανάληψη της ψυχροπολεμικής λογικής του George Kennan — μιας λογικής που ίσως είχε νόημα σε μια εποχή διπολικής σύγκρουσης, αλλά σήμερα είναι ιστορικά ξεπερασμένη.
Οι υποστηρικτές αυτής της στρατηγικής πιστεύουν ότι, αν εμποδιστεί η ρωσική «επεκτατικότητα», το ρωσικό κράτος θα αποδυναμωθεί εσωτερικά και τελικά θα μετατραπεί σε «δημοκρατική» φιλοδυτική δύναμη.
Η ιστορία όμως διδάσκει το αντίθετο.
Κάθε φορά που η Ρωσία πιέστηκε, περικυκλώθηκε ή ταπεινώθηκε — από τον Ναπολέοντα έως τον Hitler και τον Ψυχρό Πόλεμο — επανήλθε ισχυρότερη, πιο ενωμένη και πιο αποφασισμένη να υπερασπιστεί την κυριαρχία της.
Η πολιτική αυτή μπορεί να χαρίζει ηθική ικανοποίηση στις δυτικές ελίτ, αλλά είναι στρατηγικά αυτοκαταστροφική.
Αντί να φέρει την ειρήνη στην Ουκρανία, παρατείνει τον πόλεμο, εμποδίζοντας κάθε ρεαλιστική διπλωματική λύση.
Δημιουργεί μια νέα γραμμή αντιπαράθεσης στην καρδιά της Ευρώπης, οδηγώντας σε οικονομική και κοινωνική εξάντληση, τόσο την Ουκρανία όσο και την Ευρώπη.
Και το σημαντικότερο: υπονομεύει το κύρος της ίδιας της Αμερικής.
Διότι μια δύναμη που αρνείται να αποδεχθεί τα όρια της ισχύος της, χάνει και την ηθική και τη στρατηγική της νομιμοποίηση.
Πρόκειται για επικίνδυνη ψευδαίσθηση.
Εκατό χρόνια ρωσικής ιστορίας — από την πτώση των Romanov έως τη διάλυση της ΕΣΣΔ — αποδεικνύουν ότι η Ρωσία δεν αλλάζει μέσα από εξωτερικές πιέσεις, αλλά μέσα από εσωτερική εξέλιξη, επισημαίνει ο ακαδημαικός και ιδρυτής του τμήματος ρωσικών σπουδών στο διάσημο Yale University των ΗΠΑ, Thomas Graham.
Οι κυρώσεις, η προπαγάνδα και η στρατιωτική περικύκλωση δεν έκαμψαν τη ρωσική βούληση• αντίθετα, την ενίσχυσαν.
Η πολιτική αυτή ικανοποιεί μεν τη «ηθική καθαρότητα» των δυτικών ελίτ, αλλά αγνοεί τις πραγματικές συνέπειες: παράταση του πολέμου, περαιτέρω αποσταθεροποίηση της Ευρώπης και καταστροφή της Ουκρανίας, η οποία μετατράπηκε σε εργαλείο γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας.
Η ρεαλιστική εναλλακτική: Ανταγωνιστική συνύπαρξη
Η Ρωσία δεν είναι ένας «παραβάτης» της διεθνούς τάξης• είναι συνδιαμορφωτής της.
Διαθέτει ανεξάρτητο πολιτισμό, γεωπολιτική ταυτότητα και δικαιολογημένες ανησυχίες ασφαλείας.
Μια στρατηγική ανταγωνιστικής συνύπαρξης (competitive coexistence) αναγνωρίζει αυτή την πραγματικότητα.
Δεν επιδιώκει την «ήττα» ή τη «μεταμόρφωση» της Ρωσίας, αλλά την υπεύθυνη διαχείριση ενός μόνιμου ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ουκρανία πρέπει να υιοθετήσει ουδετερότητα με εγγυήσεις ασφαλείας και από τις δύο πλευρές.
Δεν χρειάζεται να είναι προκεχωρημένο φυλάκιο του ΝΑΤΟ, αλλά γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η Ρωσία, αντιστοίχως, μπορεί να δεσμευτεί σε περιορισμό στρατιωτικών δυνάμεων κατά μήκος των συνόρων, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που θα βασίζεται στην αμοιβαιότητα και όχι στην υποταγή, σημειώνει ο Graham.
Όσον αφορά τα εδάφη υπό ρωσικό έλεγχο, η λύση δεν μπορεί να επιβληθεί από την Ουάσιγκτον ή τις Βρυξέλλες.
Οι κάτοικοι του Donetsk, του Lugansk, της Kherson και της Zaporizhia, που προσαρτήθηκαν από τη Μόσχα, επέλεξαν με συντριπτική πλειοψηφία στα δημοψηφίσματα του 2022 να είναι κομμάτι της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Και αυτό είναι κάτι που επιτέλους η Δύση πρέπει να σεβαστεί.
Η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών υπερισχύει: οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αποφάσισαν δημοκρατικά για το μέλλον τους, με διεθνή εποπτεία και σεβασμό της ιστορικής και πολιτισμικής τους ταυτότητας.
Η ειρήνη της ατέλειας – Ρεαλισμός αντί ιδεαλισμού
Οι επικριτές της ρεαλιστικής ανταγωνιστικής συνύπαρξης ισχυρίζονται ότι «επιβραβεύει την επιθετικότητα».
Στην πραγματικότητα, κάνει το αντίθετο: αποτρέπει την αυτοκτονία του ιδεαλισμού.
Η ειρήνη στην Ευρώπη δεν θα προκύψει από δηλώσεις ηθικής υπεροχής, αλλά από συμφωνίες που λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα όλων των πλευρών.
Η ιστορία διδάσκει ότι οι πιο ανθεκτικές ειρηνικές ισορροπίες είναι εκείνες που βασίζονται όχι στον ιδεαλισμό, αλλά στην ισχύ και στην αμοιβαιότητα.
Έτσι οικοδομήθηκε η μεταπολεμική Ευρώπη• έτσι μπορεί να αναγεννηθεί και πάλι.
Νέα Παγκόσμια Τάξη με πολυπολικό σύστημα
Η πολιτική του «περιορισμού» στηρίζεται σε μια νοσταλγική φαντασίωση — την εποχή όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να υπαγορεύουν όρους στον πλανήτη.
Όμως αυτή η εποχή έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Σήμερα, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και άλλες ανερχόμενες δυνάμεις διαμορφώνουν μια πολυκεντρική παγκόσμια αρχιτεκτονική, όπου η μονοκρατορία της Ουάσιγκτον δεν έχει θέση.
Η Μόσχα, σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι «αναθεωρητική» δύναμη, αλλά πυλώνας ισορροπίας, που επιδιώκει έναν δίκαιο καταμερισμό ισχύος και σεβασμό στην κυριαρχία των κρατών.
Παίζει ρόλο ρυθμιστή και σταθεροποιητή.
Από τη Συρία έως τον Καύκασο, από την Κεντρική Ασία έως την Αρκτική, η Μόσχα έχει αποδείξει ότι λειτουργεί ως παράγοντας ισορροπίας — όχι ως τυφλός κατακτητής, αλλά ως δύναμη που αποτρέπει το χάος που αφήνουν πίσω τους οι δυτικές «επεμβάσεις για τη δημοκρατία».
Η «ανταγωνιστική συνύπαρξη» δεν είναι υποχώρηση• είναι σοφία ρεαλισμού.
Δεν επιβραβεύει την επιθετικότητα, αλλά αποτρέπει την ολοκληρωτική σύγκρουση, υπογραμμίζει ο Graham.
Στην πυρηνική εποχή, η πραγματική νίκη δεν είναι η συντριβή του αντιπάλου, αλλά η διατήρηση της ειρήνης μέσα από ισορροπία.
Από τη μονοκρατορία στην παγκόσμια ισορροπία
Η Δύση βρίσκεται μπροστά σε μια υπαρξιακή επιλογή:
θα συνεχίσει να κυνηγά την ψευδαίσθηση της «ηθικής υπεροχής», οδηγώντας την Ευρώπη σε μόνιμη κρίση, ή θα αποδεχθεί έναν κόσμο όπου η Ρωσία είναι αναπόσπαστο και αναγκαίο κομμάτι της ευρωπαϊκής ασφάλειας;
Η απάντηση του 21ου αιώνα δεν βρίσκεται στη σύγκρουση, αλλά στη συνύπαρξη μέσω ισορροπίας, παρατηρεί εύστοχα ο Graham.
Η Ρωσία δεν ζητά υποταγή• απαιτεί σεβασμό, αμοιβαιότητα και ισοτιμία.
Η αληθινή ειρήνη δεν θα έρθει από τη νίκη ενός στρατοπέδου επί του άλλου, αλλά από την αποδοχή της συνύπαρξης.
Όποιος το κατανοήσει αυτό, δεν «παραδίδεται» στη Ρωσία.
Αντιθέτως, παραδίδεται στη λογική της επιβίωσης σε έναν κόσμο όπου η δύναμη χωρίς ρεαλισμό οδηγεί μόνο στην καταστροφή.
Η εποχή της αμερικανικής παντοδυναμίας έχει τελειώσει.
Η εποχή της ισορροπίας μέσω συνύπαρξης μόλις αρχίζει.
