Τα αρωματικά φυτά αποτελούν σημαντικό μέρος της ελληνικής χλωρίδας, λόγω της ποικιλομορφίας των εδαφοκλιματικών συνθηκών, που ευνοούν την καλλιέργεια τους, αποδίδοντας εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα. Τα ειδικά συστατικά τους προσθέτουν εξαιρετική γεύση στα τρόφιμα και παρέχουν το βασικό υλικό για αρώματα, καλλυντικά, ποτά, καρυκεύματα, και φάρμακα. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα φυτών με μοναδικά χαρακτηριστικά και μεγάλη αναγνωρισιμότητα είναι η μαστίχα Χίου και ο κρόκος Κοζάνης.
Η καλλιέργεια των αρωματικών είναι μια ειδική καλλιέργεια, διότι διαφέρει από τις υπόλοιπες καλλιέργειες ως προς τον τρόπο καλλιέργειας και συγκομιδής και ως προς τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων στην αγορά.
Η καλλιεργούμενη έκταση των αρωματικών φυτών εμφανίζει αυξητική τάση στην Ελλάδα, βάσει των στοιχείων που υπάρχουν από το 2000 μέχρι το 2015 (το 2000 41.669 στρέμματα, το 2005 59.624 στρ., το 2010 52.759 στρ. και το 2015 92.782 στρ.). Από τα καλλιεργούμενα το 2015, κυριότερα ήταν η ρίγανη (18.277 στρ.), η λεβάντα (7.356 στρ.), το τσάι του βουνού (6.217 στρ.), το γλυκάνισο (5.299 στρ.), το χαμομήλι (3.403 στρ.), η αρώνια (3.011 στρ.) και άλλα.
Στο παρελθόν, κάθε προσπάθεια για καλλιέργεια των αρωματικών φυτών στη χώρα μας αποτύγχανε, κυρίως λόγω της έλλειψης ειδικών γνώσεων σχετικά με την καλλιέργεια και την επιχειρηματική στρατηγική. Σήμερα, ο τομέας των αρωματικών φυτών αποτελεί ένα αναγνωρίσιμο περιβάλλον στο οποίο, δυστυχώς, οι παραγωγοί δεν έχουν προσαρμοστεί ακόμα. Ωστόσο είναι ακόμη δυνατόν, με τη χρήση καινοτόμων πρακτικών και λαμβάνοντος υπόψιν τη διατήρηση της γεωργικής βιοποικιλότητας, να μεταβούμε προς την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, δημιουργώντας επαγγελματική διέξοδο για άτομα, που μπορούν να δραστηριοποιηθούν είτε ως παραγωγοί είτε ως εργάτες γης, καθώς πολλές καλλιεργητικές πρακτικές είναι χειρωνακτικές. Επιπλέον θέσεις εργασίας για εξειδικευμένο προσωπικό μπορούν προκύψουν από συμπληρωματικές δραστηριότητες στους τομείς του μάρκετινγκ, των πωλήσεων και της διάθεσης προϊόντων στον αγροτουρισμό, στο χώρο της πληροφορικής και των τεχνολογιών. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις αρωματικών φυτών βοηθούν στη δημιουργία θέσεων εργασίας λόγω της δυνατότητας ολοκληρωμένης παραγωγικής διαδικασίας από εργάτες γης (σε χειρωνακτική εργασία για την καλλιέργειά τους) και από βιομηχανικούς εργάτες και επιστήμονες (σε δραστηριότητες παραγωγής, αλλά και στην έρευνα και ανάπτυξη τροφίμων, ποτών, καρυκευμάτων, φαρμακευτικών, καλλυντικών και πληθώρας άλλων προϊόντων).
Είναι λοιπόν απαραίτητο να ενισχυθεί, με συγκεκριμένες κατευθύνσεις και δράσεις, η παραγωγή των αρωματικών στις δυναμικές ζώνες των ενδοπεριφερειακών χωρικών ενοτήτων των Δήμων, οι οποίες έχουν σημαντική θέση και ευοίωνες προοπτικές τόσο ως προς την ποσότητα, όσο και ως προς την ποιότητα της παραγωγής. Όσον αφορά την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, η μεγαλύτερη παραγωγή από καλλιέργεια των αρωματικών φυτών εμφανίζεται στην Περιφερειακή Ενότητα της Αιτωλοακαρνανίας (το 2010 ήταν 15 στρέμματα και το 2015 ανήλθε στα 1.197 στρέμματα). Οι Περιφερειακές Ενότητες της Αχαΐας και Ηλείας δεν εμφάνισαν σημαντική παραγωγή το 2010 και το 2015 (196 και 459 στρέμματα, αντίστοιχα). Στην περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας καλλιεργούνται ρίγανη, μελισσόχορτο, στέβια, γκότζι μπέρι, αρώνια, τσάι του βουνού, όπως και δενδρολίβανο, ιπποφαές, θυμάρι.
Η χώρα μας διαθέτει τις κατάλληλες εδαφοκλιματικές συνθήκες για να αναπτυχθεί και καλλιεργηθεί μεγάλος αριθμός αρωματικών φυτών. Ωστόσο, ο αριθμός των αρωματικών φυτών, που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι πολύ μικρός και σε μικρές εκτάσεις, ενώ σε πολλές περιπτώσεις γίνονται και εισαγωγές. Ενώ για ορισμένα αρωματικά φυτά, έχει ερευνηθεί και αποδειχθεί επιστημονικά η αξία και οι ωφέλειες τους στις βιομηχανίες τροφίμων καλλυντικών, φαρμάκων και αλλού, δυστυχώς αυτό δεν ισχύει για τα περισσότερα από αυτά, καθώς δεν έχουν καθορισθεί ακόμα με συστηματική μελέτη οι ορθές καλλιεργητικές μέθοδοι, που απαιτεί το κάθε ένα ξεχωριστά, όπως και οι παραγωγικές και οικονομικές δυνατότητες εκμετάλλευσής τους.
Είναι απαραίτητο να ενδυναμωθεί η ικανότητα των αγροτών στην καλλιέργεια των αρωματικών φυτών, μέσα από τη μεταφορά τεχνογνωσίας και ορθών πρακτικών. Επίσης, οι νέες επιχειρήσεις χρειάζονται συστηματική στήριξη σε θέματα υιοθέτησης και ανάπτυξης καινοτομιών, εκσυγχρονισμού τους και βελτίωσης της ποιότητας, της υγιεινής και της ασφάλειας των προϊόντων τους.
Λίτσα Λιόπα – Τσακαλίδη
Αναπληρώτρια καθηγήτρια
Τ.Ε.Ι. Δυτικής Ελλάδας, Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, aliopa@teimes.gr
