Τα τελευταία 18 χρόνια, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αποκτήσει περισσότερη εξουσία από κάθε προκάτοχό του, από την εποχή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, επισημαίνει ο Ian Bremmer, Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος του Eurasia Group, σε άρθρο του στο περιοδικό TIME.
“Έχει μεταμορφώσει την πολιτική της Τουρκίας, αντιμετώπισε στρατιωτικό πραξικόπημα, και έγραψε ξανά το σύνταγμα της χώρας για να δώσει στην προεδρία του πρόσθετη ισχύ. Αλλά το μαχητικό του στυλ και τα αυταρχικά ένστικτά του έχουν προκαλέσει έντονες κριτικές τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Το μεγαλύτερο πολιτικό πρόβλημα του αυτή τη στιγμή είναι το οικονομικό: η ανεργία βρίσκεται κοντά στο 14%, ο πληθωρισμός παραμένει διψήφιος και η πανδημία επιμένει”.
Ο πρόεδρος και το κόμμα του, το AKP, πληρώνουν βαρύ πολιτικό τίμημα για όλα αυτά. Ο Ερντογάν ακολουθεί τον αντίπαλό του, Εκρέμ Ιμάμογλου, σε πολλές πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα, μάλιστα, με μια πρόσφατη δημοσκόπηση από το Turkiye Raporu, το ποσοστό του AKP, εάν γίνονταν εκλογές, έχει πέσει κάτω από το 30% για πρώτη φορά. Η προθυμία του Ερντογάν να επιτρέψει στον νέο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας να αυξήσει απότομα τα επιτόκια στα τέλη του περασμένου έτους έχει σταθεροποιήσει τις οικονομικές συνθήκες, συγκρατώντας τον πληθωρισμό και προσελκύοντας περισσότερες ξένες επενδύσεις. Καθώς η πανδημία επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τον πλούτο των νοικοκυριών, αυξάνεται η εσωτερική πολιτική πίεση αλλά και το αίτημα της κοινής γνώμης για αλλαγή. Μάλιστα, τους επόμενους μήνες δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να καταφύγει στις γρήγορες οικονομικές πολιτικές που κατέστησαν εξαρχής την τουρκική οικονομία τόσο εύθραυστη, όπως σημειώνει ο Bremmer.
Εν τω μεταξύ, εξαιτίας των μεγάλων οικονομικών δυσκολιών που προκάλεσαν ραγδαία αύξηση στις πωλήσεις του φθηνού ψωμιού, ο Ερντογάν προσπαθεί να συγκεντρώσει την πολιτική του βάση και να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης από τα πραγματικά προβλήματα. Όταν φοιτητές διαμαρτυρήθηκαν για τον διορισμό του πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, ο πρόεδρος της Τουρκίας τούς χαρακτήρισε “τρομοκράτες” και συνέλαβε πολλούς εξ αυτών. Παράλληλα, έχει ξεκινήσει μια πολιτική μάχη για συνταγματικές αλλαγές που θα δώσουν στην προεδρία -όπως ισχυρίζεται ο ίδιος ο Ερντογάν- την εξουσία που χρειάζεται, αλλά τίθεται εν αμφιβόλω αν θα καταφέρει να πείσει το τουρκικό κοινοβούλιο να τις επικυρώσει, μιας και δεν διαθέτει την απαραίτητη πλειοψηφία.
Ο Bremmer, σε άλλο σημείο του άρθρου του, αναφέρει πως ο Ερντογάν έχει στραφεί σε πιο προβλέψιμους στόχους. Στις αρχές Φεβρουαρίου, μια επιχείρηση του τουρκικού στρατού να διασώσει Τούρκους αιχμαλώτους του PKK στο βόρειο Ιράκ στέφθηκε με συντριπτική αποτυχία, και ο Τούρκος πρόεδρος υποχρεώθηκε να ακυρώσει το πανηγυρικό -όπως σχεδίαζε- νικητήριο μήνυμά του.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Eurasia Group, οι χειρισμοί του Ερντογάν στο εσωτερικό της Τουρκίας τον έχουν φέρει σε αντιπαράθεση με ξένους ηγέτες. “Άλλωστε, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και αξιωματούχοι της ΕΕ ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο από ό,τι ο Ντόναλντ Τραμπ για τη δημοκρατία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπάρχουν όμως πολλά ζητήματα που χωρίζουν την Τουρκία και τη Δύση”, σχολιάζει ο Bremmer “δείχνοντας” προς την αμφιλεγόμενη αγορά του ρωσικού εξοπλιστικού προγράμματος S-400 και το οικονομικό σκάνδαλο της τουρκικής Halkbank, που ξέπλενε ιρανικό μαύρο χρήμα.
Ο Ερντογάν, ακόμη, αψηφά τις αντιρρήσεις της ΕΕ για τη διενέργεια τουρκικών ερευνών για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην ίδια περιοχή, ο Ερντογάν δημιούργησε επίσης μια κρίση πέρυσι όταν ανακοίνωσε ότι “άνοιξε τις πύλες στην Ευρώπη” για πρόσφυγες που η Τουρκία είχε στεγάσει ως μέρος μιας συμφωνίας με την ΕΕ. Πρόσφατα, αφού η Τουρκία έστειλε ένα ερευνητικό σκάφος (το Τσεσμέ) στο Αιγαίο, ήξερε ότι θα προκαλούσε θυμό στην Αθήνα, αλλά οι Τούρκοι αξιωματούχοι παραπονέθηκαν ότι τα ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη παρενόχλησαν το πλοίο. Ο Ερντογάν συνεχίζει επίσης να αντιτίθεται στην ΕΕ για το Κυπριακό, επιμένοντας σε μια “λύση δύο κρατών”.
“Η ιστορία μάς διδάσκει ότι ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας θα γίνει ακόμη πιο επιθετικός και αλλοπρόσαλλος, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, καθώς η οικονομία της χώρας θα βαρύνει περισσότερο στο πολιτικό του μέλλον”, καταλήγει ο Bremmer.
