Φθηνότερες, ταχύτερες και ασφαλέστερες ηλεκτρονικές συναλλαγές επιδιώκει να καθιερώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκρίνοντας τις άμεσες πληρωμές (instant payments) ως τον κυρίαρχο τρόπο πληρωμής είτε για αγορές μέσω Διαδικτύου είτε για απλή μεταφορά χρημάτων. Μέσω του σχετικού κανονισμού που προωθεί η Ε.Ε. στόχος είναι επίσης οι άμεσες πληρωμές να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην επικράτηση των διεθνών συστημάτων, όπως η Visa και η MasterCard, αλλά και στην είσοδο των big tech εταιρειών στον χώρο των πληρωμών.
Η χρήση της πιστωτικής ή της χρεωστικής κάρτας για συναλλαγές στο ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί την κυρίαρχη μορφή για αγορές αγαθών ή υπηρεσιών, αλλά σύμφωνα με τις διεθνείς μελέτες το κόστος με τη μορφή χρεώσεων για την επεξεργασία αυτών των συναλλαγών και τη χρήση των υποδομών δεν είναι αμελητέο και κυμαίνεται μεταξύ 1,5%-3,5% επί του τζίρου των συναλλαγών. Αν και αυτή η επιβάρυνση δεν είναι εμφανής για τον καταναλωτή, ο οποίος δεν χρεώνεται για τη χρήση της κάρτας του κατά την αγορά, το κόστος επωμίζεται κυρίως ο προμηθευτής, ο οποίος έχει «φροντίσει» ώστε να μετακυλήσει αυτή τη χρέωση στο τελικό προϊόν.
Μέχρι πρόσφατα αυτός ο τρόπος συναλλαγής, αν και όχι ανέξοδος, έδειχνε πιο προσιτός από την πληρωμή στο e-commerce μέσω λογαριασμού, με τη χρήση δηλαδή IBAN, ο οποίος αν και διαδεδομένος σε χώρες κυρίως της Κεντρικής Ευρώπης, που παραδοσιακά αποστρέφονται τη χρήση της κάρτας (όπως π.χ. οι Γερμανοί), επιβαρυνόταν σημαντικά από τις χρεώσεις που επέβαλλαν οι τράπεζες σε αυτό που ονομάζουμε μεταφορά πίστωσης, δηλαδή το απλό έμβασμα. Η επιβολή χρεώσεων σε αυτού του τύπου τις συναλλαγές δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία, αλλά μια διαδομένη τραπεζική πρακτική του παρελθόντος, η οποία πλέον αμφισβητείται καθολικά από το ίδιο το ευρωσύστημα και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που υπό την πίεση και της εισόδου στο παγκόσμιο εμπόριο των big tech εταιρειών επιχειρούν να παρέμβουν στον τομέα των συναλλαγών προς όφελος των καταναλωτών και των εμπόρων.
Τι προτείνεται
Η λύση που προτείνεται είναι πλέον οι άμεσες πληρωμές (instant payments), που υπό την καθοδήγηση της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (μέσω της υποδομής TIPS) επιδιώκεται να υιοθετηθούν καθολικά στην Ευρωζώνη ως ο ταχύτερος, ασφαλέστερος αλλά και φθηνότερος τρόπος για τη μεταφορά χρημάτων και πληρωμών στο e-commerce.
Διαπιστώνοντας ότι μόνο μία στις δέκα μεταφορές πίστωσης ευρώ στην Ε.Ε. διεκπεραιώνεται ως άμεση πληρωμή, η πρωτοβουλία της Ε.Ε. συνοδεύεται με την πρόταση κανονισμού που αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή έξι μήνες μετά την ψήφισή του (βρίσκεται στην τελική φάση διαβούλευσης) και ο οποίος:
• Επιβάλλει ουσιαστικά τις άμεσες πληρωμές, ορίζοντας ότι «όλοι οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που προσφέρουν μεταφορές πίστωσης σε ευρώ πρέπει να προσφέρουν άμεσες πληρωμές σε ευρώ σε όλους τους πελάτες τους».
• Παρεμβαίνει σε θέματα τιμολόγησης, ορίζοντας ότι «οι χρεώσεις για άμεσες πληρωμές σε ευρώ πρέπει να είναι ίσες ή χαμηλότερες από τις χρεώσεις για μη άμεσες πληρωμές σε ευρώ».
• Ρυθμίζει θέματα ασφάλειας, προβλέποντας ότι «όλοι οι πάροχοι άμεσων πληρωμών σε ευρώ πρέπει να προσφέρουν την υπηρεσία ελέγχοντας την αντιστοίχιση μεταξύ του αριθμού λογαριασμού (IBAN) και του ονόματος του δικαιούχου πληρωμής, και προτού ο προμηθευτής εγκρίνει τη συναλλαγή να προειδοποιεί τον πληρωτή για οποιαδήποτε διαπιστωθείσα διαφορά που θα μπορούσε να υποδηλώνει απάτη.
Βάρη 200 δισ. ευρώ
Σε αντίθεση με το παραδοσιακό έμβασμα που απαιτεί από μία έως τρείς ημέρες για να φθάσουν τα χρήματα στον δικαιούχο, π.χ. έμπορο, η άμεση πληρωμή εκτελείται σε μερικά δευτερόλεπτα και όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο σχέδιο κανονισμού που έχει θέσει σε διαβούλευση θα απαλλάξει τον κλάδο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από κόστος έως και 200 δισ. ευρώ που είναι τα χρήματα που παραμένουν «κλειδωμένα» ημερησίως κατά τη λεγόμενη διακίνηση πληρωμών.
Οι άμεσες πληρωμές είναι ένας σχετικά νέος τύπος μεταφοράς πίστωσης που ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας ολοένα και πιο ψηφιοποιημένης κοινωνίας, καθώς επιτρέπουν τη μεταφορά κεφαλαίων μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, οποιαδήποτε στιγμή, μέρα ή νύχτα και οποιαδήποτε ημέρα του χρόνου και «θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας για τη διευκόλυνση άμεσων, ασφαλών και εύκολων πληρωμών σε καταστήματα, ηλεκτρονικό εμπόριο ή μεταξύ ιδιωτών». Ηδη οι άμεσες πληρωμές προσφέρονται δωρεάν από την πλειονότητα των χωρών στην Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, που δίνει αυτή την επιλογή μέσω του Iris που έχει αναπτύξει η ΔΙΑΣ.
Τα πλεονεκτήματα
Τα οφέλη για τις επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες, είναι ότι θα μπορούν να ελέγχουν περισσότερο τις ταμειακές ροές τους, λαμβάνοντας αμέσως τα κεφάλαια που τους οφείλονται όταν πωλούν αγαθά και υπηρεσίες. Επιπλέον, οι έμποροι μπορούν να επωφεληθούν από νέες ψηφιακές, προσιτές και αποτελεσματικές λύσεις πληρωμών για να δέχονται πληρωμές για τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους, γεγονός που θα μειώσει το λειτουργικό κόστος τους. Χρησιμοποιώντας άμεσες πληρωμές οι έμποροι μπορούν επίσης να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στους πελάτες τους, προσφέροντας, για παράδειγμα, άμεσες επιστροφές χρημάτων. Με τις άμεσες πληρωμές οι έμποροι γνωρίζοντας αμέσως ότι πληρώθηκαν μπορούν να αποδεσμεύσουν άμεσα και με ασφάλεια αγαθά και υπηρεσίες, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε ένα πλαίσιο ηλεκτρονικού εμπορίου. Από την πλευρά τους οι τράπεζες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις άμεσες πληρωμές ως εφαλτήριο για να αναπτύξουν καινοτόμες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και προϊόντα προς όφελος των πελατών τους και να ενισχύσουν την ανταγωνιστική θέση τους.
Ευρωπαϊκή ασπίδα έναντι ξένων παρόχων
Η εκτίμηση είναι ότι ο κλάδος των πληρωμών από λογαριασμό σε λογαριασμό (account to account) με έμφαση τις άμεσες πληρωμές (instant payments) το 2026 θα φτάσει στα 3,3 τρισ. δολάρια από 2,1 τρισ. δολάρια το 2022 με βασικό καθοδηγητή το e-commerce, ενώ η προοπτική επικράτησης παρόχων που είναι εκτός του Ευρωπαϊκού Χώρου όπως τα Apple pay, Pay pal, Ali pay κ.ά. κινητοποιεί δυνάμεις για τη συνένωση των διατραπεζικών συστημάτων, τύπου ΔΙΑΣ, που σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν κυρίαρχο ρόλο στις ηλεκτρονικές πληρωμές μέσω λύσεων instant payments.
«Εάν οι άμεσες πληρωμές δεν αναπτυχθούν επαρκώς, ικανοποιώντας το αίτημα των πολιτών για καινοτόμες πληρωμές, άλλοι φορείς θα καλύψουν αυτό το κενό», ανέφερε η υποδιοικήτρια της ΤτΕ Χριστίνα Παπακωνσταντίνου μιλώντας την Πέμπτη στο συνέδριο Payments 360 που διοργάνωσε η ΔΙΑΣ. «Oι big techs, δηλαδή οι παγκόσμιες εταιρείες τεχνολογίας, αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερο ρόλο και μερίδιο αγοράς στην παροχή λύσεων που αλληλεπιδρούν απευθείας με τους χρήστες πληρωμών και η υπερβολική εξάρτηση από μη Ευρωπαίους παρόχους και υποδομές θα μπορούσε να βλάψει τον ανταγωνισμό, καθιστώντας την ευρωπαϊκή αγορά πληρωμών λιγότερο δυναμική, ποικιλόμορφη και καινοτόμο. Θα μπορούσε επίσης να αφήσει σημαντικούς τομείς της οικονομίας μας εκτεθειμένους σε επιλογές εταιρειών με παγκόσμια ισχύ στην αγορά, που δεν συμμερίζονται απαραίτητα τους στρατηγικούς στόχους της Ευρώπης», σημείωσε.
Μιλώντας στο ίδιο συνέδριο ο Ετιέν Γκους, πρώην γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πληρωμών, ο Χόλγκερ Νιουχάουζ, επικεφαλής της ΕΚΤ σε θέματα καινοτομίας και ο δρ Κρίστιαν Πίρκνερ, πρόεδρος της EMPSA, περιέγραψαν την ανάγκη ενός ενιαίου πανευρωπαϊκού διατραπεζικού μέσου άμεσων πληρωμών «ως ασπίδα και άμυνα» σε πρωτοβουλίες από τις ΗΠΑ και την Ασία.
Από την πλευρά των δύο ηγέτιδων δυνάμεων στον τομέα των άμεσων πληρωμών της Ευρώπης, της πολωνικής Blik και της ισπανικής Bizum, οι επικεφαλής τους Ντάριους Μαζουρκίεβιτς και Φερνάντο Ροντρίγκεζ Φερέρ, αντίστοιχα, ανέπτυξαν τη στρατηγική τους στον χώρο των instant payments, μέσω της επέκτασης και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Πολωνία το Blik, αντίστοιχο του Iris της ΔΙΑΣ, αριθμεί 23 εκατομμύρια χρήστες και όπως τόνισε ο Ντάριους Μαζουρκίεβιτς, «το 67% των συναλλαγών του e-commerce γίνεται μέσω Blik», ενώ το Bizum αριθμεί 25 εκατομμύρια χρήστες και το ποσοστό χρήσης του στο ηλεκτρονικό εμπόριο φέτος θα φτάσει το 25%.
Το Iris
«Η χώρα μας ίσως θα πρέπει να εντείνει τους ρυθμούς χρήσης των άμεσων πληρωμών, κυρίως στο κομμάτι του e-commerce, όπου το μερίδιο μέσω του Ιris είναι οριακά μικρό, κάτω του 1%», επεσήμανε από την πλευρά της ΔΙΑΣ η διευθύνουσα σύμβουλος Σταυρούλα Καμπουρίδου. Με τη διαπίστωση αυτή συμφώνησε η γενική διευθύντρια της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών Χαρούλα Απαλαγάκη, σημειώνοντας ότι στόχος είναι «το Ιris να πρέπει να ταυτιστεί με τις πληρωμές στην Ελλάδα».
