Γράφει ο Ξενοφών Φανουρίου – Γεωλόγος και Ωκεανογράφος
Οι σεισμοί από την αρχαιότητα αποτελούσαν αντικείμενο απορίας και ενδιαφέροντος για τον άνθρωπο. Συνήθως θεωρούνταν υπερφυσικά φαινόμενα που προκαλούσε ο πανίσχυρος θεός Ποσειδών και όχι όπως νομίζουν πολλοί ο γίγαντας Εγκέλαδος. Ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός των γεωλογικών φαινομένων. Αυτός εξουσίαζε τα έγκατα της γης, όπως δείχνει και η ονομασία του ενοσίχθων, δηλαδή ο σείων τη γη.
Η γεωλογική θέση της Κω την έχει φέρει πολλές φορές κοντά στο σεισμικό φαινόμενο. Οι συχνοί σεισμοί που έπληξαν το νησί έδιναν αφορμή για συνεχείς καταστροφές και ανοικοδομήσεις. Αιτία των συχνών σεισμών στην περιοχή μας είναι η σύγκρουση των λιθοσφαιρικών πλακών της Αφρικής με εκείνη του Αιγαίου . Αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης είναι η δημιουργία των ηφαιστείων και των σεισμικών ρηγμάτων δηλαδή βαθιών ρωγμών- σπασιμάτων της επιφάνειας της γης . Ένα γνωστό σεισμογόνο ρήγμα της Κω είναι και εκείνο που ξεκινά από την Τουρκία, περνά από το Άγιο Φωκά, διέρχεται από το ακρωτήριο Κρίκελλος της Κέφαλου και χάνεται ανοιχτά στη θάλασσα . Το ρήγμα είναι ένα από τα δέκα μεγαλύτερα της Ελλάδας και έχει προκαλέσει στο νησί μεγάλους σεισμούς αλλά και τσουνάμι και φυσικά δεν είναι το μοναδικό στα Δωδεκάνησα .
Ο πρώτος ιστορικά καταγραμμένος στο νησί μας είναι του 6ου ή 5ου αι. π.X., και δεν άφησε εμφανή ίχνη στην οικοδομική ιστορία του νησιού .
Περί το 411 π.Χ., η Κως είχε γκρεμιστεί συθέμελα από έναν άλλο ισχυρό σεισμό, τον μεγαλύτερο απ’ όσους θυμόμαστε ¬ όπως γράφει ο Θουκυδίδης ¬ και οι κάτοικοί της Κω είχαν καταφύγει στα βουνά. Ο Λακεδαιμόνιος Αστύοχος που περνούσε από την περιοχή με μερικά πλοία, βρήκε την ευκαιρία και λεηλάτησε πλήρως το νησί και την τότε πρωτεύουσα του την Αστυπάλαια που βρισκόταν στην Κέφαλο. Όμως, ο Αθηναϊκός στόλος με αρχηγό τον Αλκιβιάδη, ανακαταλαμβάνει την Kω και μεταφέρει τη νέα πρωτεύουσα του νησιού, στη σημερινή της θέση.
Το 27 π.Χ. και το 142 µ.Χ. νέοι καταστροφικοί σειστοί καταφέρουν ισχυρά πλήγματα στο νησί με αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων.
Το 469 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Λέοντος του πρώτου, νέος μεγάλος σεισμός σηματοδοτεί το τέλος της αρχαίας πόλης και την αρχή της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι ειδωλολατρικοί ναοί μετατρέπονται σε χριστιανικές εκκλησίες, ενώ ταυτόχρονα ανεγείρονται πολυάριθμες βασιλικές.
Το 556 μ.Χ. σεισμός, μεγέθους 7 Ρίχτερ με επίκεντρο την περιοχή του Αγίου Φωκά κατέστρεψε σχεδόν ολόκληρη την Κω. Τότε ισοπεδώθηκε το Ασκληπιείο που είχε οικοδομηθεί το 400 π.Χ. αλλά είχαμε επιπλέον και την καταστροφική δράση ενός τσουνάμι,που προκάλεσε εκείνο το σεισμικό γεγονός .
Υπάρχει μια σημαντική περιγραφή της δράσης εκείνου του τσουνάμι που προέρχεται από τον αρχαίο ιστορικό Αγαθία τον Σχολαστικό, όπου το 556 μ.Χ. επί Ιουστινιανού, επισκέφτηκε την Κω λίγο μετά τα δραματικά εκείνα γεγονότα . Η περιγραφή είναι παραστατική αλλά και πολύτιμη, γιατί είναι ενός αυτόπτη μάρτυρα.
Να πως το περιγράφει
«Εκείνη την μέρα το νησί σείστηκε και πολύ μικρό τμήμα του σώθηκε. Αμέσως ακολούθησαν πολλά και καταστροφικά γεγονότα. Η θάλασσα με ορμή πλημμύρισε τα οικήματα κοντά στις ακτές. Τα τεράστια κύματα προχώρησαν προς το εσωτερικό καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμα τους.
Έφτασε ακόμα και αυτούς που έτρεχαν προς τα ιερά για να γλιτώσουν. Εγώ έφτασα στο νησί λίγο μετά τον σεισμό και αντίκρισα την ερήμωση και την καταστροφή. Ξύλα, πέτρες και άλλα αντικείμενα ήταν διάσπαρτα…… Οι λίγοι άνθρωποι που συνάντησα ήταν σκυθρωποί και λυπημένοι γιατί έχασαν ανθρώπους και περιουσίες ….( Ιστορία ΙΙ,16 ).
Ο επόμενος ισχυρός σεισμός έγινε 18 Αυγούστου του 1493. Ήταν καταστρεπτικός για την Κω, περίπου 5.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και καταστράφηκε ολόκληρο το χωριό της Αρχαίας Αντιµάχειας και μεγάλο τμήμα του χωριού των Ιωαννιτών ιπποτών . Ο σεισμός ήταν τόσο ισχυρός που προκάλεσε ζημιές, ακόμα και στην Αίγυπτο.
Ο καταστρεπτικός σεισμός της Αντιμάχειας του 1926
Το 1926 ήταν μια χρονιά με έντονη σεισμική δραστηριότητα για το νησί της Κω . Εκτός από τον μεγάλο σεισμό του Αρχάγγελου(Ρόδου) της 26ης Ιούνη –ένα συμβάν το οποίο έχω ήδη παρουσιάσει- που κατέστρεψε περίπου 3000 σπίτια κατά μήκος των ανατολικών ακτών της Ρόδου και από τον οποίο σωριάστηκαν πολλά σπίτια στην Κω ένα ακόμη σεισμικό γεγονός συνέβη στις 8 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους.
Η ώρα ήταν περίπου 20.15 όταν ένας χερσαίος σεισμός μικρομεσαίου μεγέθους έσεισε βίαια το νησί. Το επίκεντρο της σεισμικής δόνησης των 5,4R αυτή την φορά ήταν η περιοχή του Κιαχίτη της κοινότητας Αντιμάχειας. Μια περιοχή που βρίσκεται μόλις 600 μέτρα από το αεροδρόμιο της Κω. Πολλές πληροφορίες για το σεισμό δεν υπάρχουν ωστόσο στον κατάλογο των σεισμών του Τμήματος Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών καταγράφεται ως επιφανειακός αφού σημειώνεται με εστιακό βάθος 7 χιλιομέτρων.
Ο σεισμός σκότωσε 2 άτομα και τραυμάτισε περίπου 200 .Προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα σπίτια του χωριού και είχε ως αποτέλεσμα να μετοικήσουν αρκετές οικογένειες της Αντιμάχειας -εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων δονήσεων-σε παραλιακή τοποθεσία και να ιδρύσουν τον σημερινό οικισμό που σήμερα ονομάζεται Μαστιχάρι.
Οι περισσότερες εκκλησίες κατέρρευσαν και τότε η Ιταλική Διοίκηση της Κω με στρατό ανέσυρε τους τραυματίες από τα συντρίμμια και παρείχε τις πρώτες βοήθειες .Σημαντική ήταν η βοήθεια των Καλυμνίων που άμεσα έσπευσαν με καΐκια να μεταφέρουν τρόφιμα στους σεισμόπληκτους.
Ο σεισμός ήταν καταστρεπτικός κυρίως στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Ήταν το αποτέλεσμα της στιγμιαίας απελευθέρωσης ενέργειας που ήταν αποθηκευμένη για χρόνια στη γη της Αντιμάχειας λόγω της κίνησης και θραύσης των πετρωμάτων. Οι συνέπειες αυτού του σεισμού πιθανόν να οφείλονται στο ενεργό σεισμικό ρήγμα που περνάει από το οροπέδιο της Αντιμάχειας. Πρόκειται για ένα ρήγμα μήκους περίπου 3,5 χιλιομέτρων που πιθανόν να ξεκινά από τον Δάμακα διασχίζει βόρεια το κάστρο της Αντιμάχειας και χάνεται στην περιοχή Τσουκαλοχώματα και ίσως να φτάνει κοντά στην περιοχή του Κιαχίτη(επίκεντρο).
Ο σχετικά μικρός σεισμός και χαμηλού βάθους του 1926 είναι πιθανό να προκάλεσε ανύψωση 20-25 εκατοστών του τέμαχους του ρήγματος που βρίσκεται προς την Καρδάμαινα .Μπορεί να μην άφησε ανεξίτηλα σημάδια στο φυσικό τοπίο της Αντιμάχειας ωστόσο άφησε την μελανή σφραγίδα του στην ιστορία των φονικών σεισμών του νησιού.
Γεωδίφης
Στις 8 Φεβρουαρίου 1926, τοπικός σεισμός με επίκεντρο την Αντιμάχεια άφησε 2 νεκρούς και 200 τραυματίες, αλλά και στις 26 Ιουνίου 1926 σεισμός με επίκεντρο την Ρόδο μεγέθους 8 ρίχτερ, επηρέασε όλα τα νησιά και την Κω.
Στις 23 Απριλίου 1933, έγινε ένας μεγάλος και καταστρεπτικός σεισμός μεγέθους 6,6 ρίχτερ. Το χτύπημα του Εγκέλαδου ισοπέδωσε την πόλη της Κω, επιφέροντας σε αυτή φοβερές ζημιές και αλλάζοντας την εικόνα της για πάντα. Τα θύματα ήταν πολλά, 178 οι νεκροί και εκατοντάδες οι τραυματίες.
Πληγωμένα βαρύτατα τα περισσότερα μνημεία του νησιού, εκατοντάδες οι άστεγοι και μία ευκαιρία για την ιταλική διοίκηση της εποχής, να στήσει εκ νέου μία νέα πόλη αλλά και να αποκαλύψει τα μνημεία που σήμερα θαυμάζουμε και επισκεπτόμαστε.
Στις 9 Ιουλίου 1956 μεγάλος σεισμός στο κεντρικό Αιγαίο μεγέθους 7,5 ρίχτερ έπληξε την Αµοργό και τη Σαντορίνη. Συνολικά 529 οικίες καταστράφηκαν και 53 άτομα σκοτώθηκαν.
Το σεισμό ακολούθησε τσουνάμι, µε σημείο εκκίνησης την Αµοργό και µε ύψος 25µ. έφτασε τα 10 μέτρα στη Φολέγανδρο, 5µ. στους Λειψούς και τα 15- 20 εκατοστά στη Ρόδο.
Στο δήµο της Καλύμνου 13 λεπτά µετά το σεισμό άρχισε η υποχώρηση της θάλασσας, η
οποία σε ορισμένες περιοχές έφθασε τα 200µ. από τις ακτές. Μετά από 5 λεπτά έφθασε το πρώτο μεγάλο κύμα τσουνάμι ύψους 3,60µ. . Περισσότερα από 30 αλιευτικά σκάφη και ένα μεγάλο ιστιοφόρο παρασύρθηκαν και βγήκαν στην στεριά . Τρία άτομα πνίγηκαν και µια μεγάλη έκταση καλλιεργήσιμης γης αχρηστεύτηκε, από την κατάκλιση της θάλασσας.
Την Κω δεν την επηρέασε σημαντικά, ίσως γιατί δεν είχαν αναπτυχτεί οι τουριστικές υποδομές, όπως σήμερα στα βόρεια παράλια του νησιού .
Υπάρχει όμως ένα σημαντικό φωτογραφικό ντοκουμέντο της εποχής που μας δείχνει πως έφτασε εξασθενημένο πλέον το τσουνάμι μέσα στο λιμάνι της Κω και πως το αντιμετώπισαν οι τότε νέοι .
To τσουνάμι της Αμοργού στο λιμάνι της Κω 1956
Φυσικά οι παραπάνω σεισμοί δεν ήταν οι μοναδικοί στην περιοχή μας. Έγιναν και αρκετοί άλλοι που δεν έχουμε όμως συγκεκριμένα στοιχεία.
Είναι αρκετοί όμως να βγάλουμε μερικά σημαντικά και πολύτιμα συμπεράσματα
- Οι σεισμοί είναι ένα φυσικό φαινόμενο που επαναλαμβάνεται. Γίνονταν παλιά στην Κω και δυστυχώς θα συνεχίσουν να γίνονται.
- Τα μεγέθη τους μπορεί να ξεπεράσουν και τα 7 ρίχτερ δηλαδή να είναι καταστρεπτικοί.
- Τους σεισμούς δυστυχώς δεν τους επηρεάζουν ούτε οι ευχές ούτε τα ξόρκια και καλό είναι να προετοιμαστούμε από τώρα για τον επόμενο
Πηγή: www.aegeanews.gr
