Οι συντηρητικοί πολιτικοί που ώθησαν το Ηνωμένο Βασίλειο έξω από την ΕΕ δεν είναι διόλου θατσερικοί, αλλά τραμπικοί! Εθνικιστές, λαϊκιστές και ακραίοι υπήρχαν πάντα, τόσο στο Συντηρητικό όσο και στο Εργατικό Κόμμα. Οι τελευταίοι θεωρούσαν ανέκαθεν ότι η ΕΕ αποτελεί μια καπιταλιστική συνωμοσία. Η Μάργκαρετ Θάτσερ, πάλι, πίστευε στην ελεύθερη αγορά, στην ελευθερία του ατόμου και στην ισότητα των ευκαιριών. Επιπλέον, είχε κοινωνική συνείδηση.
Η μεγαλύτερη συνεισφορά της Θάτσερ στην ανάπτυξη της ΕΕ ήταν η Εσωτερική Αγορά. Ηθελε το Ηνωμένο Βασίλειο να ευδοκιμήσει ως έθνος στους κόλπους μιας ζώνης ελεύθερης αγοράς. Ηταν όμως πολύ αντίθετη στο πολιτικό κομμάτι της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ηταν πατριώτισσα και υπερασπιζόταν τους θεσμούς της χώρας, όπως η λίρα. Η ιδέα να οικοδομηθεί μια πολιτική ένωση, με μια ενιαία φωνή στον κόσμο, δεν την ενδιέφερε ποτέ. Αυτή την ιδέα της ομοσπονδιακής Ευρώπης την απέρριπτε. Όλα όσα έχουν να κάνουν με το Brexit, όμως, θα της φαίνονταν καταστροφικά. Το να γυρίσεις πίσω το ρολόι και να επιστρέψεις σε μια εμπορική πολιτική με μια ιδέα τόσο απηρχαιωμένη όσο η εθνική κυριαρχία δεν θα της άρεσε καθόλου.
Ο ενθουσιασμός του Μπόρις Τζόνσον γι’αυτή τη μάλλον βικτωριανή ιδέα περί βρετανικής κυριαρχίας είναι απίστευτος. Πρέπει να είναι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής αυτής της ιδέας στην κυβέρνηση. Και δείχνει να αγνοεί τη σύγχρονη εμπορική πολιτική, θεωρώντας ότι μπορεί να υπάρχει μια συνθήκη όπου κανένα μέρος δεν έχει καμιά υποχρέωση. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ανήκει στους ακραίους ευρωσκεπτικιστές που έλκονται από την ιδέα ενός άναρχου Brexit. Απλώς φοβάται ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα προκαλούσε τη μήνι των σκληρών. Και δεν θέλει να τον κατηγορήσουν για προδοσία. Πιστεύω ότι έχει φτάσει στο συμπέρασμα πως η πρόταση της ΕΕ θα οδηγούσε σε κάτι τέτοιο.
Προσωπικά δεν καταλαβαίνω γιατί ο Τζόνσον πιστεύει ότι εξαρτάται τόσο πολύ από τους ευρωσκεπτικιστές. Αυτό που συμπεραίνω είναι ότι σκέφτεται την επανεκλογή του. Κι έχει στο μυαλό του τους καινούργιους ψηφοφόρους του, ιδίως εκείνους που ανήκουν στα εργατικά στρώματα του παλιού βιομηχανικού βορρά της Αγγλίας. Ολοι αυτοί είναι πολύ εθνικιστές και αντιευρωπαίοι. Πιστεύει λοιπόν ότι το πολιτικό του μέλλον εξαρτάται από την ικανότητά του να κρατήσει αυτούς τους ψηφοφόρους, που απορρίπτουν την ΕΕ, που αρνούνται έναν κόσμο με νόμους, που ονειρεύονται ένα ισχυρό Ηνωμένο Βασίλειο με μεγάλη επιρροή.
Ολοι εμείς που υπερασπιζόμαστε με πάθος το ευρωπαϊκό σχέδιο, και θεωρούμε ότι έρχεται μια καταστροφή, πρέπει να παραδεχθούμε ότι ποτέ δεν είχαμε εντελώς με το μέρος μας την κοινή γνώμη. Πάντα ήταν δύσκολη η συζήτηση για το τι μπορούσε να αποκομίσει η χώρα από τη συμμετοχή της στην Ευρώπη. Και στους κόλπους του Συντηρητικού Κόμματος, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί τα τελευταία 25 χρόνια. Από την αρχή, η Ευρώπη αφορούσε αποκλειστικά τους Βρετανούς υψηλού επαγγελματικού και μορφωτικού επιπέδου. Η πλειοψηφία αντιμετώπιζε το ζήτημα είτε με αδιαφορία είτε με καχυποψία. Πείστηκαν εύκολα έτσι ότι στις Βρυξέλλες υπάρχουν κάποιοι γκρίζοι γραφειοκράτες που θέλουν να μας επιβάλουν τους νόμους τους και τους κανονισμούς τους. Ούτε καν τώρα δεν ενδιαφέρονται. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι πολίτες βαριούνται αφόρητα αυτή τη συζήτηση και θέλουν να κλείσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Δεν είμαι από εκείνους που θέλουν να υπάρξει μια καταστροφή για να δικαιωθούν. Είμαι σίγουρος όμως ότι θα υπάρξουν πολλά προβλήματα σε περίπτωση ενός Brexit χωρίς συμφωνία και ότι θα επικρατήσει χάος για έναν με δύο μήνες. Δεν μπορείς να εγκαταλείψεις τόσο εύκολα τη μεγαλύτερη εσωτερική αγορά του κόσμου, δεν μπορείς να γυρίσεις πίσω το ρολόι και να αρχίσεις να ορθώνεις νέους εμπορικούς φραγμούς απέναντι στους σημαντικότερους εταίρους σου. Δεν ξέρω τι συνέπειες θα υπάρξουν, ξέρω ότι η χώρα θα είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι αν έμενε στην ΕΕ. Και φοβάμαι ότι η επιρροή μας θα μειωθεί δραστικά.
(*) Ο Κένεθ Κλαρκ υπήρξε υπουργός της Μάργκαρετ Θάτσερ, του Τζον Μέιτζορ και του Ντέιβιντ Κάμερον και βουλευτής επί 49 χρόνια
(Πηγή: συνέντευξη στην El Pais)
