Για άλλη μια φορά, το Bellingcat και το Insider αποκάλυψαν τον τρόπο που λειτουργούν οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας. Και αυτό έγινε με τη λεπτομερή έρευνά τους που δείχνει ότι οι υπηρεσίες παρακολουθούσαν τον Αλεξέι Ναβάλνι μέχρι τη δηλητηρίασή του στο Τομσκ.
Σε μια περίοδο, έτσι, που μεγάλο μέρος της κάλυψης των εξελίξεων στη Ρωσία στηρίζεται σε ανώνυμες «πηγές της αντικατασκοπείας», στερεότυπα και ανακυκλωμένες παλιές ειδήσεις, οι δραστηριότητες «πολιτών δημοσιογράφων» όπως το Bellingcat δείχνουν ότι είναι δυνατό να εισχωρήσει κανείς στην κρατική ασφάλεια, αρκεί να έχει χρόνο, πάθος και φαντασία.
Πρώτα απ’όλα, η έρευνα αυτή δείχνει ότι η δηλητηρίαση δεν μπορεί παρά να ήταν μια κρατική επιχείρηση. Και ότι εγκρίθηκε από την κορυφή του συστήματος.
Το ότι ο Ναβάλνι βρισκόταν υπό παρακολούθηση δεν είναι περίεργο. Αυτοί που τον παρακολουθούσαν όμως δεν ανήκαν στην περίφημη Υπηρεσία για την Προστασία του Συνταγματικού Συστήματος και τη Μάχη κατά της Τρομοκρατίας (ORU). Αποτελούσαν μια ομάδα που περιλάμβανε γιατρούς και ειδικούς για τα χημικά όπλα. Και οι γιατροί δεν είναι σύνηθες να χρησιμοποιούνται σε επιχειρήσεις παρακολούθησης.
Τίποτα από αυτά δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς συγκεκριμένη σκοπιμότητα. Η επιχείρηση που αποκαλύπτει η έρευνα των Bellingcat/Insider ήταν εντατική και ακριβή, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη του ότι πρέπει να γινόταν παράλληλα με μια συμβατική επιχείρηση της ORU.
Πρέπει να ομολογήσω πως όταν πρωτοκυκλοφόρησαν τα νέα για τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι, δυσκολεύτηκα να πιστέψω ότι από πίσω βρισκόταν το Κρεμλίνο. Κι αυτό, επειδή λογικά η δολοφονία θα ήταν η τελευταία, και όχι η πρώτη, επιλογή του Κρεμλίνου για έναν άνθρωπο σαν τον Ναβάλνι. Ο ίδιος ο ρώσος διαφωνών έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι νεκρός θα ήταν πιο επικίνδυνος για την κυβέρνηση από ζωντανός.
Όλα αγοράζονται και πωλούνται στη Ρωσία και δεν είναι αδύνατο να παρασκευαστεί σε ένα εμπορικό εργαστήριο ακόμη και το novichok. Δεδομένου ότι έχουμε δει κάποια στελέχη να ακολουθούν τις δικές τους φονικές βεντέτες βέβαιοι για την εκ των υστέρων έγκριση του Κρεμλίνου – η δολοφονία του Νεμτσόφ είναι μια τέτοια περίπτωση -, υπήρχε πιθανότητα πίσω από τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι να ήταν κάποιος πλούσιος, ισχυρός, με υψηλές διασυνδέσεις και χαμηλή ηθική (υπάρχουν δυστυχώς πολλοί τέτοιοι στη Ρωσία).
Η ταχύτητα με την οποία το Κρεμλίνο υιοθέτησε αμυντική στάση ήταν το πρώτο πλήγμα σε αυτή τη θεωρία. Το δεύτερο, και πιο σοβαρό, πλήγμα ήταν η γερμανική αποκάλυψη ότι είχε χρησιμοποιηθεί μια νέα ποικιλία του novichok. Ένα εργοστάσιο θα μπορούσε να παράγει μια γνωστή ένωση, αλλά όχι και να δημιουργήσει καινούργιες.
Η έρευνα των Bellingcat/Insider είναι το τρίτο πλήγμα και η τελική επιβεβαίωση ότι πίσω από τη δηλητηρίαση βρίσκεται το Κρεμλίνο.
Τι ήταν αυτό λοιπόν που έκανε τον Ναβάλνι ξαφνικά μη αποδεκτό; Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι η πρωτοβουλία του για την «έξυπνη ψήφο» στις τοπικές εκλογές. Μια άλλη θα ήταν η συνεργασία του με άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Τίποτα από αυτά όμως δεν ακούγεται τόσο απειλητικό. Ένα άλλο, και πιο ανησυχητικό, σενάριο είναι η αλλαγή στάσης του Κρεμλίνου.
Ως τώρα, υπήρχε περιθώριο για έναν βαθμό ακτιβισμού της βάσης. Το σύστημα ήταν υβριδικό: μια μικρή ποσότητα πραγματικής δημοκρατίας και μια μεγαλύτερη fake δημοκρατίας, με στόχο να φαίνεται ο ολιγαρχικός αυταρχισμός πιο αποτελεσματικός. Φέτος όμως έχουμε δει ενδείξεις ότι οι παλιοί άνθρωποι του Κρεμλίνου, όπως κι εκείνοι της FSB, ανησυχούν όλο και περισσότερο για την κατάσταση. Ισως να έφτασαν λοιπόν στο συμπέρασμα ότι ο Ναβάλνι υποκινείται στην πραγματικότητα από ξένες μυστικές υπηρεσίες, ότι είναι ένας «προδότης».
(*) Ο Μαρκ Γκαλεότι είναι επίτιμος καθηγητής στη Σχολή Σλαβονικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών του UCL και συγγραφέας του βιβλίου «Πρέπει να μιλήσουμε για τον Πούτιν»
