Η αύξηση της επιβάρυνσης των φορολογουμένων λόγω πληθωρισμού, χωρίς αντίστοιχη ενίσχυση της αγοραστικής τους δύναμης, αποτελεί για την Τράπεζα της Ελλάδος θέμα «δικαιοσύνης και βιωσιμότητας της φορολογικής πολιτικής», γι’ αυτό και θέτει ουσιαστικά ζήτημα τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας.
Στην έκθεση νομισματικής πολιτικής η κεντρική τράπεζα, εστιάζει στο φαινόμενο της «φορολογικής διάβρωσης». Ενώ τα εισοδήματα αυξάνονται λόγω πληθωρισμού, η φορολογική κλίμακα παραμένει αμετάβλητη, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μετακινούνται αυτόματα σε υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές και να πληρώνουν περισσότερους φόρους, χωρίς να έχουν πραγματικά μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη.
«Η φορολογική διάβρωση υπονομεύει τη δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητα της φορολογικής πολιτικής, καθώς οδηγεί σε αυξημένη φορολογία χωρίς ουσιαστική βελτίωση της φοροδοτικής ικανότητας, πλήττοντας κυρίως τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα», προειδοποιεί σημειώνοντας μάλιστα ότι: «η στρέβλωση γίνεται ιδιαίτερα εμφανής όταν οι αμοιβές αυξάνονται ονομαστικά, λόγω πληθωρισμού ή συλλογικών διαπραγματεύσεων, χωρίς να ακολουθούν ανάλογες διορθώσεις στα φορολογικά όρια».
Στην ειδική μελέτη για την περίοδο 2019–2023, η Τράπεζα διαπιστώνει ότι:
Η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης δεν ήταν αποτέλεσμα αλλαγής νομοθεσίας, αλλά της μη προσαρμογής των φορολογικών κλιμακίων στον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, η ελαστικότητα του φόρου εισοδήματος – δηλαδή το πόσο αυξάνονται τα έσοδα για κάθε 1% αύξηση εισοδήματος – ενισχύθηκε από 1,8 το 2019 σε 2,0 το 2023.
Το 70% της «φορολογικής διάβρωσης» το 2023 προήλθε από τη μετακίνηση φορολογουμένων σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, έναντι μόλις 20% το 2019. Η μετατόπιση αυτή αφορά κυρίως εργαζόμενους που, αν και παραμένουν στο ίδιο επίπεδο αγοραστικής δύναμης, εμφανίζονται εισοδηματικά «πλουσιότεροι» και φορολογούνται αυστηρότερα. Αν και τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος παρέμειναν στο 5,9% του ΑΕΠ και ο μέσος συντελεστής μειώθηκε οριακά στο 8,7%, η επιβάρυνση για τα μεσαία στρώματα παραμένει αισθητή.
Οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις της περιόδου 2019-23 (κυρίως η αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας, η μείωση των συντελεστών και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών), ενίσχυσαν περισσότερο την αναδιανεμητική ικανότητα του φορολογικού συστήματος, ενδυναμώνοντας τον προοδευτικό του χαρακτήρα και περιορίζοντας την ανισότητα.
Η διαχείριση της «φορολογικής διάβρωσης» απαιτεί προσεκτική ισορροπία μεταξύ της ελάφρυνσης των φορολογουμένων και της διατήρησης των δημοσίων εσόδων, σημειώνει η κεντρική τράπεζα, ωστόσο δεν προτείνει την καθιέρωση μόνιμου μηχανισμού τιμαριθμικής αναπροσαρμογής.
Η ποσοτικοποίηση της «φορολογικής διάβρωσης» και η ενσωμάτωσή της στην κατάρτιση μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στρατηγικών μπορούν να βελτιώσουν την ακρίβεια των προβλέψεων εσόδων και το σχεδιασμό πιο στοχευμένων παρεμβάσεων πολιτικής.
Ερωτηθείς σε συνέντευξη του στην ΕΡΤ, για το φορολογικό πλαίσιο, τις επικείμενες αλλαγές από την κυβέρνηση αλλά και το μηχανισμό απόδοσης των κοινωνικών επιδομάτων, ο Διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας δήλωσε χαρακτηριστικά:
«Να δούμε μαζί το φορολογικό σύστημα, τους συντελεστές, να δούμε τις φορολογικές απαλλαγές μαζί να δούμε τα επιδόματα. Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό το οποίο μαζεύεται και είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο στα χέρια της κάθε κυβέρνησης για αποτελεσματικότητα, για ανάπτυξη, για κοινωνική δικαιοσύνη».
