«Μετά λύπης μου αναφέρω ότι η νήσος Ζάκυνθος έπαυσε να υπάρχει». Το τηλεγράφημα αυτό έστειλε ο βουλευτής Βούλτος το 1953, όταν ο Εγκέλαδος ισοπέδωσε το νησί της Ζακύνθου. Ηταν ό,τι χειρότερο είχε ζήσει το νησί…
Οπως αναφέρουν τοπικά sites, ο καταστροφικός σεισμός του 53 κατέστρεψε μια πόλη αρχόντισσα εξαφανίζοντας για πάντα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα με μακραίωνη ιστορία, όπως το παλιάτσο των Κομούτο, τους ναούς του Αγίου Παύλου, Αγίου Λούκα Παναγία Φανερωμένη, το θέατρο Ζακύνθου και δεκάδες αλλά με αξιοσημείωτα όπως το καμπαναριό του Αγίου και της Φανερωμένης.
Τα δε κειμήλια και έργα τέχνης που χάθηκαν λόγο της πυρκαγιάς που ακολούθησε στέρησε για πάντα αριστουργήματα ανυπολόγιστου αξίας
Ποσό λάθος έκαναν.Όλα ξεκίνησαν την Κυριακή 9 Αυγούστου στις 10 το πρωί όταν ένας μεγάλος σεισμός τράνταξε τη γη της Ζακύνθου, δημιουργώντας αρκετά σοβαρές ζημίες σχεδόν σε όλα τα κτίρια του νησιού, παρ ότι οι εκτεταμένες καταρρεύσεις τοίχων και μετατοπίσεις σκεπών, όλοι θεώρησαν ότι είχαν περάσει τα χειρότερα.
Διότι την Τρίτη 11 Αυγούστου στις 5.35 το πρωί ένα φοβερό τράνταγμα ξύπνησε τους ζακυνθινούς δημιουργώντας ακόμα ο μεγαλύτερες ζημίες και καταρρεύσεις κτιρίων από την μια άκρη στην άλλη. Ο σεισμός είχε διάρκεια 30 δευτερόλεπτων που στάθηκαν όμως ικανά να διαλύσουν πάμπολλα κτίρια στη Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και Λευκάδα.
Σε αναφορά που έστειλαν οι νομομηχανικοί Γεώργιος Φουρνογεράκης και Ιωάννης Πομόνης ότι το 75% των των κτιρίων κατέστησαν επικίνδυνοι ή απλώς ετοιμόρροποι και το 100% αυτόν ακατοίκητα.
Κανένα θύμα δεν είχε το νησί, μονό μερικούς μικροτραυματισμούς και από ότι έγραφε σε τηλεγράφημα του προς το υπουργείο κοινωνικής πρόνοιας ο νομίατρος Αναστασιος Μαρίνος απ το πλοιο που εκτελούσε το δρομολόγιο Ζάκυνθος Πειραιάς το «ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΤΟΓΙΑΣ» έλεγε λοιπόν «Σεισμός ισχυράς εντάσεως σήμερον ώραν 5.30 πρωινήν προϋκάλεσεν εκτεταμένας ζημίας εις οικήματα πόλεως. Πλείσται οικίαι κατέρρευσαν. Ανθρώπινα θύματα ουδέν. Τραυματίαι εννέα.Παρεσχέθη πρώτη περίθαλψις.Τηρήσωμεν δια νέας τηλεγραφικής ενημέρους υμάς».
Δυστυχώς όλα αυτά δεν ήταν παρά η αρχή του μεγάλου κακού που έμελλε να έρθει.
Ήταν τετάρτη 12 Αυγούστου και το ρολόι έδειχνε 11.30 ένας νέος μεγάλος σεισμός κατέστρεψε μέσα σε 45 δευτερόλεπτα τα πάντα σπέρνοντας θάνατο και όλεθρο στο ήδη τραυματισμένο νησί μας, που ήρθε να αποτελειώσει το δράμα η μεγάλη πυρκαγιά που ακολούθησε εξαφανίζοντας από προσώπου γης την πόλη και τα χωριά μας.
Το δράμα είναι ότι μετά το ξέσπασμα της φωτιάς πολλοί εγκλωβισμένοι δυστυχείς καήκαν ζωντανοί!
Με βάση τα επίσημα στοιχεία 3000 οικίες στην χώρα γκρεμιστήκαν ή καήκαν και 11688 στα χωριά του νησιού.
Έμειναν άστεγοι 38.440 άνθρωποι.
Βρέθηκαν και αναγνωρίστηκαν 82 άτομα νέκρα και εκατοντάδες άλλα που η αναγνώριση τους ήταν αδύνατη εξ αιτίας της φωτιάς. Πολύ εμπεριστατωμένα περιγράφει τον σεισμό και τα αποτελέσματα αυτού ο Διονύσιος Στραβόλεμος στο βιβλίο του «Η ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΥΠΟ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΑΙ ΤΑΣ ΦΛΟΓΑΣ» που εξεδόθη το 1958 από τις εκδόσεις «ΤΡΙΜΟΡΦΟ» και «ΕΝ ΖΑΚΥΝΘΩ»
Η ιστορία του σεισμού
Η πρώτη κύρια σεισμική δόνηση σημειώθηκε στις 9 Αυγούστου 1953, Κυριακή, ώρα 9.41 π.μ., και ήταν μεγέθους 6,4 Ρίχτερ με επίκεντρο το Σταυρό Ιθάκης. Ο σεισμός προκάλεσε καταστροφές σε σπίτια στην Ιθάκη και στην Πύλαρο της Κεφαλονιάς, ενώ υπήρξαν και αρκετοί τραυματίες.[
Την Τρίτη 11 Αυγούστου, ώρα 5.32 π.μ., έλαβε χώρα ο δεύτερος σεισμός μεγέθους 6,8 Ρίχτερ, με επίκεντρο βορειοδυτικά της Ζακύνθου. Την ίδια ημέρα σημειώθηκαν δέκα μετασεισμοί οι μεγαλύτεροι των οποίων ήταν μεγέθους 5,3 και 5,1 Ρίχτερ. Μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν στη Σάμη, σε όλη την ανατολική πλευρά της Κεφαλονιάς καθώς και στις πόλεις του Αργοστολίου, του Ληξουρίου και της Ζακύνθου.
Την επόμενη μέρα, Τετάρτη, 12 Αυγούστου, το πρωί, σημειώθηκε σεισμός 5,2 Ρίχτερ και αργότερα, στις 11.25 π.μ. την ίδια μέρα, έλαβε χώρα ο ισχυρότερος και καταστροφικότερος σεισμός στην ιστορία της Κεφαλονιάς, μεγέθους 7,2 Ρίχτερ, με επίκεντρο την νοτιοανατολική Κεφαλονιά. Η έντασή του προσδιορίστηκε ως Χ+ (10+) στην κλίμακα Μερκάλι , ήταν δηλαδή «Εξαιρετικά Καταστροφικός». Ο σεισμός ισοπέδωσε ολοκληρωτικά τις πόλεις του Αργοστολίου, του Ληξουρίου και της Ζακύνθου. Μάλιστα ανύψωσε την Κεφαλονιά κατά 60 εκατοστά. Στην πόλη της Ζακύνθου την καταστροφή ολοκλήρωσε μεγάλη πυρκαγιά η οποία ακολούθησε το σεισμό και διήρκησε μέρες. Ισχυρός μετασεισμός 6,3 Ρίχτερ σημειώθηκε μέσα στην ίδια μέρα.
Ακολούθησε κύμα μετασεισμών έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, πολλοί από τους οποίους ήταν άνω των 5 Ρίχτερ. Στις 16 Οκτωβρίου σημειώθηκε σεισμός 5,2 Ρίχτερ στο Ληξούρι και στις 20 Οκτωβρίου σεισμός 5,1 στην Ιθάκη.
Ο συνολικός αριθμός των νεκρών από τους σεισμούς ανήλθε σε 455, των αγνοουμένων σε 21 και των τραυματιών σε 2.412 Οι σεισμοί ισοπέδωσαν σχεδόν ολοκληρωτικά και τα τρία νησιά. Από τα 33.300 σπίτια σε Ζάκυνθο, Ιθάκη και Κεφαλονιά καταστράφηκαν εντελώς τα 27.659, ενώ μόνο 467 σώθηκαν κυρίως στην περιοχή της Ερίσου, στο βόρειο άκρο της Κεφαλονιάς. Στην πόλη του Αργοστολίου, διασώθηκαν δύο μόνο σπίτια, το ισόγειο του αρχοντικού της οικογένειας Γκιντιλίνη – Κοσμετάτου και το σπίτι του Βρεττού δίπλα στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη. Ελάχιστα ήταν και τα οικοδομήματα που σώθηκαν στο Ληξούρι, όπως το Γηροκομείο και το αρχοντικό των Ιακωβάτων, ενώ ανάμεσα στα λίγα εναπομείναντα σπίτια στη Λειβαθώ ήταν και το ιστορικό σπίτι του Λόρδου Βύρωνος.
Με την πυρκαγιά που ξέσπασε στην πόλη της Ζακύνθου μετά τον τρίτο σεισμό, καταστράφηκαν μοναδικά μνημεία, όπως η Παναγία η Φανερωμένη, και το Μέγαρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης όπου φυλάσσονταν χιλιάδες τόμοι βιβλίων, χειρογράφων και κειμηλίων.
Καταστροφές προκλήθηκαν επίσης στη Λευκάδα, στην Ηλεία και την Αιτωλοακαρνανία.
