Η ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών το 1922 ήταν ένα από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα του 20ού αιώνα.
Βρισκόμενος στην Κοιλάδα των Βασιλέων της Αιγύπτου, ο νεαρός φαραώ βρέθηκε με περισσότερους από 5.000 ανεκτίμητους θησαυρούς, συμπεριλαμβανομένης της εμβληματικής χρυσής μάσκας του.
Τώρα, περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, ο τάφος του Τουταγχαμών εξακολουθεί να κρύβει μυστικά, σύμφωνα με μια νέα μελέτη.
Ο δρ Νίκολας Μπράουν, αιγυπτιολόγος στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, υποστηρίζει ότι η σημασία ενός «ταπεινού» συνόλου αντικειμένων στον τάφο είχε μέχρι τώρα αγνοηθεί.
Στη νέα του μελέτη εξηγεί την πραγματική σημασία των πήλινων δίσκων και των ξύλινων ραβδιών που είναι τοποθετημένα κοντά στη σαρκοφάγο του Τουταγχαμών.
Οι πήλινοι δίσκοι και τα ραβδιά αποτελούσαν βασικό μέρος της «οσιριανής ταφικής τελετής» που αφορούσε τον Όσιρι, τον θεό του κάτω κόσμου, την οποία πρωτοστάτησε ο ίδιος ο Τουταγχαμών.
Ο Τουταγχαμών ανέβηκε στο θρόνο ως νεαρό αγόρι το 1332 π.Χ. και πέθανε περίπου μια δεκαετία αργότερα σε ηλικία 18 ή 19 ετών. Αν και κυβέρνησε μόνο για 10 χρόνια, ο Τουταγχαμών είναι ένας από τους πιο γνωστούς αρχαίους Αιγύπτιους φαραώ λόγω των μυθικών θησαυρών που ανακαλύφθηκαν όταν ο Βρετανός αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ άνοιξε τον τάφο του το 1922.
Κατά την ανασκαφή του τάφου του Τουταγχαμών, ανακαλύφθηκε στον ταφικό θάλαμο ένα αινιγματικό σύνολο αντικειμένων», αναφέρει ο Δρ Μπράουν στη μελέτη του.
‘Ωστόσο, η προσεκτικότερη εξέταση του θρησκευτικού και αρχαιολογικού πλαισίου των αντικειμένων επιτρέπει μια άλλη ερμηνεία της λειτουργίας τους’.
Ο τάφος του Τουταγχαμών ήταν εφοδιασμένος με τεράστιες ποσότητες πλούτου, όπως η περίφημη χρυσή νεκρική μάσκα, χρυσά παπούτσια, ρούχα, αγάλματα, κοσμήματα και άλλα.
Όμως οι πήλινοι δίσκοι και οι τέσσερις ξύλινες ράβδοι ύψους 3 ποδιών – τοποθετημένες σε απόσταση περίπου 5 ποδιών από το κεφάλι της σαρκοφάγου του φαραώ – αρχικά φαίνονταν απλοί σε σύγκριση.
Αρχικά, οι πήλινες γούρνες θεωρούνταν απλώς λειτουργικές, λειτουργώντας ως βάσεις για πιο γοητευτικά εμβλήματα που βρέθηκαν κοντά.
Αλλά τώρα ο Δρ Μπράουν υποστηρίζει μια νέα ερμηνεία των πήλινων δίσκων, οι οποίοι αρχικά κατασκευάστηκαν με τη χρήση λάσπης από τον ποταμό Νείλο.
Ο ακαδημαϊκός πιστεύει ότι οι δίσκοι χρησιμοποιούνταν για «σπονδές» – την τελετουργική έκχυση ενός ποτού ως προσφορά σε μια θεότητα, στη μνήμη των νεκρών.
Πιθανότατα έριχναν μέσα τους νερό από τον Νείλο, πιστεύοντας ότι η καθαρότητα του νερού θα βοηθούσε στην αναζωογόνηση του σώματος του νεκρού.
Εν τω μεταξύ, οι ξύλινες ράβδοι, που τοποθετήθηκαν κοντά στο κεφάλι του φαραώ, μπορεί να έπαιξαν κεντρικό ρόλο στην τελετουργική «αφύπνιση» του Τουταγχαμών.
Για παράδειγμα, στον αρχαίο αιγυπτιακό μύθο, ο θεός του κάτω κόσμου Όσιρις διατάσσεται να ξυπνήσει με ραβδιά που κρατούνται πίσω από το κεφάλι του.
Ο Δρ Μπράουν λέει ότι η διάταξη των δίσκων και των ραβδιών θυμίζει την αφύπνιση του Όσιρι – έναν διάσημο αρχαίο αιγυπτιακό μύθο που περιλαμβάνει τον θεό.
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κέντρο Ερευνών στην Αίγυπτο, η παλαιότερη απεικόνιση του τελετουργικού της αφύπνισης του Όσιρι προέρχεται από τη 19η Δυναστεία της Αιγύπτου (1292 π.Χ. έως 1189 π.Χ.).
Αλλά ο Τουταγχαμών κυβέρνησε νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της 19ης Δυναστείας, οπότε ο Δρ Μπράουν προτείνει ότι ο Τουταγχαμών πρωτοστάτησε σε αυτό το τελετουργικό όταν πέθανε.
«Είμαι αρκετά πεπεισμένος ότι αυτό που βλέπουμε μέσα στον ταφικό θάλαμο του Τουταγχαμών είναι πιθανότατα η παλαιότερη επανάληψη αυτής της τελετουργίας που μπορούμε να δούμε στο αρχαιολογικό αρχείο», δήλωσε στο New Scientist.
Ένας από τους σημαντικότερους θεούς της αρχαίας Αιγύπτου, ο Όσιρις ήταν ο «Κύριος του Κάτω Κόσμου» και κριτής των νεκρών.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Όσιρις σκοτώθηκε από τον αδελφό του Σεθ και τεμαχίστηκε σε κομμάτια που διασκορπίστηκαν σε όλη την Αίγυπτο.
Αφού βρήκε όλα τα κομμάτια και έκανε τον σύζυγό της και πάλι ολόκληρο, η σύζυγός του (και αδελφή του) Ίσιδα μπόρεσε να τον αναστήσει για ένα διάστημα.
Ο Δρ Μπράουν είπε ότι ο προκάτοχος του Τουταγχαμών, ο Ακενατόν, μετέβαλε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της χώρας στη θρησκεία που επικεντρώθηκε στον Ατέν, τον ηλιακό δίσκο.
‘Αυτό επηρέασε επίσης τις επίσημες πεποιθήσεις για τη μετά θάνατον ζωή που επικεντρώνονταν στην ανάσταση μέσω του Όσιρι, η οποία δεν επιτρεπόταν πλέον’, δήλωσε στη MailOnline.
‘Ο Τουταγχαμών και οι αξιωματούχοι που ενεργούσαν για λογαριασμό του είχαν την ευκαιρία να προσαρμόσουν, να τροποποιήσουν και να αλλάξουν τη βασιλική ταφική πρακτική και να επαναφέρουν τον Όσιρι στο προσκήνιο’.
Ο Jacobus van Dijk, αιγυπτιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Groningen, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, συμφωνεί ότι οι δίσκοι είχαν τελετουργικό σκοπό, αν και δεν είναι σαφές τι κάνει για τα ραβδιά.
Πιστεύει όμως ότι μπορεί να αντιπροσώπευαν μέρος μιας διαφορετικής -και ακόμη πιο ασυνήθιστης- τελετουργίας, γνωστής ως «ξόρκι των τεσσάρων πυρσών».
Στο τελετουργικό αυτό, τέσσερις λαμπαδηδρόμοι στέκονται στις γωνίες της σαρκοφάγου – μια πράξη που αποσκοπούσε στην καθοδήγηση του βασιλιά στον κάτω κόσμο. Στη συνέχεια, οι δάδες σβήνουν στους πήλινους δίσκους, οι οποίοι ήταν γεμάτοι με «γάλα μιας λευκής αγελάδας».
Η μελέτη του Δρ Brown, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Egyptian Archaeology, έρχεται περισσότερα από 100 χρόνια από τότε που ο τάφος του Τουταγχαμών βρέθηκε από τον Λονδρέζο αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ και τον χρηματοδότη του λόρδο Κάρναρβον.
Στις 4 Νοεμβρίου 1922, στην Κοιλάδα των Βασιλέων, η ομάδα του Κάρτερ βρήκε σκαλοπάτια που οδηγούσαν σε μια πόρτα σφραγισμένη με οβάλ σφραγίδες και ιερογλυφικά.
Πέρασαν αρκετούς μήνες καταγράφοντας έναν προθάλαμο γεμάτο με θρόνους, αλαβάστρινα αγγεία, μουσικά όργανα και αποσυναρμολογημένα άρματα.
Λιγότερο από τρεις εβδομάδες αργότερα, ο Κάρτερ έκανε ένα ρήγμα στη γωνία μιας δεύτερης πόρτας βαθύτερα στο υπέδαφος, το οποίο του επέτρεψε να κρυφοκοιτάξει μέσα με το φως των κεριών.
«Μπορείς να δεις τίποτα; Τον ρώτησε ο λόρδος Carnarvon, πριν την έκπληκτη απάντηση του Κάρτερ: «Ναι – θαυμάσια πράγματα!
Τελικά, τον Φεβρουάριο του επόμενου έτους, η ομάδα άνοιξε τον ταφικό θάλαμο και ανακάλυψε τη σαρκοφάγο – το εκπληκτικό πέτρινο φέρετρο που περιείχε τον μουμιοποιημένο φαραώ.
Ο τάφος θεωρείται ένας από τους πιο πλούσιους που έχουν ανακαλυφθεί στην ιστορία, γεμάτος με πολύτιμα αντικείμενα που θα βοηθούσαν τον νεαρό Φαραώ στο ταξίδι του στη μετά θάνατον ζωή.
