Ντονέρ ή γύρος; Δύο street food με αρκετές διαφορές, αλλά κοινή καταγωγή που μας γυρίζει αιώνες πίσω. Όταν η «σούβλα» αναφερόταν ως τρόπος ψησίματος στην αρχαία ελληνική γραμματεία και αργότερα νομαδικές φυλές έψηναν ολόκληρα κομμάτια κρέατος, περασμένα σε κλαδιά δέντρων ή ξίφη.
Ο γύρος: Το «ελληνικό» street food
Από τα διασημότερα φαγητά παγκοσμίως, ο γύρος παρασκευάζεται συνήθως από χοιρινό κρέας ή κοτόπουλο, τα οποία τοποθετούνται σε σούβλα μαζί με κομμάτια λίπους. Όπως και στο ντονέρ, ο γύρος περιστρέφεται γύρω από ηλεκτρικές αντιστάσεις και ψήνεται από τα έξω προς τα μέσα. Αν και είναι αρκετά λιπαρός η νοστιμιά του – λόγω των μπαχαρικών και του αλατιού – τον καθιστά ένα από τα πιάτα, που δοκιμάζουν όλοι οι τουρίστες. Θεωρείται ότι πρόσφυγες από την Αρμενία και τον Πόντο και έπειτα οι Μικρασιάτες (1922) καθιέρωσαν το ντονέρ με πρόβειο κρέας, στην Ελλάδα, το οποίο μετέπειτα εξελίχθηκε στον γνωστό σε όλους μας γύρο. Καταναλώνεται ως μερίδα ή ως τυλιχτό σε ψωμάκια ή πίτα π.χ. κυπριακή, αραβική. Πλέον, τον βρίσκουμε και στο εξωτερικό σε μαγαζιά που πουλάνε ελληνικό street food.
Από την Προύσα σε ολόκληρο τον κόσμο
Η ιδέα της κάθετης σούβλας δεν έχει επιβεβαιωθεί σε ποιον ανήκει, αν και ένα εστιατόριο στην Προύσα, το Iskender Kebap, διεκδικεί την ιδέα. Θεωρείται ότι στο μαγαζί φτιάχτηκε το Ισκεντέρ ντονέρ κεμπάπ ή αλλιώς ντονέρ κεμπάπ της Προύσας (İskender/ Bursa Döner kebap), που πήρε το όνομά του από τον Ισκεντέρ Μεχμέτογλου. Πιο συγκεκριμένα, ο Μεχμέτογλου θέλησε οι πελάτες του να απολαμβάνουν ένα καλοψημένο και τρυφερό αρνί, κομμένο σε φέτες. Για να πετύχει την απόλυτη ομοιομορφία ψησίματος, σκέφτηκε να βάλει το κρέας σε μία κάθετη σούβλα που θα περιφέρεται σε έναν αυτοσχέδιο μηχανισμό. Τον 20ο αιώνα, το ντονέρ έγινε γνωστό σε ολόκληρη την Τουρκία, με αφορμή ένα εστιατόριο του Beyti Güler. Πάντως, σε αρκετές χώρες στη Μέση Ανατολή, η λέξη κεμπάπ αναφέρεται σε μικρά κομματάκια από κιμά ή από κρεατικά, ψαρικά και θαλασσινά.
Το ντονέρ φτιάχνεται συνήθως από αρνί ή μοσχάρι και πιο σπάνια από κοτόπουλο. Θυμίζει τον γύρο που γνωρίζουμε λόγω ότι τα κομμάτια κρέατος τοποθετούνται σε κάθετη σούβλα και τρώγεται σκέτο ή σε πίτα σε συνοδεία κάποιας σάλτσας. Μερικά πιάτα εμπνευσμένα από το ντονέρ είναι το dürüm kebab, ο γύρος που γνωρίζουμε στην Ελλάδα, το αραβικό shawarma, το trompo al pastor και το σουτζούκ κεμπάπ. Ενδιαφέρον έχει πάντως ότι στις ΗΠΑ το doner kebap αναφέρεται ως Greek Gyros.
