Την ανάγκη περιορισμού της χρήσης των smartphones και εν γένει του Διαδικτύου από παιδιά και εφήβους αναδεικνύουν τα ανησυχητικά ευρήματα πρόσφατων μελετών. Η έξαρση του προβλήματος τα τελευταία χρόνια, όπως λένε, φαίνεται να σχετίζεται με τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των lockdowns και της τηλεκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ «Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας», οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης φτάνουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% των εφήβων να εκδηλώνει σοβαρή παραίτηση από καθημερινές σχολικές υποχρεώσεις και άλλες δραστηριότητες. Στις σοβαρές συνέπειες από την κατάχρηση των έξυπνων κινητών είναι μεταξύ άλλων διαταραχές ύπνου, καταθλιπτικό συναίσθημα, διατροφικές παρεκτροπές κ.ά.
Επιπτώσεις
Η Αρτεμις Τσίτσικα, αν. καθηγήτρια Παιδιατρικής Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και Υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», ως ειδικός σε θέματα εφηβικής έκφρασης και συμπεριφοράς, περιγράφει στον «Ε.Τ.» την ανησυχητική εικόνα που προκύπτει από τη μελέτη του τμήματός της.
«Οι επιπτώσεις από την κατάχρηση του Διαδικτύου στα παιδιά και τους εφήβους που παρουσίασε σημαντική αύξηση μετά την εποχή των lockdown και έως σήμερα, είναι σημαντικές και μετρήσιμες και θα μας απασχολούν για αρκετό χρόνο ακόμη», αναφέρει χαρακτηριστικά η επιστήμονας.
«Η σωστή καθοδήγηση και η έμπνευση, τόσο από την οικογένεια όσο και από το σχολείο, αποτελούν προαπαιτούμενα για την αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων της υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου» επισημαίνει η ειδικός και χαρακτηρίζει ως εν γένει «θετική» την πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Παιδείας για την απαγόρευση της χρήσης των κινητών τηλεφώνων κατά τη διάρκεια του σχολείου και των διαλειμμάτων. Ωστόσο, από μόνο του το μέτρο αυτό δεν επαρκεί, όπως λέει: «Εχει θετική πτυχή το μέτρο αυτό, με την έννοια ότι όντως το κινητό δεν βοηθά σε τίποτε όταν χρησιμοποιείται μέσα στην τάξη. Η χρήση του δημιουργεί σοβαρό περιβαλλοντικό έλλειμμα προσοχής και διάσπαση στα παιδιά. Ομως, το μέτρο από μόνο του δεν είναι αρκετό και εξαρτάται και από το πώς θα εφαρμοστεί μέσα στην τάξη. Χρειάζεται επιχειρηματολογία, κάποια συζήτηση και να δοθεί μέσα από μια θετική συνθήκη. Ιδανικά χρειαζόμαστε τη συναίνεση των παιδιών, να φτάσουμε στο σημείο το παιδί να αντιληφθεί ότι χρειάζονται προγραμματισμός και ισορροπία στη μαθησιακή ζωή, καθώς και στις ψηφιακές και εξωδιαδικτυακές δραστηριότητες», τονίζει η ίδια.
Στοιχεία
Οι αριθμοί είναι αποκαρδιωτικοί. Αγόρια και κορίτσια στη χώρα μας αύξησαν από 2 έως περίπου 5 ώρες τα τελευταία χρόνια, τον χρόνο που περνούν μπροστά στις οθόνες, ενώ οι αλλαγές ήταν έντονες ακόμα και στις μικρότερες ηλικίες, με τα παιδιά 2-5 ετών να αυξάνουν την καθημερινή χρήση κατά 2,2 ώρες. Επιπλέον, φαινόμενα όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός οξύνθηκαν, με τα περιστατικά να διπλασιάζονται (αύξηση έως και 50%).
«Η χρήση του κινητού κατά τη διάρκεια του μαθήματος δημιουργεί διαρκή “θόρυβο”, καθιστώντας δύσκολη τη συγκέντρωση των μαθητών στις μαθησιακές διαδικασίες», απαντά η κ. Τσίτσικα και εξηγεί περαιτέρω: «Τα παιδιά συνέχεια έχουν την αίσθηση ότι “μπορεί να χάσουν κάτι” εάν δεν είναι συνδεδεμένα και όταν έχουν σύνδεση, αναπόφευκτα το μυαλό τους είναι συνέχεια εκεί, π.χ. σε κάποιες διαδραστικές συνομιλίες που συμβαίνουν, σε μηνύματα που λαμβάνουν κ.λπ. Αυτό λοιπόν, δεν βοηθά καθόλου στο να συγκεντρωθούν και να εμβαθύνουν σε ό,τι γίνεται μέσα στην τάξη και να ωφεληθούν μαθησιακά, ψυχοκοινωνικά και αξιακά από το σχολικό πλαίσιο. Αρα το πρόσφατο μέτρο της απαγόρευσης είναι μεν λογικό, ωστόσο χρειάζεται να εφαρμοστεί με θετικό πρόσημο, επιχειρηματολογία και με έννοια», τονίζει η καθηγήτρια.
Σεβασμός
Η κ. Τσίτσικα τονίζει ότι η απαγόρευση δεν αρκεί. Υπάρχει ανάγκη, όπως λέει, να καλλιεργηθεί στους μαθητές κουλτούρα σεβασμού απέναντι στους εκπαιδευτικούς και στη διαδικασία της μάθησης.
«Τα παιδιά χρειάζεται να καλλιεργήσουν τον σεβασμό στον δάσκαλο, τον καθηγητή, αλλά και στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Να γνωρίσουν σε βάθος δηλαδή, κάποιους βασικούς κανόνες. Το σημαντικό είναι τα θέματα αυτά να συζητούνται με τα παιδιά, ειδικά της εφηβικής ηλικίας, που σίγουρα χρειάζονται επιχειρηματολογία προκειμένου να πειστούν για ζητήματα που τους αφορούν. Κι αυτή η συζήτηση έχει αποτέλεσμα εάν γίνει μέσα από ένα θετικό κλίμα ώστε να αντιληφθούν πως ό,τι γίνεται τους αφορά και γίνεται από πραγματικό ενδιαφέρον. Αυτές είναι κάποιες βασικές αρχές για την ουσιαστική επικοινωνία με τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας».
«Περιορισμός σχολικής βίας»
Η κ. Τσίτσικα επισημαίνει ότι το μέτρο απαγόρευσης κινητών τηλεφώνων θα μπορούσε να περιορίσει την καταγραφή βίαιων περιστατικών στο σχολείο, αλλά και αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό.
«Η βία στα σχολεία αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου πολλών παραγόντων. Τα παιδιά εξοικειώνονται μέσω επαναλαμβανόμενων ακατάλληλων ερεθισμάτων και σταδιακά απενοχοποιούν και μιμούνται βίαιες πράξεις. Χρειαζόμαστε ισχυρούς πόλους έμπνευσης και καλλιέργειας των πανανθρώπινων αξιών, όπως η ενσυναίσθηση, ο σεβασμός των δικαιωμάτων, η έννοια της δικαιοσύνης, η συμπόνια και η συγχώρεση.
Αυτό γίνεται και μέσα από το σχολείο, το οποίο δεν καλύπτει μόνο την εξεταστέα ύλη, αλλά διδάσκει δεξιότητες ζωής (life skills). Το πρώτο περιβάλλον είναι πάντα η οικογένεια, οι σημαντικοί ενήλικες που δίνουν το παράδειγμα και το μοντέλο ζωής. Μέσω πολιτικών παρεμβάσεων διασφαλίζεται ότι κάθε παιδί μπορεί να λάβει την απαραίτητη φροντίδα μέσω της ενδυνάμωσης των γονέων, της ενίσχυσης των ευάλωτων ομάδων και προγραμμάτων συναισθηματικής ενδυνάμωση/ψυχικής ανθεκτικότητας στο σχολείο», καταλήγει.
